ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

رودهای بیمار و دریاچه‌های سوخته

<p>جلال ایجادی - اجتماعی که از منابع طبیعی و زیست&zwnj;بوم خود پشتیبانی و نگهداری نکند، نابودی خود را تدارک می&zwnj;بیند. زندگی انسانی در پیوند تنگاتنگ با طبیعت و تمامی منابع آن قرارداشته وهرگونه آسیب به طبیعت به ناگزیر ضربه به زندگی انسانی است.</p> <!--break--> <div dir="RTL">&nbsp;ایران ما زیر فشار جمهوری اسلامی از بسیاری از استعداد&zwnj;های انسانی و منابع طبیعی خود محروم شده است وروند تخریبی زیست&zwnj;بوم کشور ما به طرز دردناکی جریان دارد. برخلاف دیدگاه&zwnj;های مولدگرا در اپوزیسیون ایران امر زیست&zwnj;بوم، فرعی و جانبی نیست، بلکه اساسی و بنیادی است و ویرانگری کنونی جبران&zwnj;ناپذیر است. جمهوری اسلامی براساس بینش ایدئولوژیک، سیاسی و اقتصادی خود در برابر حفظ و نگهداری محیط زیست است. هستی و ادامه این نظام سیاسی پیوسته با تخریب محیط زیست همراه بوده است. یکی از موارد خرابکاری در این زمینه وضع نابه&zwnj;سامان رودها و دریاچه&zwnj;هاست.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">خشکسالی در جهان و تشدید گرمایش زمین تاثیرات منفی روی مناطق مرطوب و آب&zwnj;ها دارد و ایران از اثرات منفی آن به دور نیست. ایران کشور پرباران نیست. سالانه نزدیک به ۴۱۳ میلیارد متر مکعب در ایران بارندگی می&zwnj;شود که ۲۹۰ میلیارد مترمکعب آن تبخیر می&zwnj;شود و به هدر می&zwnj;رود. میزان بارندگی در ایران به عنوان یک کشور خشک و نیمه&zwnj;خشک، ۲۵۰ میلیمتر و این میزان یک سوم متوسط جهانی یعنی ۸۵۰ میلی&zwnj;متر است. حال در هنگامی که این&zwnj;همه آب هدر می&zwnj;رود و سیستم بهینه&zwnj;سازی مصرف موجود نیست و به&zwnj;طور عمده شبکه آبرسانی مدرن و شیوه&zwnj;های مدیریتی مدرن وجود ندارد، آن&zwnj;چه اجرا می&zwnj;شود فاجعه&zwnj;بار است. در ایران استفاده تولیدی و صنعتی و شهری آب ناهنجار و مدیریت منابع آبی ناشایسته و نابخردانه است، واین امر به ناگزیر بحران&zwnj;های اکولوژیکی آب را به وخامت بیشتری می&zwnj;کشاند. در کشور ما از دید کارشناسانه عامل اصلی بحران، سیاست&zwnj;های حکومتی و دستگاه&zwnj;های دولتی است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">در بسیاری از کشورها مدیریت درست منابع طبیعی، بحران ناشی از عوامل طبیعی را به طور وسیع مهار کرده است، در حالی&zwnj;که بنا بر گزارش سازمان ملل، ایران یکی از کشورهایی است که منابع طبیعی و آبی خود را به سرعت از دست می&zwnj;دهد. به این لحاظ پیش گرفتن شیوه&zwnj;های درست در مدیریت آب یک امر اساسی است. این مدیریت با سازماندهی تازه تقسیم آب و تشخیص متناسب محصولا ت با زمین&zwnj;شناسی و جغرافیای محل تولید می&zwnj;تواند به برنامه&zwnj;ریزی بپردازد. این برنامه&zwnj;ریزی باید با اتکا بر روش علمی، مصرف بیهوده آب را کم کند و از هدر دادن آن به شدت جلوگیری کند. به عنوان نمونه کاشتن برنج در اصفهان یک انتخاب درست نیست، حال آنکه بهترین شرایط برای این محصول در شمال ایران است و یا مسئله دیگر اینکه ایران، بیش از هشت میلیون هکتار مزارع آبی دارد و مصرف&zwnj;کنندگان بخش کشاورزی، از شبکه&zwnj;های نیمه مدرن و بخصوص سنتی برای آبیاری استفاده می&zwnj;کنند. مدیریت آب در ایران بحران&zwnj;زاست. در این نوشته نگاهی به وضع برخی رودها و دریاچه&zwnj;ها می&zwnj;اندازیم تا ابعاد بحران و سیاست&zwnj;ها وشیوه&zwnj;های موجود را بهتر درک کنیم.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>دریاچه&zwnj;های سوخته</b></div> <div dir="RTL"><b>&nbsp;</b></div> <div dir="RTL"><b>دریاچه ارومیه</b> در جدال میان مرگ و زندگی است. تشدید بحران اکولوژیکی و حیاتی دریاچه ارومیه واقدامات آگاهانه جمهوری اسلامی در جهت خشک کردن آن، یکی از حادترین ویرانگری&zwnj;های زیست&zwnj;محیطی در ایران است. ساخت ۳۵ سد روی ۲۱ رودخانه مشرب&zwnj;کننده دریاچه ارومیه نقش مهمی بر خشک شدن دریاچه ارومیه داشته است. هم&zwnj;اکنون با سدسازی نزدیک به ۵۰ میلیارد مترمکعب آب از دریاچه ارومیه گرفته شده که این کار سبب خشک شدن حدود سه هزار کیلومتر مربع شده است. مقامات دولتی با ساختن بی&zwnj;رویه سدهای متعدد و چاه&zwnj;های عمیق و ایجاد جاده میانگذر روی دریاچه و آلوده کردن آن با پساب&zwnj;های صنعتی، مرگ دریاچه را برنامه ریزی کرده&zwnj;اند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">در سال ۱۳۸۹بیش از دویست هزار هکتار از محدوده طبیعی دریاچه ارومیه به نمکزار تبدیل شد. با توجه به روند وخیم کنونی اگر اقدام جدی و فوری صورت نگیرد تا چندسال دیگر این دریاچه از بین خواهد رفت. در ۱۳ سال گذشته بیش از ۳۰ طرح کشوری و استانی برای حل بحران دریاچه ارومیه به تصویب رسید، اما هیچ کدام اجرا نشد. سیاست فریب و قصد تبلیغاتی و ناتوانی مدیریتی حکومت نمی&zwnj;توانست به اقدام عملی بهینه&zwnj;سازی منجر شود و در نتیجه دریاچه ارومیه در راه مرگ تدریجی جلو رفت و هم&zwnj;اکنون با شش متر کاهش عمق آب مواجه شده است. آن&zwnj;چه مسلم است، این دریاچه زیبای کشورمان تا مرگ قطعی فاصله چندانی ندارد. خشک شدن این دریاچه علاوه بر این که یک فاجعه تمام عیار زیست&zwnj;محیطی است، یک بحران انسانی، اجتماعی و اقتصادی هم به دنبال خواهد داشت، چراکه باعث نابودی دامداری و کشاورزی و گردشگری در استان&zwnj;های پیرامون خود خواهد شد. (در نوشته دیگری به نام &quot;بررسی بحران اکولوژیکی دریاچه ارومیه&quot;، این بحران را به طور مفصل توضیح داده&zwnj;ام.)</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL" class="rteright">&nbsp;<img align="right" width="250" height="188" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/2.png" /><img align="middle" width="250" height="188" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/1.png" />&nbsp;</div> <div dir="RTL" class="rteright">&nbsp;&nbsp;دریاچه هامون خشک شد&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; دریاچه ارومیه روی به خشکی است</div> <div dir="RTL" class="rteright">&nbsp;</div> <div dir="RTL" class="rteright"><b>دریاچه&zwnj; هامون</b><b>،</b> سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه&zwnj; مازندران خزر و دریاچه&zwnj; ارومیه است. دریاچه&zwnj; هامون وابسته به رودخانه هیرمند در افغانستان است و اکنون چندین سال &zwnj;است که دیگر آب هیرمند به این دریاچه سرازیر نمی&zwnj;شود. در گذشته&zwnj;های دور دریاچه هامون، دریاچه&zwnj;ای بزرگ و پرآب بوده است. پس از خشکسالی&zwnj;ها و تقسیم&zwnj;بندی&zwnj;های کشورها و نرسیدن آب به مرزهای ایران به مرور قسمت&zwnj;های وسیعی از آن خشک شده و اکنون به چهار دریاچه مجزا تقسیم شده است: دریاچه هامون صابری یا سیستان، دریاچه هامون پوزک ایران، دریاچه هامون هیرمند و&nbsp;دریاچه هامون پوزک افغانستان که بخش کوچکی از آن نیز&nbsp;در ایران واقع شده است. دولت افغانستان، سال&zwnj;ها پیش سدی به نام کجکی روی رودخانه&zwnj; هیرمند احداث کرده است که موجب تشدید بحران شد. رودهای مرزی میان کشورها پیوسته منبع تشنج و اختلاف هستند وبه این خاطر مسئولان کشوری باید به طرز فعال برای حل اختلاف و تامین امکانات زیست محیطی بکوشند. دولت ایران بی&zwnj;توجه به این فاجعه، هیچگونه اقدام جدی برای مذاکره و تنظیم راه&zwnj;های آبی نکرده است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">رعایت نکردن حق آب ایران و قطع جریان آب رود هیرمند از سوی افغانستان باعث خشک شدن دریاچه هامون در حوزه آبریز منطقه سیستان شده است. امروز دریاچه هامون و تالاب آن با یک فاجعه زیست&zwnj;محیطی مواجه است. حیات سیستان در گرو جاری بودن هیرمند و زنده بودن هامون است و هامون همچون قلبی است که تا کوچک&zwnj;ترین گزندی در آن ایجاد می&zwnj;شود سایر بخش&zwnj;های دیگر را نیز با بحران مواجهه می&zwnj;سازد. متاسفانه هیچگونه مدیریت یکپارچه درباره دریاچه هامون به منظور حفظ منابع آن و تامین نیروی انسانی برای نگهداری از آن وجود ندارد و دولت ازهرگونه تلاش برای حفظ این اکوسیستم دور است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&nbsp;سرزمین سیستان به دلیل شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی در مسیر بادهای موسمی قرار دارد و این امر به دنبال خشکسالی دریاچه هامون و خیزش ریزگردها و توفانهای شنی شرایط بحرانی در منطقه ایجاد کرده است. اوضاع دامداران و صنایع دستی نیزبه مخاطره افتاده است. تخریب پوشش گیاهی، آتش&zwnj;سوزی&zwnj;ها، کمبود نیروی ماهر، نبود