یک تجربه: دیدبان آزار در ایران کلیک می‌خورد

آزار جنسی خیابانی در ایران، یک رفتار شایع و یک آسیب اجتماعی است که نه تنها کوشش رسمی برای مقابله با آن انجام نمی‌شود بلکه در مقابل، ترویج برخی از ایده‌ها مانند ضرورت حجاب برای در امان ماندن از آزار جنسی، تاکید ویژه بر پوشش و لباس زنان، انتقاد از حضور اجتماعی زنان برای اشتغال و تحصیل و ترویج برنامه‌هایی برای تفکیک جنسی اماکن عمومی، محیط‌های کاری، اتوبوس و مترو و ... عملا بار آزار جنسی را به گردن زنان می‌اندازد.

چند ماه پیش بود انتشار پوسترهایی برای مقابله با آزار جنسی در فضای مجازی، توجه بسیاری از کاربران را به خود جلب کرد و حتی برخی از چهره‌های رسمی مانند اعضای شورا شهر و فعالان مدنی هم این پوسترها را بازنشر کردند. برخی از کاربران هم قدمی فراتر گذاشتند و در شهرهای دیگر غیر از تهران، پوسترها را پرینت گرفتند، چاپ کردند و در اماکن عمومی، اتوبوس و تاکسی و ... بین مردم پخش کردند.

هرچند انتشار آن پوسترها با برخی از انتقادها همراه بود، اما احساس نیاز به آگاهی رسانی درباره آزار جنسی، باعث شد که طراحان آن پوسترها سایتی را با نام دیدبان آزار طراحی کنند که در آن، کاربران می‌توانند با ثبت موارد آزار جنسی بر روی نقشه، نقاط ناامن شهر برای زنان را مشخص کرد.

تجربه ثبت آزار جنسی رو نقشه قبلا هم پیاده شده است و از جمله در مصر، که یکی از کشورهایی است که آزار جنسی زنان در آن رفتاری شایع است.

طراحان سایت دیدبان آزار در معرفی پروژه خود نوشته‌اند: «آزار خیابانی تجربه‌ای است که ما را از هر قومیت، نژاد، طبقه اقتصادی، جنسیت و... به یکدیگر پیوند می‌دهد. این زخم‌های مشترک، اشارتی است بر ضرورت قدم برداشتن برای ایجاد حساسیت‌ در جامعه ایرانی. در فقدان آموزش‌های ضروری در مدارس، در حالی‌که رسانه ملی دغدغه‌های مردمی را نادیده می‌گیرد و واقعیات جامعه ایرانی را انعکاس نمی‌دهد، در فضایی که تفکیک جنسیتی و راندن زنان به حوزه خصوصی به عنوان تنها راه‌حل تامین امنیت معرفی می‌شود، برای مبارزه با باورها و کلیشه‌های آسیب‌زایی که اینگونه ما را در مقابل یکدیگر و در موقعیت نابرابر قرار می‌دهد، راهی به جز شکستن سکوت و گفت‌وگو نداریم.»

غنچه قوامی، از فعالان زنان داخل کشور که از همکاران این پروژه است، در مصاحبه‌ای گفته در سایت امکان گزارش و ثبت موارد آزار (اعم از آزار مبتنی بر جنسیت، مذهب، ملیت، نژاد و ...) بر روی نقشه وجود دارد و هر شش ماه یک بار روایت‌های ثبت‌شده تحلیل خواهند شد و گزارشی بر اساس آن منتشر می‌شود.

سایت دیدبان آزار در حال حاضر علاوه بر امکان گزارش‌دهی موارد آزار، مطالبی هم در این حوزه منتشر می‌کند. مطالبی با تکیه بر تجربیات کشورهای دیگر بر اساس راهکارهای مدنی، حقوقی و دولتی آنها برای تاثیرگذاری بر فعالان مدنی و نهادهای رسمی.

یکی از عمده‌ترین انتقاداتی که به این سایت وارد شده، محدودیت آن در ثبت تمام موارد آزار جنسی به ویژه محدودیت آن در ثبت گزارش‌ها در مناطقی است که اینترنت در آن به قدر کافی پوشش ندارد و ساکنان آن هم دسترسی کافی به چینین امکانی ندارند. بر این اساس طراحان سایت وعده داده‌اند که این موارد را با استفاده از گزارش‌های میدانی رفع کنند.

مطالب آموزشی برای ترویج روش‌های اعتراض به آزار جنسی، مداخله افراد در هنگام مشاهده موارد آزار جنسی، قوانین مرتبط با آزار جنسی هم در این سایت وجود دارد.

دیده‌بان آزار اعلام کرده که هدفش به چالش کشیدن کلیشه‌های آسیب‌زای اجتماعی و مقابله با عادی‌سازی آزار و اذیت مبتنی بر جنسیت، نژاد، مذهب و ... در فضاهای عمومی از طریق ثبت و انتشار روایات در تارنمای دیده‌بان آزار و گفت‌وگوهای چهره‌به‌چهره است.

آموزش عمومی از طریق برگزاری کارگاه‌، گفت‌وگوهای خیابانی، نصب پوستر در تاکسی‌ها، تدوین و انتشار جزوه‌های آموزشی و ...، فعالیت رسانه‌ای و توسعه ادبیات نظری و پژوهشی در حوزه آزار در فضای عمومی، مقابله با سیاست‌های ناسنجیده شهری که به تبعیض جنسیتی دامن می‌زند، از جمله تفکیک جنسیتی، نصب بیلبوردهای حاوی پیام‌های جنسیت‌زده و ... از دیگر برنامه‌هایی است که برای این پروژه پیش‌بینی شده است.

دیدبان آزار تاکید کرده که از هیچ سازمان و نهادی در داخل و یا خارج ایران بودجه دریافت نمی‌کند و تمامی فعالیت‌ها اعم از طراحی، نشر، تولید محتوا و ... داوطلبانه و با هزینه شخصی داوطلبان صورت می‌گیرد.

حال باید دید که سایت در بلندمدت تا چه حد می‌تواند در مقابل تبلیغات متقابل رسمی که به آزار جنسی مجوز می‌دهد، مقاومت کند و نظر نهادهای دولتی و رسمی را برای ترویج ایده‌های خود جلب کند.