ایران در سال ۹۰: زندان زنان

نعیمه دوستدار – از اسفند ۱۳۸۹ خورشیدی تا اسفند ۹۰، فقط ۳۶۵ روز است. اما در همین ۳۶۵ روز شما زیاد از زنان فعال سیاسی- اجتماعی با اتهام‌های گوناگون توسط نهادهای امنیتی ایران بازداشت شدند و مجموع احکام صادره برای آن‌ها یا تعداد روزهای بازداشت‌شان از ده‌ها سال فرا‌تر است. 

با این‌که به ظاهر تب و تاب اعتراض‌های مدنی در داخل ایران فرو نشسته است، اما نهادهای امنیتی گویا همواره از سوی زنان احساس خطر و تلاش می‌کنند با بازداشت و زندان، مسیر فعالیت‌های مدنی آن‌ها را سد کنند یا با ایجاد جو رعب و وحشت در میان فعالان زن، راه را برای هرگونه اقدام احتمالی ببندند.

بازداشت‌های سال ۹۰ زنان، از میان گروه‌های مختلف صورت گرفته است. از یک‌سو زنان فعال در عرصه‌های اجتماعی مانند فعالان حقوق زن، وکلا یا روزنامه‌نگاران با فشار و تهدید و زندان روبه‌رو شده‌اند. از سوی دیگر زنان متعلق به اقلیت‌های دینی و قومی در هجوم ماموران امنیتی بوده‌اند.

فعالان مدنی

اوایل سال گذشته، مریم بهرمن، فعال حقوق زنان در شیراز به اتهام اقدام علیه امنیت ملی بازداشت شد. او شهریور ۱۳۹۰ با قرار وثیقه آزاد شد.

اردیبهشت ماه، محبوبه کرمی، از فعالان جنبش زنان و کمپین یک میلیون امضا، برای اجرایی شدن حکم سه سال حبس خود در زندان اوین بازداشت شد.

حکم پنج سال حبس لاله حسن‌پور، فعال حقوق بشر و زنان با مراجعه وی به زندان اوین اجرا شد.

ژیلا کرم‌زاده مکوندی و لیلا سیف‌الهی هم از حامیان مادران عزادار (مادران پارک لاله) بودند که دادگاه انقلاب آن‌ها را در اردبیهشت ماه به چهارسال زندان محکوم کرد، اما دادگاه تجدید نظر حکم را به دو سال حبس تعزیری و دو سال حبس تعلیقی برای پنج سال تقلیل داد. ژیلا کرم‌زاده، وقتی برای انجام کارهای اداری مربوط به گذرنامه به اداره گذرنامه مراجعه کرده بود بازداشت و راهی زندان اوین شد.

الهام احسنی، یکی دیگر از حامیان مادران عزادار بود که با عدم مراجعه به دادگاه، خواهرش را که کفالت وی را به عهده گرفته بود، احضار کردند. به خواهر خانم احسنی اعلام شد که مبلغ کفالت از حقوق او کم خواهد شد.

از اسفند 1389 خورشیدی تا اسفند ۹۰، فقط ۳۶۵ روز است، اما در همین ۳۶۵ روز شما زیاد از زنان با اتهام‌های گوناگون توسط نهادهای امنیتی ایران بازداشت شدند و مجموع احکام صادره برای آن‌ها یا تعداد روزهای بازداشت‌شان از ده‌ها سال فرا‌تر است.

اردیبهشت ماه سال گذشته، همچنین حکم پنج سال حبس لاله حسن‌پور، فعال حقوق بشر و زنان با مراجعه وی به زندان اوین اجرا شد. او پیشتر، به اتهام‌هایی مثل عضویت در مجموعه فعالان حقوق بشر و فعالیت در خبرگزاری هرانا، اجتماع و تبانی و فعالیت تبلیغی علیه نظام و… به یک سال حبس تعزیری و چهار سال حبس تعلیقی محکوم شده بود. خانم حسن‌پور چند ماه پس از حبس، در شهریورماه آزاد شد.

خردادماه، راحیل آشناگر، وبلاگ‌نویس و فعال حقوق زنان، در بندرانزلی توسط ماموران امنیتی دستگیر شد. اتهام او اقدام علیه امنیت ملی عنوان شد. خانم آشناگر ۱۶ خردادماه، با وثیقه ۲۰ میلیون تومانی آزاد شد. همچنین در ماه خرداد، منصوره بهکیش، از حامیان مادران عزادار بازداشت شد که پس از یک‌ماه با کفالت مادرش از زندان آزاد شد.