سیستم آبرسانی، فقدان بودجه و بی&zwnj;کفایتی حکومتگران، به خطرات اکولوژیکی این منطقه ابعاد گسترده&zwnj;ای داده است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>دریاچه بختگان</b> که در استان فارس است در سال ۱۳۴۷ به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد، ولی اکنون این دریاچه در حال خشکی کامل است. استفاده&zwnj;های متعددی در بالادست تالاب برای آب آشامیدنی شیراز و روستاهای متعدد و همچنین استفاده از آب برای اراضی کشاورزی و صنعت رمق دریاچه را گرفت و در پی این بهره&zwnj;برداری&zwnj;ها به طور طبیعی چیز دیگری برای ورود به تالاب باقی نمی&zwnj;ماند. منشاء دریاچه بختگان رودخانه کوچک &quot;سیوند&quot; در دره&zwnj;ای به همین نام است که تنگه بلاغی نیز خوانده می&zwnj;شود. سیوند نام روستایی بزرگ و خوش آب و هوا در مسیر راه شیراز به اصفهان در میانه راه تخت جمشید به پاسارگاد است و سیلاب رود سیوند در انتهای مسیر خود به رود &quot;کر&quot; می&zwnj;پیوندد و از آن جا به دریاچه بختگان می&zwnj;ریزد. دولت اسلامی ایران در حال حاضر سدی را به روی این رودخانه احداث کرده که از نظرطرفداران محیط زیست حیات دریاچه بختگان را به طور جدی تهدید کرده و به علاوه خطر مهلکی برای تمامی آثار باستانی نزدیک آن به شمار می&zwnj;آید.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">بختگان در زمان&zwnj;های گوناگون گرفتار خشکسالی شده و دوباره همراه با بارش باران، پر آب و سبز و جایی خوب برای زندگی گونه&zwnj;های گوناگون جانوری وگیاهی شده است. آخرین بار در سال ۱۳۷۰ خشکید که دوباره با بارش باران تر و تازه شد. از سال ۱۳۷۸ با دست&zwnj;اندازی&zwnj;های دولت و به ویژه وزارت نیرو خشکسالی شروع شده است و در پایان، بابستن حق آبه&zwnj; آن و با مرگ بیش از سه&zwnj;هزار و ۸۰۰ فلامینگوبحران تشدید شد. تا سال ۱۳۸۴، سازمان محیط زیست از پذیرفتن تخمگذاری فلامینگوها در بختگان سر باز می&zwnj;زد که یکبار با تلاش مردم، اداره&zwnj;های محیط زیست استهبان و نی&zwnj;ریز تخمگذاری فلامینگوها را پذیرفتند. اکنون در بخش بسیار وسیع خشک شده بختگان دیگر از پرندگان خبری نیست، زیرا متاسفانه این بخش&zwnj;ها به میدانی برای تمرین و ویراژ موتورسواران و &quot;تیک آف&quot; کردن اتومبیل&zwnj;ها تبدیل شده است. دریاچه بختگان، زیستگاه زمستانی پرندگانی بود که از روسیه و دشت&zwnj;های سیبری به ایران مهاجرت می&zwnj;کردند. امروز فلامینگوها بختگان را ترک می&zwnj;کنند، زیرا بحران و بی&zwnj;توجهی مسئولان دولتی خشکی دریاچه را گسترش داده است. خشک شدن دریاچه بختگان اثرات مخرب زیادی روی مزارع، باغات وهمچنین سلامتی شهروندان و زیستمندان داشته است، به گونه&zwnj;ای که برخی از مردم به بیماری&zwnj;های پوستی یا حتی تنفسی مبتلا شده&zwnj;اند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>دریاچه پریشان</b> که در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی کازرون قرارداشت و به وسعت ۴۳ کیلومتر مربع بود و بزرگ&zwnj;ترین و زیباترین دریاچه آب شیرین داخلی کشور محسوب می&zwnj;شد، به دنبال کمی بارش و عدم مدیریت درست منابع آبی و مصرف ناهنجار و بی&zwnj;رویه آب، سوزاندن بخش بزرگی از نیزارهای اطرافش به علت عملیات راهسازی و ایجاد سد و خشکسالی&zwnj;های اخیر کم&zwnj;کم خشک شد و بالاخره در سال ۱۳۹۰ بیش از ۹۰ درصد از توان انباشت آب خود را از دست داد. دریاچه پریشان دیگر پریشان نیست بلکه دریاچه سوخته است. دریاچه خشک شده &quot;پریشان&quot; به عنوان تالاب بین&zwnj;&zwnj;المللی ثبت شده بود و در تقسیم&zwnj;بندی مناطق جزو منطقه حفاظت شده محسوب می&zwnj;&zwnj;شد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <table cellspacing="0" cellpadding="0" border="0"> <tbody> <tr> <td width="307" valign="top"> <div dir="RTL">&nbsp;<img align="right" width="250" height="188" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/3333.jpg" /></div> </td> <td width="307" valign="top"> <div dir="RTL"><img align="left" width="250" height="188" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/33.jpg" /></div> </td> </tr> <tr> </tr> </tbody> </table> <div dir="RTL">دریاچه پریشان سوخته امروز&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; دریاچه پریشان دیروز</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>تالاب انزلی</b> باوسعت ۲۰۰ کیلومترمربع مانند تصفیه خانه آب دریای خزر است. ۲۷ رودخانه مهم گیلان به این تالاب سرازیر می&zwnj;شوند که از مهم&zwnj;ترین آنها رودخانه بهمبر، ماسوله رودخانه، قلعه رودخانه پسیخان، پیربازار و شیجان رود است. این رودها با آب شیرین خود سدی در برابر آب شور دریای خزر به وجود آورده&zwnj;اند. این تالاب با بیش از ۱۰۰ گونه پرنده، ۵۰ گونه ماهی، صدهاگونه موجودات گیاهی، جانوری و میکروسکوپی و ده&zwnj;ها گونه گیاهی، اکوسیستم کم نظیری دارد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">تالاب انزلی از سال ۱۳۵۴ جزو تالاب&zwnj;های بین&zwnj;المللی تحت حفاظت شد و مهم&zwnj;ترین منبع تولید ماهیان خاویاری و استخوانی دریای خزراست. دریای خزر و به ویژه بندر انزلی یکی از مهم&zwnj;ترین مناطق زیستگاهی پرندگان آبزی مهاجر است و هر ساله در این مسیر پرواز بیش از ۱۰ تا ۱۲ میلیون اردک، لک لک، غاز، قو و سایر پرندگان به مهاجرت می&zwnj;پردازند. آبگیرهای حاشیه آن از مهمترین مناطقی است که می&zwnj;تواند بهترین شرایط را برای گذران زمستان پرندگان مهاجر فراهم سازد. تالاب انزلی یک مخزن آب لب شور با عمق کم به شمار می&zwnj;رود. فضای گسترده آبی و گیاهی زنده تالاب محیط مناسبی را برای تخمگذاری انواع ماهیان فراهم ساخته و وجود متنوع گونه ماهی در این تالاب آن را به زایشگاه دریای خزر تبدیل کرده است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">در گذشته تالاب بین&zwnj;المللی انزلی در استان گیلان دارای ۱۲ متر عمق بود و هم اکنون از جلبک خفه&zwnj;کننده آزولا انباشته شده و آب&zwnj;هایش آلوده و به شدت کاهش یافته است. نیزارهای تالاب به طور وسیع صدمه دیده&zwnj;اند، انگل&zwnj;های تالاب بسیار زیاد شده و میزان آبزیان و بچه ماهی&zwnj;ها به سرعت کم شده است. رفت و آمد قایق&zwnj;های موتوری، آلوده شدن آب به روغن سنگین و گازوئیل و مواد شیمیایی سمی، صید بی&zwnj;رویه در زمان تخم&zwnj;ریزی ماهی&zwnj;ها، آلودگی&zwnj;های ناشی از مصرف سموم گیاهی و کود شیمیایی در مزارع اطراف تالاب و ساخت اسکله در محل تلاقی دریا با تالاب، رفت وآمد ماهی&zwnj;ها را برای تخم&zwnj;ریزی به تالاب کاهش داده و امکان تولید مثل به مراتب دشوار و محدود شده است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&nbsp;وضعیت بحرانی تالاب انزلی اتفاقی نیست بلکه نتیجه بی&zwnj;توجهی&zwnj;ها و بی&zwnj;لیاقتی&zwnj;ها است. ساختن استخر پرورش ماهی در پیرامون تالاب و تغییر ویژگی فیزیکی و شیمیایی آب، بی&zwnj;توجهی به ظرفیت تالاب در پذیرش گردشگری همزمان، افزایش میزان فلزات سنگین و بخصوص سرب در آب و رسوبات تالاب، پمپاژ آب به بالادست تالاب به منظور آبیاری اراضی کشاورزی، احـــداث کــومه&zwnj;های شکار، تجمع مقادیر زیادی از زباله&zwnj;های غیر قابل تجزیه در تالاب که از طریق رودخانه&zwnj;های منتهی به تالاب و بازدیدکنندگان از تالاب وارد آن می&zwnj;شود، نبود لایروبی لازم و نیز رهاسازی فاضلاب&zwnj;های صنعتی، خانگی و بیمارستانی چند شهرستان استان گیلان به تالاب انزلی وغیره منجر به تخریب بخش&zwnj;های بزرگی از تالاب و برهم خوردن تعادل اکوسیستمی آن شده است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&nbsp;روشن است که اینگونه اقدامات نابودکننده قابل کنترل هستند و با مدیریت درست و سخت&zwnj;گیری&zwnj;های قانونی و روش&zwnj;های آموزشی می&zwnj;توان از آنها جلوگیری کرد ودر نگهداری این زیست&zwnj;بوم تلاش ورزید، ولی در واقع سازمان&zwnj;های دولتی که در این منطقه هستند فاقد کارآرایی هستند و در نتیجه عوامل تخریب گسترش می&zwnj;یابند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">یک نمونه دیگر رودخانه &quot;زرجوب&quot; است. این رود که به تالاب انزلی می&zwnj;ریزد در مسیر حرکت خود پذیرای فاضلاب ۱۰ بیمارستان، ۵۲ گرمابه و پساب صنعتی ۳۸ بنگاه تولیدی و پساب&zwnj;های مسموم اراضی کشاورزی است. به علاوه شش شهر، پنج بخش و ۱۸ دهستان و بیش از ۳۰۰ روستا در حوزه این رودخانه قرار دارد. بخشی از پساب صنعتی کارخانه&zwnj;های حوزه و تمامی فاضلاب&zwnj;های شهری و روستایی