دیدار همدلانه خامنه‌ای و پوتین، هشدار اردوغان

طرح آتش‌بس آنکارا در آخرین استان تحت کنترل شورشیان سوری در اجلاس سه‌جانبه ایران و روسیه و ترکیه در تهران مورد مخالفت قرار گرفت. پس از آن علی خامنه‌ای، رهبر ایران با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه دیدار کرد و به تمجید از روابط دوجانبه مسکو و تهران پرداخت. همزمان رجب طیب ‌اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در توئیتی از بی‌توجهی به درخواست این کشور در مورد ادلب انتقاد کرد.

دیدار سه‌جانبه رئیس‌جمهورهای ایران، ترکیه و روسیه در تهران جمعه ۱۶ شهریور / هفتم سپتامبر بدون دستیابی به توافق مشخصی پایان یافت اما خبرگزاری‌ها از آشکارشدن اختلاف بین تهران و مسکو از یک سو با آنکارا از سوی دیگر خبر دادند. رجب طیب اردوغان گفته بود اعلام آتش‌بس در استان ادلب می‌تواند دستاورد بزرگ اجلاس تهران باشد اما با پیشنهاد او مخالفت شد.

پوتین در این باره گفت که «هیچ نماینده‌ای از مخالفان مسلح بر سر این میز وجود ندارند» و به خاطر وجود «تروریست‌ها» صحبت از آتش‌بس در ادلب بی‌معناست. او به حضور گروه «دولت اسلامی» (داعش) و «هيأت تحریر شام» (شاخه سابق القاعده در سوریه با نام جبهه النصره) در ادلب اشاره کرد.

حسن روحانی، همتای ایرانی او نیز بر کنترل دمشق بر تمام سوریه تأکید داشت و «نبرد علیه تروریسم» در ادلب را بخشی از روند «بازگشت به صلح» دانست، هرچند قید «مراقبت از غیرنظامیان» را افزود.

گروه‌های شورشی ارتش آزاد سوریه و احرار شام که تحت حمایت ترکیه هستند و هدفشان را سرنگونی بشار اسد، رئیس دولت دمشق قرار داده بودند، در ادلب حضور دارند. ایران و روسیه به عنوان حامیان اصلی اسد در جنگ هفت‌ساله سوریه از حمله به آخرین پایگاه شورشیان دفاع می‌کنند. حضور هيأت تحریر شام در قسمت‌های اعظم تحت کنترل شورشیان در این استان اصلی‌ترین توجیه است.

وجود سه میلیون تن در این استان سازمان‌های بین‌المللی و گروه‌های حقوق بشری را نگران وقوع یک فاجعه انسانی دیگر کرده است. از جمله احتمال استفاده دوباره از سلاح‌های شیمیایی.

به گزارش «دیده‌بان حقوق بشر سوریه»، یک گروه ناظر بر جنگ سوریه جنگنده‌های روسیه و سوریه جمعه و شنبه به مواضع مخالفان در ادلب و شمال حماء حمله‌ور شدند. آمریکا و بریتانیا نیز دوباره درباره احتمال وقوع فاجعه انسانی در ادلب هشدار داده‌اند. ایالات متحده نقشه احتمالی برای حمله به سوریه در صورت استفاده اسد از تسلیحات شیمیایی را آماده کرده است.

استفان دی میستورا، فرستاده ویژه سازمان ملل در سوریه نیز خواهان ایجاد مسیرهای امن برای تخلیه داوطلبانه غیرنظامیان از مناطق درگیری شده است. ترکیه می‌گوید امکان میزبانی از پناهجویان جنگ بزرگ احتمالی در ادلب را نخواهد داشت.

دیدار خامنه‌ای و پوتین

پس از پایان اجلاس تهران، علی خامنه‌ای در دیداری با ولادیمیر پوتین از همکاری‌های دوجانبه بین دو کشور تقدیر کرد:

«همکاری ایران و روسیه در موضوع سوریه یک نمونه برجسته و یک تجربه بسیار خوب از همکاری دو جانبه است که به معنی واقعی کلمه، هم افزایی است.»

او یکی از موارد همکاری دو طرف را «مهار آمریکا» خواند و سوریه را «نمونه موفق از مهار آمریکا».

ایران از آغاز اعتراض‌های مردمی و سپس جنگ داخلی در سوریه به حمایت از اسد شتافت. بر اساس آمارهای ارائه‌شده تا اواخر ۲۰۱۷، شبه‌نظامیان تحت حمایت تهران و نیروهای وفادار به دولت دمشق مسئولیت کشتار ۹۰ درصد از غیرنظامیان در این جنگ را برعهده دارند. دخالت روسیه در سوریه از ۲۰۱۵ به این سو، جنگ داخلی را به نفع اسد بازگرداند. بمباران‌های روسیه نیز شمار زیادی غیرنظامی قربانی کرد.

خامنه‌ای پیش از پوتین با اردوغان نیز دیدار کرده بود. او در آن دیدار نیز با انتقاد از ایالات متحده، خواستار «نزدیکی هرچه بیشتر کشورهای اسلامی و هم‌افزایی آنها» شد.

رهبر جمهوری اسلامی ضمن ستایش از مواضع اردوغان در مورد فلسطین و میانمار مدعی شد که «از زمان روی کار آمدن جریان اسلام‌گرا» در ترکیه، همکاری جمهوری اسلامی و آنکارا تقویت شده است. خامنه‌ای اما همزمان خواهان «تقویت هرچه بیشتر نقاط مشترک» بود.

هشدار اردوغان

ساعاتی پس از پایان نشست تهران، رجب طیب اردوغان در حساب توئیتری خود به چندین زبان نوشت:

«امروز در راستای اجلاس تهران، ترکیه به وضوح در خصوص روشها و راهکارهایی که بدون در نظر گرفتن امنیت جانی شهروندان سوریه و تنها با هدف ریختن آب به آسیاب گروه های تروریستی عمل مینمایند موضع خود را ابراز داشته است. در حالیکه کشته شدن هزاران انسان بی گناه در راستای منافع رژیم نادیده گرفته می شود، ما نمی توانیم شریک این بازی و یا تنها نظاره گر آن باشیم.»

بر اساس توافق‌های سه‌جانبه بین تهران، مسکو و آنکارا در آستانه، پایتخت قزاقستان چندین منطقه کاهش تنش در سوریه برای توقف درگیری‌ها در این کشور در نظر گرفته شد. ادلب یکی از این مناطق بود. ترکیه به موجب این توافق از سال گذشته ۱۲ پست نظارتی در ادلب مستقر کرده است. استقرار آخرین آنها ۲۲ مه امسال پایان یافت.

روسیه و سوریه و ایران اما به توافق‌های کاهش تنش وفادار نمانده‌اند و با حمله به درعا و قنیطره کنترل این استان‌ها را از دست مخالفان خارج کردند.

ترکیه نه تنها مخالف حمله به ادلب، که خواهان خروج نیروهای کرد از شمال سوریه است. اما شورای دموکراتیک سوریه جمعه همزمان با نشست اعلام خودمختاری کرد. روزنامه بریتانیایی «گاردین» نیز جمعه از حضور شماری از «نیروهای سوریه دموکراتیک»، ائتلافی به رهبری کردها در میان نیروهای در حال آماده‌باش برای حمله به ادلب خبر داد.

بر اساس گزارش گاردین، کردها برای بازپس‌گرفتن کانتون عفرین که ترکیه و شورشیان تحت حمایت این کشور اشغال کردند، آماده ائتلاف با اسد هستند.

در همین زمینه