بدون تصفیه به رودخانه تخلیه و باعث آلودگی شدید این رودخانه می&zwnj;شود. این امر مرگ و میر وسیع آبزیان رودخانه و تالاب انزلی را درپی داشته و شیوع یکسری بیماری برای انسان&zwnj;ها را به&zwnj;بار آورده است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">به&zwnj;طور خلاصه می&zwnj;توان گفت پنج شناسهٔ اصلی، توان زیست&zwnj;پالایی تالاب انزلی را تهدید می&zwnj;کنند. آنها عبارتند از افزایش رسوب واردشده به تالاب، افزایش پساب&zwnj;های سمی صنعتی تخلیه شده در تالاب، تغییر کاربری اراضی و تبدیل بخشی از اراضی کنار تالاب به زمین&zwnj;های کشاورزی، جاده&zwnj;سازی و رشد بی&zwnj;رویه ساختمان. تالاب انزلی که از اکوسیستم&zwnj;های ثبت شده جهانی ایران است و تاثیر عمده&zwnj;ای روی آب و هوای محلی، زیست پرندگان، آبزیان و اقتصاد مردم حاشیه&zwnj;نشین دارد، اکنون با آلودگی زیست محیطی سخت بیمار است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <table cellspacing="0" cellpadding="0" border="0"> <tbody> <tr> </tr> <tr> <td width="307" valign="top"> <div dir="RTL"><img align="right" width="188" height="250" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/talab_4.jpg" /></div> </td> <td width="307" valign="top"> <div dir="RTL"><img align="left" width="188" height="250" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/talab_2.jpg" /></div> </td> </tr> </tbody> </table> <div dir="RTL" class="rteright">&nbsp;مرگ پرندگان با آلودگی بندر انزلی&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; تالاب انزلی با زباله&zwnj;ها و پساب&zwnj;ها</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>دریاچه کافتر</b> در بخش مرکزی شهرستان اقلید در شمال استان فارس قرار داشت و درازای آن ۲۴ کیلومتر و پهنای آن شش کیلومتر بود. کافتر یکی از دریاچه&zwnj;های آب شیرین استان فارس، از زیستگاه&zwnj;های بسیار ارزشمند پرندگان مهاجر محسوب می&zwnj;شد و مکان مناسب پرورش ماهی&zwnj;های کپور و آمور به شمار می&zwnj;رفت. وجود چشمه&zwnj;سارها و قنوات متعدد علاوه بر ایجاد مناظر زیبا و دیدنی، زمینه مساعدی برای پرورش ماهی قزل&zwnj;آلا فراهم کرده بود. پیش از بحران اکولوژیکی و خشکسالی سالانه حدود یک هزار تن ماهی کپور از دریاچه صید می&zwnj;شد. این دریاچه امکانات شغلی فراوانی به وجود آورده بود وآب مورد نیاز همه کشاورزان بومی را تامین می&zwnj;کرد. به طور مسلم یکی از دلایل بحران کمبود بارش است، ولی در ۱۵ سال گذشته به دلیل استفاده بی&zwnj;رویه آب و همچنین توسعه کشاورزی در بالادست خسارات جبران ناپذیری به کافتر وارد شد واین دریاچه آخرین نفس&zwnj;هایش را بعداز چهار سال کشید و نابود شد. اگر در گذشته روی دریاچه مدیریت و کارشناسی صورت می&zwnj;گرفت و سپس درباره آبرسانی و برداشت آب اقدام درست می&zwnj;شد، هم اکنون شرایط دریاچه کافتر این&zwnj;گونه نبود که به محلی برای اتومبیل&zwnj;رانی تبدیل شود.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <table cellspacing="0" cellpadding="0" border="0"> <tbody> <tr> </tr> <tr> <td width="307" valign="top"> <div dir="RTL"><img align="right" width="250" height="188" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/hoor.jpg" /></div> </td> <td width="307" valign="top"> <div dir="RTL">&nbsp;<img align="left" width="250" height="188" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/kaftar_3.jpg" /></div> </td> </tr> </tbody> </table> <div dir="RTL" class="rteleft">تالاب هور العظیم در بحران است &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; دریاچه کافتر سوخت</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>دریاچه طشک</b> با وسعت تقریبی ۸۰۰ کیلومترمربع در شمال باختری دریاچه بختگان و ۱۶۰ کیلومتری خاور شیراز قرار دارد. تعدادی جزیره و شبه جزیره کوچک و بزرگ از جنس رادیولاریت، سنگ&zwnj;های پلاژیک و آهک&zwnj;های سروک در این دریاچه وجود دارند که مهم&zwnj;ترین آنها جزایر نرگس و گنبان است که مساحت آنها تابع شرایط بارندگی سالانه است. یکی از جزایر دریاچه طشک جزیره پلیکان&zwnj;هاست که در گذشته محل لانه&zwnj;سازی پرندگان مختلف بوده&nbsp;است. در واقع ۹۵ درصد این دریاچه به دلیل خشکسالی&zwnj;های اخیر خشک شده و تنها چشمه گمبان که در اطراف آن واقع شده و در گذشته تا حدودی آب دریاچه را تامین می&zwnj;کرده است، آب دارد. برداشتهای بی&zwnj;رویه آب و عدم مدیریت درست و فقدان بودجه و نیروی کار کارشناس این دریاچه را با مشکل بحران حیاتی روبه&zwnj;رو ساخته است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>تالاب هورالعظیم یا هورالهویزه</b> یکی از&nbsp;بزرگ&zwnj;ترین تالاب&zwnj;های داخلی ایران به شمار می&zwnj;رود که در استان خوزستان، شهرستان دشت آزادگان و هویزه قرار دارد&nbsp;و بخشی از آن در کشور عراق است.&nbsp;این تالاب حدود 118 هزار هکتار می&zwnj;باشد که هم اکنون میزان خشکی&zwnj;هایش بر میزان آب درون تالاب پیشی گرفته است. تالاب هورالعظیم از سه رودخانه دجله، فرات و کرخه تغذیه می&zwnj;شود. در فصل پاییز سه دسته از پرندگان مهاجر شامل پرندگان زمستان&zwnj;گذر، پرندگان بومی و پرندگان جوجه&zwnj;آور به تالاب&zwnj;های خوزستان ازجمله تالاب هورالعظیم مهاجرت می&zwnj;کنند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">پرندگان زمستان گذر از کشور&zwnj;هایی نظیر آسیای میانه، روسیه و سیبری به تالاب&zwnj;های خوزستان مهاجرت می&zwnj;کنند و پس از گذراندن پاییز و زمستان در خوزستان، اوایل فصل بهار دوباره به زیستگاه خود بازمی&zwnj;گردند. جانورانی که در این تالاب زیاد یافت می&zwnj;شوند عبارتند از: شغال، روباه، شیر، گربه جنگلی، سمور آبی، گراز، روباه و غیره. این تنها تالابی است که بر اساس بررسی&zwnj;های کارشناسانه زیست&zwnj;بومی از ۱۰۰ نمره، نمره ۱۰۰ را کسب کرده و هیج تالابی تاکنون چنین نمره&zwnj;ای را به&zwnj; دست نیاورده است. باید اشاره کرد که بیشترین تعداد پرنده&zwnj;های در معرض خطر، در این تالاب بسر می&zwnj;برند ودر عین حال این تالاب از نظر حجم و انواع پرنده یکی از غنی&zwnj;ترین اکوسیستم&zwnj;های جهانی است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">در اوایل سال ۱۳۸۷ کمیسیون اقتصاد دولت با واگذاری بیش از هفت&zwnj;هزار هکتار از اراضی محدوده تالاب هورالعظیم به وزارت نفت جهت کشف واستخراج نفت موافقت کرد. این در حالی است که به موجب ماده ۱۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط&zwnj; زیست تمامی عرصه&zwnj;های تالابی کشور به نمایندگی از دولت در اختیار سازمان حفاظت محیط &zwnj;زیست قرار گرفته است و این سازمان نیز حق واگذاری آنها را ندارد. بنابراین اگر قرار بود مصوبه دولت مبتنی بر قوانین زیست&zwnj;محیطی باشد، بنابراین طبق ماده ۱۶ نباید هیچ&zwnj;گونه واگذاری صورت می&zwnj;گرفت. از این رو به نظر می&zwnj;رسد این مصوبه نه تنها، بر طبق مقررات و قوانین زیست&zwnj;محیطی حکومت نیست، بلکه نقض آشکار ماده ۱۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط&zwnj;زیست و نیز اصل ۵۰ قانون اساسی همین نظام است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&nbsp;پس از این کلاهبرداری قانونی در طرح توسعه میدان نفتی آزادگان که در ۸۰ کیلومتری غرب اهواز در حاشیه مرز ایران و عراق واقع شده است، حفاری ۲۶۷ حلقه چاه در دستور کار قرار گرفت. بر اساس برنامه&zwnj;ریزی انجام شده نزدیک به ۵۰ حلقه از این چاه&zwnj;ها در هورالعظیم، بزرگ&zwnj;ترین تالاب خاورمیانه، حفاری می&zwnj;شوند که بنا بر گزارش&zwnj;های منتشر شده تاکنون هفت حلقه از آنها حفر شده&zwnj;اند<span dir="LTR">.</span></div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">اعلام موافقت دولت با واگذاری بیش از هفت&zwnj;هزارهکتار از زمین&zwnj;های هورالعظیم به صنایع پتروشیمی ونفت در حالی صورت گرفت که حوادث ناگوار وپیامدهای نابودی این تالاب از دیرباز از جانب فعالان محیط زیست مطرح شده است. اضافه بر این برنامه محیط زیست سازمان ملل چند سالی است که نسبت به پیامدهای نابودی این تالاب هشدار می&zwnj;دهد،اما ایران و عراق که هورالعظیم در مرز مشترک آنها واقع شده است کوچک&zwnj;ترین توجهی به این هشدارها نکرده&zwnj;اند. سازمان ملل بارها هشدار دادهکه در جنوب غربی ایران فاجعه&zwnj;ای در مقیاس دریاچه آرال و جنگل&zwnj;های آمازون که بزرگ&zwnj;ترین فجایع زیست محیطی تاریخ هس

جلال ایجادی - اجتماعی که از منابع طبیعی و زیست‌بوم خود پشتیبانی و نگهداری نکند، نابودی خود را تدارک می‌بیند. زندگی انسانی در پیوند تنگاتنگ با طبیعت و تمامی منابع آن قرارداشته وهرگونه آسیب به طبیعت به ناگزیر ضربه به زندگی انسانی است.

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

  • سبوریان از تهران

    آقای ایجادی خوب بود بازهم در مورد اسلام می نوشتی.

  • کاربر دکتر اسدالله ابراهیمیان

    با سلام و تشکر از زمانه به خاطر نصب مطلب. اگر چه روز قبل همین مطلب را به عنوان مکمل بحث فرستادم و ظاهرا زمانه از چاپ ان به دلایلی خودداری کرد. به هر حال بنده قصد رویارویی با اقای دکتر یا هیچکس دیگر را نداشته و دلیل نوشتن این مقاله فقط روشن کردن برخی ابعاد مساله اضمهلال زیست محیطی فلات ایران بود. همانطور که گفتم محتوای مقاله بسیار جامع بود و تصاویر هر یک هزاران بار بهتر از نوشته ها گویای حال و روز طبیعت در حال تخریب فلات ایران هستند. اما ای کاش اقای دکترایجادی در مقالات خود از ناهنجاریهای سیاسی سخن نمی گفتند. گرچه ممکن است همه سیاست های غلط دولت در ایجاد این مشکلات دخیل باشند (که البته همیشه هم اینچنین نیست) اما وارد کردن رنگ و لعاب سیاست در نوشته های علمی و نیمه علمی ویا حتی گزارشی (مثل این مقاله) از ارزش محتوای انها می کاهد. از انجا که سیاست ها قابل تفییر و سیال هستند و در برهه های مختلف زمان بالاو پایین میروند چنین نوساناتی گاه یک کار علمی را به مقوله ای نادرست تبدیل میکنند. دیگر اینکه با قرار دادن موضوعات سیاسی در متن مقاله ذهن خواننده مکررا در جهت قضاوت کردن شرایط سیاسی میرود و قسمت های اطلاع رسانی مقاله را تضعیف و گاه زایل هم میکند اما اینکه همه کاسه کوزه ها را به گردن سیاستهای غلط دولت بیندازیم هم نمیتواند همیشه درست باشد. در زمان حکومت پهلوی دوم خوب به یاد داریم که از بز به عنوان حیوانی که مخرب چراگاههاست نام برده میشد وبا گذاشتن برخی بدعت ها که برای اوردن انها به کشتارگاه مبلغی هم پرداخت میشد میرفت تا نسل این حیوان به سرعت از سزرمین ایران برچیده میشد. این در حالی است که بز با محیط زیست و شرایط اقلیمی ایران بسیار سازگار است و هرگز موجب تخریب چراگاهها نبوده ونیست. نه تنها این حیوان نمی توانسته و نمیتواند عامل از دست رفتن چراگاهها باشد بلکه دیگر عوامل زمین زمین شناسی-اقلیمی-جقرافیایی دست اندر کارند. مثلا باید در نظر داشت که کل قلات ایران که از اذربایچان در غرب تا کوههای هندوکش در شرق گسترده است سرزمینی است که از لحاظ زیست محیطی بسته یا بن بست است چه هیچ رودخانه ای که پسماندها یا فضولات جامد و زاید را از این سرزمین به دریای ازاد ببرد وجود ندارد. در نتیجه میتوان گفت که از هنگام ورود اریایی ها در این منطقه روند اضمهلال فلات ایران شروع شده است و در سالهای اخیر هم به دلیل افزایش بی رویه جمعیت تسریع شده است مسلما میتوان قبول کرد که اریایی ها وقتی به این سرزمین وارد شدند به دنبال نفت و یا ذغال سنگ و دیگر مواد معدنی نبودند. انها به دنبال چراگاه بودند و انرا در این سرزمین یافتد و انجا ماندند. در زمستان به جلگه ها و دشت ها کوچ می کردند و در تابستان به کوهسارها. همین روند هنوز هم در میان ایلات قشقایی و بختیاری جریان دارد. اما رفته رفته دشت ها به بیابان های بی اب و علف و سپس به شوره زار و هم اکنون قسمتهای وسیعی از انها به نمکزار تبدیل شده اند. تمام دریاچه هایی که امروز به عنوان دریاچه نمک میشناسیم در اوان ورود اریایی ها به فلات ایران به احتمال زیاد دارای اب شیرین بوده اند. و تمام نمکزارهایی که در کویر نمک قرار دارند روزی جلگه های سرسبزی بوده اند. پیدایش و افزایش نمک در گودی های قلات ایران و در نزدیکی مراکز جمعیت یک اتفاق و همزمانی ساده نیست بلکه این نمک حاصل فعالیت انسان و حیوان در منطقه است. در سرزمین ها دیگر هم همین روند وجود داشته و دارد اما ان سرزمین ها به دلیل باز بودن محیط زیست و راه داشتن به دریای ازاد توانسته اند نمک وارده به محیط زیست را از خود بزدایند در حالیکه در فلات ایران چنین نیست. اینکه در سالهای اخیر روند نمکزار شدن فلات ایران شدت و سرعت بیشتری گرفته و شوراه های ارومیه و هامون به نمکزارها و قادیل های نمک تبدیل شده اند هم حاصل همین ازدیاد سریع جمعیت است. بر طبق یک محاسبه ساده بدن هر انسان یا هر حیوان روزانه حد اقل 5/2گرم نمک لازم دارد که ازطریق خوردن انواع غذاها، بدون استفاده از نمک طعام اضافی قابل تامین است. اما ذایقه بشرطعم شوری را می پسندد و به ناچار مصرف روزانه نمک از رقم یاد شده بالاتر هم میرود. از انجا که تمک طعام در سوخت و سازهای بدن شکسته یا مصرف نمیشود معادل مقدار نمک مصرفی از زریق موجودات زنده به محیط زیست وارد میشود. درسرزمینهایی که از نظر زیست محیطی باز هستند این املاح زاید به رودخانه ای وارد و سرانجام به اقیانوسی سرازیر میشوند. شاید این نمکی که در اقیانوس های امروزی دیده میشوند بیشتر حاصل و فرایند فعالیت بشر باشد تا فرسایش نمک توسط سیلابها. اما در فلات بسته ایران انباشت نمک فزاینده بوده و هر روز مقدار زیادی نمک از معادن نمک استخراج شده، توسط انسان یا حیوان مصرف میشود وسرانجام بدون کم و کاست به محیط زیست وارد میشوند. برای درک بهتر علت نمکزار شدن فلات ایران لازم سری به قلات ایران و نقشه زمین شناسی و جغرافیایی ایران بزنیم. از نظر جفرافیایی فلات ایران که در قسمت جنوب - غرب قاره آسیاست دارای خصوصیاتی است که اشاره کردن به انها برای درک بهتر مشکل زیست-محیطی، چگونگی کویری شدن فلات ایران و روند سریع اضمهلال ان در سالهای اخیرلازم است. این سرزمین پهناور سرزمینی مثلثی شکل است که آذربایجان درراس و در منتها الیه غربی ان قرار گرفته است. ضلع جنوبی این سرزمین به دامنه های شمالی کوههای زاگرس وضلع شمالی ان به کوه های البرز و دریای خزرواسیای میانه محدود است. قاعده این مثلث، با حدود 2500 کیلومترطول و به فاصله 3500کیلومتر از راس ان در دامنه های غربی کوههای هندوکش در تاجیکستان وافغانستان و پاکستان قرار دارد. همانطور که از نامش پیداست فلات ایران از سطح دریای ازاد بلندتراست وارتفاع متوسط آن ازسطح دریا بیش از 2000متر و در ارتفاعات البرز و زاگرس به 6000 متر میرسد. یکی از گودترین نقاط فلات در نواهی شمال شرقی فلات و در نزدکی خراسان است و به کویر نمک موسوم است. وجود این کویر نمک دریکی از گودترین نقطه فلات ایران اتفاقی نیست بلکه حاصل فرایند عوامل طبیعی مثل حرکت تخته قاره اسیا و سیلابهاو فرسایش زمین و انتقال ابرفتها، از جمله نمک از زمین های بالادست به زمین های پست است. یک نکته مهم که لازم به یاداوری است اینست که اختلاف ارتفاع بین فلات ایران و سطح دریا حاصل فشارهای مداوم جانبی است، که ازدیدگاه عمل زمین شناسی، از طرف تحته - قاره افریقا به شبه جزیره عربستان وارد میشود وان را بطرف و زیر تخته-قاره اسیا میراند. یکی از نتایج نا مطلوب این نیروی خارق العاده وارده بر فلات ایران زمین لرزه ها و پس لرزه های مداومی است که روزانه توسط مراکز لرزه نگاری در منطقه ثبت و گاهی هم موجب تلفات مالی و جانی میشوند. اما در مقابل، همین فشارها و رانشها علاوه برایجاد مواهب طبیعی همچون قله های باشکوه و برفگیردر زاگرس و البرز، موجب میشوند تا ذخایر زیرزمینی مانند نفت و زغال سنگ و دیگر مواد معدنی به سطح زمین رانده شوند و مورد بهره برداری قرار گیرند. یکی دیگر ازپی امدهای جانبی این فشارها اینست که شهرهای پرجمعیت ایران همگی بیش از 1000متر بالای سطح دریا قرار دارند و همین ارتفاع در معتدل کردن دمای محیط زیست این شهرها تاثیر بسزایی دارد. به استثننای مشهد اکثر شهرهای ایران ، ازجمله تبریز واومیه هرکدام با هزاروسیصد متر(1300 متر) تهران با هزارودویست متر(1200 متر)، اصفهان وشیراز و زاهدان به ترتیب هزاروششصد (1600متر)، هزاروپانصد (1500 متر) و هزاروسیصد متر (1300متر)بالای سطح دریای ازادادند. تنها شهرمشهد درشمالشرقی فلات ایران با 980 مترارتفاع بالای سطح دریای ازاداست. اما هرچه به سوی شرق و شمال منطقه میرویم زمینها پستتر میشوند. مثلا شهر استانه در مرکز قزاقستان با 350 متر و شهر دوشنبه دردر دامنه کوههای اسیای مرکزی و در سمت شمال و مشرق مشهد با 700 متر ارتفاع در پایین دست مشهد و کل فلات ایران قرار دارند. یقینا پایین ترین نقطه منطقه همانا دریای خزر است که محل تجمع سیلابها و رودخانه های این سرزمین وسیع است وسطح اب ان 30 متر پایینتر از سطح دریای ازاد است وبسترای دریاچه در گودترین نقطه ان درنزدیکی استان مازندران بیش از هزار متر زیر سطح در یای ازاد است. نگاهی به تفاوت ارتفاع بین شهرهای مشهد و استانه و دوشنبه در شمال شرقی فلات ایران ودیگر شهرهای مرکزی و جنوبی فلات ایران و اختلاف ارتفاع فاحش بین فلات ایران و زمین های اطراف دریای خزر نشان میدهد که شیب فلات ازطرف جنوب- جنوبغربی به سمت شمال-شمال شرقی است. بی دلیل نیست منطقه غرب و جنوب خراسان نمکزار است چون همین شیب تدریجی موجب میشود تا نمک شسته شده از زمینهای بالادست سرانجام به این منطقه سرازیر و در ان انباشته شود. به همین دلیل هم میتوان نتیجه گرفت دریای خزر با ان عمق و وسعت و بدون هیچگونه ارتباط ابی با دریای ازاد حاصل تجمع ابرفت ها و رودابها و سیلابهای منطقه وسیعی است که فلات ایران از جنوب غرب، کوههای قفقازاز غرب، کوههای هندوکش از شرق و بلندیهای اسیای میانه و روسیه از شمال انرا پراب میکنند. اما قسمت مرکزی فلات ایران به دلیل پاین بودن میزان فروریزهای اسمانی در کویر و گودال بودن و مسدود بودن کویرنمک(400 متر بالای سطح دریای ازاد) درجنوب غربی خراسان و یا (جنوب-شرقی دریای مازندران) سهمی دراین قسمت ابخیز دریای مازندران ندارد و چنانچه سیلابی هم به راه افتد از گودال وسیعی که در ناحیه غرب خراسان است فراتر نمیرود. وجود نمک در این منطقه خود دال برشسته-رفته شدن زمین های اطراف نزدیک یا دوردست، تبخیر اب وبرجای ماندن نمک درگودترین قسمت یعنی کویرنمک است. به این ترتیب میتوان به اسانی ملاحظه کرد که هر کجا نمکزاری یا شوربه ای در فلات ایران هست یک یا چند مرکز جمعیت هم در بالادست ان هستند که منشاء نمک و موجب افزایش تدریجی این ماده در میط زیست میباشند. در مقابل دریاچه هایی هم هستند که اب شیرین دارند و این دریاچه ها مسلما در بالادست مراکز جمعیت قراردارند و از روند و گزند شورابه شدن درامان هستند. در سالهای اخیر سیل جمعیت ازروستاها و شهرهای کوچک به سوی چند کلانشهر در فلات ایران در جریان بوده و در سی سال اخیر این روند جابه جایی اقزایش یافته است. اگر کل تعداد انسان که در فاصله بین دو رشته کوه زاگرس و البرز زندگی میکنند را در نظر بگیریم شمار ان به رقمی بیش از 70% کل جمعیت ایران میرسد. (شهرهای که در دامنه های جنوبی زاگرس یا دامنه شمالی البرز هستند از این نظریه مستثنی هستند.) به این ترتیب با احتساب فقط 5/2گرم نمک برای هر فرد و در نظر کرفتن یک جمعیت 50 میلیونی در قسمت مرکزی فلات ایران میزان مصرف سرانه نمک ان به رقمی در حدود 125 تن در روز میرسد. اگر مصرف نمک برای احشام هم بر همین منوال در نظر بگیریم و با توجه به اینکه ایرانیها در مصرف و ریخت و پاش نمک زیاده روی میکنند میتوان رقم بال را به 250 تن نمک در روز براورد کرد. همان طور که در بالا بدان اشاره شد قسمت اعظم نمک مصرفی ایران از معادن زیر زمینی برداشت میشود. این نمک تادر زیر زمین پنهان است و از دسترس فرسایشی اب و باد در امان است مشکلی ایجاد نمیکند. اما همینکه از زیر زمین استخراج میشود و به مصرف میرسد بی کم و کاست و به در مقیاس بسیار وسیعی به محیط زیست وارد میشود. اینکه بگوییم نمک ازمحیط برداشت میشود و به محیط برمیگردد و درنتیجه بی ضرر است یک تفهیم و برداشت غلط از تاثرات سوء نمک بر رستنی ها در مقیاس های وسیع است. وقتی میزان نمک موجود در مراتع و دشتها و جلگه ها به بالاتر از حد معینی میرسد به خاطر وبه دلیل فشار اسمزی نهفته در مولکولهای نمک میزان اب موجود و در دسترس رستنی ها کاهش یافته و از رشد و جوانه زدن دانه ها و نورسته های گیاهی ممانعت میکند. به این ترتیب ما شاهد افزایش تدریجی نمک و شوره زارها و شورابه ها در سرزمین ایران هستیم و اینکه تصور کنیم همه مسئولیت و گناه این روند کویری شدن به عهده دولت است اگر غلط نباشد شاید کمی دور از واقعیت و انصاف باشد. در مقاله هایی که تاکنون منتشر شده اند علل و منشاء الاینده ها به درستی مشخص شده اند اما هیچ یک از راه حل ها به درستی راه حل های موثر و پایدار ارایه نداده اند. مثلا در مورد بحران دریاچه ارومیه یکی از راه حل های پیشنهادی بازریخت اب ذخیره شده در پشت سد های بالا دست به شورابه ارومیه است. با این کار نه تنها میزان نمک ورودی به دریاچه کاهش نمییابد بلکه هدر دادن اب به مشکل کم ابی در منطقه نیزدامن خواهد زد. مشکل دریاچه ارومیه در مدیریت تولید و مصرف نمک در منطقه اذربایجان است که انهم با کمی فرهنگ سازی و کمی کار حساب شده قابل اصلاح است. اما اما این کار به هیچوجه با اوردن اب ارس به ارومیه فابل انجام نیست. صرف نظر از اینکه چنین کاری از نظر سوقالجیشی و فایق امدن به اختلاف ارتفاع بین ارس و ارومیه غیر ممکن است میزان ابی که از ارس برداشته شود به همان میزان بر میزان نمک در دریای خزر اثر سوء خواهد گداشت. اما راه حل چیست؟ این قسمت در این مقوله نمی کنجد اماراه حل هایی که در دراز مدت و کوتاه مدت قابل قبول و اجرا باشند بایستی لزوما حول محور نمک زدایی از فلات ایران باشد. اگر روزانه 300الی 400 تن نمک از نمکزارها و شورابه های فلات ایران برداشته شود و در جایی محفوظ ذخیره شود سرانجام و به تدریج ان طراوت و سرسبزی اولیه فلات ایران که اریایی ها مجذوب ان شدند به تدریج باز خواهد گشت ورستنی ها خواهند رویید و کویر ها دوباره سرسبز و خرم خواهند شد. به قول آلبر کامو "من در وسط زمستان سرد تابستانی کرم و غیرقابل انکار میبینیم." بنده هم در شوره زارها و نمکزارها و شورابه های فلات ایران سرزدینی سبزو پر طراوت می بینیم به شرطی که همگی یاری کنیم. با تشکر مجدد

  • ایجادی

    درود برشما. جناب سبوریان از از توجه شما به نوشته هایم بسیار متشکرم و در باره اسلام یکی از فعالیت های اصلی ام میباشد وبطور مسلم همه کسانی که نقد اسلام را برای آزادی روحی وانسانی ضروت میانند باید کار را ادامه دهند. پس از دومقاله اخیر، من نیز در این زمینه بازهم در حال تدارک نوشته هستم. نکته دوم در باره نظردکتر اسدالله ابراهیمیان میباشد. ایشان میگوید برای اینکه کار علمی باشد نباید از ناهنجاری های سیاسی حرف زد زیرا قضاوت سیاسی کار را تضعیف وزایل میکند. برخورد علمی آنست که عوامل گوناگون را مورد بررسی قرارداده و وئد ید همه جانبه باشد. من فکر میکنم در باره نقش ویرانگرانه جمهوری اسلامی غلو نکرده ام. شما اگر یک مورد هم می بینید که به کجراه رفته ام و در حق دولت موجود انصاف نداشته ام، آنرا بیان کنید.چطور از سیاست تخریبی رژیم نباید حرف زد وکدام ضابطه علمی میگوید از سیاست عامل تخریب محیط زیست نباید حرف زد. اکولوژی و زیستبوم مسئله تکنیکی نیست، بلکه یک امر سیاسی و اقتصادی و فرهنگی است. من فکر میکنم آن نگاهی که نقش خرابکار دستگاه حکومتی را میپوشاند، نگاه غیر علمی است. نگاه علمی استتار نمی کند وزیر پوشش قرارنمیدهد. نگاه علمی در زمینه محیط زیست، هیچ عامل واقعی را از نظر دور نگه نمیدارد. با سپاس، جلال ایجادی

  • کاربرابراهیمیان

    با سلام به شما اقای دکتر ایجادی همانط.ر که عرض کردم شاید کسی منکر تخریب زیستبومهای ایران نباشد و پیش کشیدن دیگر مباحث در بحث مستند و تقریبا علمی شما حقیقتا ذهن خواننده را از مقصود اصلی شما که حفظ و ابقای سرزمین مادری است به بیراهه میکشد. مثل اینست که شما در مغازه ماشین فروشی به فروش تخم مرغ مبادرت ورزید. درست است که تخم مرغ هم یک کالای با ارزش است و یک نیاز روزمره را برطزف می کند و خریدار هم دارد اما فروش ان در یک ماشینفروشی دست اول و مدرن کمی دور از ذهن است. اما دلیل اینکه بنده مطلب فوق را نوشتم این بود که می بینیم تمام مباحث موجود در زمینه زیست-بوم شناسی در تمام جهان و نه فقط ایران معطوف به خرده-ریز هاست و دید کلان نگر در تغییرات محیط زیست کمتر وجود دارد. اگر به محتویات مقاله شما نگاه کنیم به راحتی میتوان ناهنجاری های موضعی را چه در ابعاد اب و چه در ابعاد خاک ملاحظه کرد اما یک دید 360 درچه ای که تمام مساله را وارسی کند دیده نمیشود. مسلما انسانها در هرکجا که باشند بزرگترین تغییردهندگان محیط ریست به شمار می ایند و در این شکی نیست. اما اینکه سیاست های غلط یک حکومت احیانا کم سواد را باعث و بانی همه مشکلات انگاریم شاید قرین به واقعیت نباشد. کارشما خیلی خوب و جالب است اما منهای بیراهه رفتن های ان به مراتب جالبتر خواهد بود و قابل باور تر. دیگر اینکه بیاییم این مشکل را از منظر وسیعتری ببینیم که در ان عوامل طبیعی همجون زمین شناسی و جغرافیای طبیعی هم دخیل هستند. انوقت می توانیم به جای راهبردها و راه حل های موضعی همچون بازگزداندن اب به شورابه ارومیه در باره باره نمکزدایی ان صحبت کنیم چه نمکزدایی تنها روشی است که میتواند دریاچه ارومیه را احیاء زیستی کند. شما و بنده خوب به یاد داریم که این دریاچه 50 سال پیش هم فاقد ابزیان بود و فقط در برخی نقاط ان که چشمه اب شیرینی بود ایزیان تک سلولی (ارتیمیا)و گونه های دیگر وجود داشته و هنوز هم وجود دارند. اما از منظر وسیعتر این زیست بوم روبه نابودی است چرا که تمام دریاچه ها به دلیل کوچکی مقیاس ها به سرعت دستخوش تغییرات و اظمهلال میشوند. با یافتن دوتا تایر ماشین در کنار نهری و یا بسته شدن سدی بر رودخانه ای نمیتوان تغییرات همه جانبه و فراگیرمحیط را علت یابی کرد. وقتی مصر سد اسوان را بر رود نیل ساخت بسیاری از زمینهای بالادست سد زیراب رفتند و برحی بیماری های انگلی مثل شیستوسما تغییر موقعیت و حدت یافتد اما نه رودی الوده شد و نه زمینهای منطقه کویری شدند. در مورد سدهای اطراف ارومیه هم همین موضوع صدق دارد. مقدار ابی که به دریاچه نمیریزد در دریاچه این سد ها ذخیره شده و مردم منطقه اب اشامیدنی دارند. اما خالی کردن این سد ها نه تنها مشکل نمک ارومیه را حل نخواهد کرد بلکه به کم ابی هم دامن خواهد زد. انچه که در نوشته بنده از قلم افتاد این است که افزایش نمک در خاک موجب میشود تا دانه های گیاهی در فصل رستن (بهار یا پاییز) نتوانند جوانه بزنند چون نمک اب را از دسترس انها به دور میکند. به همین دلیل هم سعدی علیه الرحمه گفته است "ژمین شوره سنبل بر نیارد". اما باید در نطر داشت که 700 سال پیش شوره زارهای زمین های فلات محدود بودند اما امروزه ما شاهد گسترش انها و افزایش انها به مرجله نمکزار هستیم و چند قرن بعد از اذربایجان تا زاهدان همه شوره زار و نمکزار خواهد بود زیرا باد نمک را به اقصی نقاط این سرزمین پراکنده خواهد کرد. در مورد فلات ایران همان که در نوشته بنده عرض شده نزدیک به واقعیت است و اگر برایش فکری و کاری اساسی نشود مسلما 100یکی دو قرن دیگر این فلات پهناور از امروز هم خشکتر خواهد شد و سبزینه ها فقط در کوهپلیه ها و بلندی های اطراف محدود خواهند بود. با تشکر فراوان

  • کاربرابراهیمیان

    سلام مجدد به اقای دکتر ایجادی: از انجا که نوشته بودید که: "شما اگر یک مورد هم می بینید که به کجراه رفته ام و در حق دولت موجود انصاف نداشته ام، آنرا بیان کنید" میخواستم این نوشته شما را که از متن بالا کپی شده با هم حلاجی کنیم تا ایا راه کجی هم مست و اگر هست کجاست. بازهم از شما پوزش میخواهم اگر این انتقاد را بادیدی غیر از سازنده بنگرید زیرا منظور بنده جز این نیست: مرقوم داشته اید: "دریاچه ارومیه در جدال میان مرگ و زندگی است. تشدید بحران اکولوژیکی و حیاتی دریاچه ارومیه واقدامات آگاهانه جمهوری اسلامی در جهت خشک کردن آن، یکی از حادترین ویرانگری‌های زیست‌محیطی در ایران است. ساخت ۳۵ سد روی ۲۱ رودخانه مشرب‌کننده دریاچه ارومیه نقش مهمی بر خشک شدن دریاچه ارومیه داشته است. هم‌اکنون با سدسازی نزدیک به ۵۰ میلیارد مترمکعب آب از دریاچه ارومیه گرفته شده که این کار سبب خشک شدن حدود سه هزار کیلومتر مربع شده است. مقامات دولتی با ساختن بی‌رویه سدهای متعدد و چاه‌های عمیق و ایجاد جاده میانگذر روی دریاچه و آلوده کردن آن با پساب‌های صنعتی، مرگ دریاچه را برنامه ریزی کرده‌اند. اول اینکه این دریاچه 50 سال پیش هم مرده بود اما میزان نمک ان به اندازه امروز نبود. دوم اینکه اگر بگوییم ج.ا. اگاهانه دست به اقداماتی زده تا دریاچه را ویران کند فاقد هر گونه عینیت و صحت است. شما یک جا این حکومت رافاقد عقل و ذکاوت میدانید و در جای دیگر انرا به اقدام اگاهانه در تخریب دریاچه متهم میکنید. این اگاهی و ان کار عقلایی به هم نمی اید. شما مگر به عیر از کار غلط از این دولت انتظاری دارید که انرا متهم میکنید؟ سوم اینکه ساختن ان سدها در حوزه ابخیز دریاچه را کاری نه تنها عبث و بیهوده بلکه خرابکارانه معرفی کرده اید که احتمالا درست نیست. اگر فردا انفلاب شود و حکومت جدیدی امور کشور را به دست بگیرد ایا شما به ان حکومت توصیه خواهید کرد که تمام ان "حقابه" دریاچه (شورابه) را به ان برگرداند؟ و اگر ان دولت چنین کاری کند و منطقه با مشکل بی ابی روبرو شود ایا مسئولیتش را شما میپذیرید؟ با این نمک فزاینده در دریاچه ارومیه چه خواهید کرد؟ شما به نظر نمیرسد که قبول کرده باشید که مشکل اصلی این دریاچه و کل فلات ایران افزایش فزاینده نمک است که هروز به میزان 70000000میلیون گرم ضربدر 5/2گرم که معادل 170تن در روز است میباشد. اگر شما این ارقام را نمی پسندید و یا قبول ندارید اجازه بدهید بقیه اش را هم حساب کنم. در فلات ایران بیش از 100میلیون راس دامهای اهلی هم هستند که به همین میزان یا بیشتر نمک به مصرف میکنند و بی هیچ تغییری انرا به محیط برمیکردانند. اگر این ارقام را قبول ندارید پس بنده را با شما حرفی نیست. در دنباله مطلب نوشته اید: "در سال ۱۳۸۹بیش از دویست هزار هکتار از محدوده طبیعی دریاچه ارومیه به نمکزار تبدیل شد. با توجه به روند وخیم کنونی اگر اقدام جدی و فوری صورت نگیرد تا چندسال دیگر این دریاچه از بین خواهد رفت. در ۱۳ سال گذشته بیش از ۳۰ طرح کشوری و استانی برای حل بحران دریاچه ارومیه به تصویب رسید، اما هیچ کدام اجرا نشد. " اگر منظورتان از این 30 طرح مدکور روانه کردن اب به دریاچه است که به نظر بنده کار بسیار اشتباهی است. اولا اب سربالایی نمیرود و اگر برود مستلزم هزینه های سنگینی است. پس اوردن اب از ارس ارس که مصوبه اخیر مجلس هم بود جوابگو نخواهد بود. حتی اگر هم مقدور باشد برداشتن اب از "سبیل ارس" و گداشتن ان به ریش ارومیه خود پیامدهای ناگوار در ابعاد وسیع تری خواهد داشت. یکی دیگر از این طرح ها بارورکردن ابرها بود که انهم ظاهرا بی نتیجه است. و از نوشته های شما و عده دیگر هم چنین بر می اید ک بایستی اب ذخیره شدن در شت سدهای بالادست را به ارومیه برگردانند. فرض کنیم که چنین اقدامی مور قبول همه صاحبنظران هم باشد. ایا با پرکردن گودال دریاچه ارومیه این دریاچه مرده که 50 سال پیش هم مرده بود به حیات برمیگردد؟ ممکن است غلظت نمک پایین بیاید اما مقدار نمک ورودی همچنان افزایش خواهد یافت زیرا بین 8 تا 10 میلیون نفر در ابحیز این دریاچه زندگی میکنند و هرروز مقدار ظاهرا ناچیزی از نمک به شوری ان اضافه میکنند و چندسال بعد مشکل دریاچه به شکل حادتری بروز خواهد کرد. در قسمت بعدی نوشته اید: "سیاست فریب و قصد تبلیغاتی و ناتوانی مدیریتی حکومت نمی‌توانست به اقدام عملی بهینه‌سازی منجر شود و در نتیجه دریاچه ارومیه در راه مرگ تدریجی جلو رفت و هم‌اکنون با شش متر کاهش عمق آب مواجه شده است. آن‌چه مسلم است، این دریاچه زیبای کشورمان تا مرگ قطعی فاصله چندانی ندارد. خشک شدن این دریاچه علاوه بر این که یک فاجعه تمام عیار زیست‌محیطی است، یک بحران انسانی، اجتماعی و اقتصادی هم به دنبال خواهد داشت، چراکه باعث نابودی دامداری و کشاورزی و گردشگری در استان‌های پیرامون خود خواهد شد. (در نوشته دیگری به نام "بررسی بحران اکولوژیکی دریاچه ارومیه"، این بحران را به طور مفصل توضیح داده‌ام." قسمتهایی از این قسمت نوشته شما را میتوان قبول کرد اما نه به دلایلی که شما برشمرده اید. اری به قول شما خشک شدن این دریاچه {علاوه بر این که یک فاجعه تمام عیار زیست‌محیطی است، یک بحران انسانی، اجتماعی و اقتصادی هم به دنبال خواهد داشت، چراکه باعث نابودی دامداری و کشاورزی و گردشگری در استان‌های پیرامون خود خواهد شد.} این بحران به دلیل افزایش فزاینده نمک در کل فلات ایران است که ناشی از ازدیاد جمعیت است و موانع طبیعی و کم بارانی که طی 3000سال یا بیشتر اجازه نداده این سرزمین شسته-رفته شود و الاینده های جامد همچون نمک طعام را به دریا ببرد. حال اگر بگوییم که رهبر این انقلاب از مردم خواست تا به سرعت تولید مثل کنند و این افزایش جمعیت موجب تسریع بحران شده است تا حدودی قابل قبول است. تازه این هم یک دلیل موجه نیست چه فاکتورهای دیگری منجمله افزایش نرخ تولید مثل و کاهش مرگ ومیر و مهاجرت در افزایش جمعیت دخیلترند تا یک فتوای فقیهان. به شما پیشنهاد میکنم تمام دوشته بنده با با دقت مطالعه کنید و اگر انحرافی در نحوه ارایه انست از شما میخواهم که در همین ستون به اطلاع بنده هم برسانید تا نحوه نگرشم را اضلاح کنم. بنده در 30سال گذشته به دنبال جواب این سوال بوده ام که چرا دامنه های شمالی زاگرس و فلات مرکزی ایران که از نظر عرض جغدافیایی بلاتر هم هستند خشکتر از دامنه های جنوبی زاگرس هستند؟ تنها تفاوتی که توانسته ام پیدا کنم همین بسته بودن محیط زیست فلات مرکزی است که موجب افزایش نمک در قسمت شمالی زاگرس شده است. من مواجب بگیر ج.ا. نیستم و با خیلی از تصمیمات دولتمردان ایران هم موافق نبوده ام اما انچه را که شما به عنوان علت و معلول در این فاجعه بسیار گسترده برشمرده اید با کمی بازنگری و تفحص بی غرضانه می توان به ابعاد وسیع تر و واقعی ان نزدیکتر کرد. سلامت باشید و پرکار. ابراهیمیان

  • کاربر مهمان

    با سلام مجدد و عرض ادب خدمت افای دکتر ایجادی بازهم به قسمتی از نوشته شما استناد میکنم که نوشته بودید: {برخورد علمی آنست که عوامل گوناگون را مورد بررسی قرارداده و وئد ید همه جانبه باشد. من فکر میکنم در باره نقش ویرانگرانه جمهوری اسلامی غلو نکرده ام. شما اگر یک مورد هم می بینید که به کجراه رفته ام و در حق دولت موجود انصاف نداشته ام، آنرا بیان کنید.چطور از سیاست تخریبی رژیم نباید حرف زد وکدام ضابطه علمی میگوید از سیاست عامل تخریب محیط زیست نباید حرف زد. اکولوژی و زیستبوم مسئله تکنیکی نیست، بلکه یک امر سیاسی و اقتصادی و فرهنگی است. من فکر میکنم آن نگاهی که نقش خرابکار دستگاه حکومتی را میپوشاند، نگاه غیر علمی است. نگاه علمی استتار نمی کند وزیر پوشش قرارنمیدهد. نگاه علمی در زمینه محیط زیست، هیچ عامل واقعی را از نظر دور نگه نمیدارد. با سپاس، جلال ایجادی ارسال شده توسط ایجادی در تاریخ یکشنبه, 11/30/1390 - 22:28.} از انجا که در همین جا نوشته بودید که "شما اگر یک مورد هم می بینید که به کجراه رفته ام....و در ادامه اظهار داشته اید که نگاه علمی هیچ عامل واقعی را از نظر دور نگه نمیدارد و ضمنا خواسته بودید که کاستی های نگرش شما را به شما نمایان کنم با کمال عدرخواهی و معذرت باید گفت: شما که معتقد هستید که "نگاه علمی در زمینه محیط زیست هیج عامل واقعی را از دظر دور نگه نمیدارد" پس چرا بعد از اینکه نسبت به مساله نمک و جغرافیای ایران اشراف پیدا کردید بازهم سعی دارید انرا بی اهمیت و غیر واقعی جلوه دهید ودر نوشته اخیرتان از ان یاد نکردید!؟ همین بحث چندوقت پیش هم در پایگاه زمانه به اطلاع شما رسانده بودم. اینکه این عامل را در نوشته جدیدتان هم منظور نکردیدخودبیانگر حذف برخی واقعیات از مقاله شماست که مغایر ان حرف سماست. این مساله نمک را به شکلی که عنوان شده در هیچ ژورنالی نخواهید یافت زیرا این یک نگرش جدید است که به نظر بنده شواهد عینی هم به همراه دارد اما در همه حال احتیاج به بازبینی و احیانا روش علمی برای رد ان دارد. لطف کنید دلایل خود را در عدم قبول این نظریه هم بیان فرمایید. اما اگر این نظریه مورد قبول شماست که میتوانیم با هم مقاله ای دست اول بنویسیم و انرا به اطلاع همگان در ژورنالهای علمی دنیا برسانیم. منتظر نظر شما در این زمینه هستم با سپاس ابراهیمیان