هاله سحابی بر اثر ضرب و شتم لباس شخصی‌ها درگذشت.

درگذشت ‌هاله سحابی، فعال جنبش زنان و فرزند عزت‌الله سحابی، رئیس شورای فعالان ملی- مذهبی، در مراسم تشییع پدرش، از مهم‌ترین خبرهای خرداد ماه گذشته بود. هاله سحابی بر اثر ضرب و شتم لباس شخصی‌ها درگذشت. او روز تحلیف محمود احمدی‌نژاد در مرداد ۱۳۸۸ در میدان بهارستان دستگیر شده بود. دادگاه انقلاب او را به اتهام تبلیغ علیه نظام از طریق حضور مکرر در گردهمایی‌ها غیر قانونی و اخلال در نظم عمومی محاکمه و به دو سال حبس تعزیری و پرداخت جریمه نقدی محکوم کرده بود.

در ماهتیر، ماموران امنیتی مهناز محمدی، مستندساز و فعال حقوق زنان را بازداشت کردند. مهناز محمدی یک بار دیگر هم در مرداد ۱۳۸۸ و در مراسم چهلمین روز کشته شدن کشته‌شدگان حوادث ۳۰خرداد ۱۳۸۸ تهران بازداشت شده بود. او یک‌ماه بعد با وثیقه آزاد شد.

مرضیه وفامهر  

همچنین در این ماه، مرضیه وفامهر، همسر ناصر تقوایی و بازیگر سینما، بازداشت شد. دلیل بازداشت او پخش فیلم “تهران من حراج” بود که در سکانسی از این فیلم، او بدون حجاب نشان داده شده است. دادگاه بدوی او را به یک سال حبس تعزیری و ۹۰ضربه‌ شلاق محکوم کرد، اما دادگاه تجدید نظر آن حکم را نقض کرد و او آزاد شد. هرچند همچنان اجازه کار و خروج از کشور را ندارد.

پگاه آهنگرانی هم در تیرماه گذشته، دستگیر شد. او قرار بود برای پوشش وبلاگی جام جهانی فوتبال ۲۰۱۱ زنان به آلمان برود که مقامات امنیتی مانع خروج او از کشور شدند. او پس از ۱۷ روز حبس انفرادی در زندان اوین، با وثیقه ۱۰۰ میلیون تومانی آزاد شد.

معصومه دهقان، همسر عبدالفتاح سلطانی، وکیل دادگستری و عضو کانون مدافعان حقوق بشر هم در ماه تیر، پس از احضار به دادسرای اوین بازداشت شد که پس از گذشت چند روز با قرار وثیقه از زندان آزاد شد.

مردادماهمریم بیدگلی، از فعالان کمپین یک میلیون امضا در منزلش در قم بازداشت شد. فاطمه مسجدی و مریم بیدگلی اردیبهشت ماه ۱۳۸۸ در قم دستگیر شده بودند که پس از دو هفته، با وثیقه آزاد شدند. دادگاه بدوی آن‌ها را به یک سال زندان و پرداخت جزای نقدی محکوم کرد که مدت حبس در دادگاه تجدید نظر به شش‌ماه کاهش یافت. در ‌‌نهایت، مریم بیدگلی بعد از چندماه حبس از زندان آزاد شد.

با این‌که به ظاهر تب و تاب اعتراض‌های مدنی در داخل ایران فرو نشسته است، اما نهادهای امنیتی گویا همواره از سوی زنان احساس خطر می‌کنند و تلاش می‌کنند با بازداشت و زندان، مسیر فعالیت‌های مدنی آن‌ها سد کنند یا با ایجاد جو رعب و وحشت در میان فعالان زن، راه را برای هرگونه اقدام احتمالی ببندند.

مهسا مهدی‌زاده، فعال سیاسی دیگری بود که مردادماه، پس از بازگشت از ترکیه در ارومیه دستگیر شد. او از فعالان سیاسی و زیست‌محیطی بود که درباره روند خشک شدن دریاچه‌ ارومیه می‌نوشت و مصاحبه‌هایی با رسانه‌های خارج از کشور داشت. دادگاه، بهمن‌ماه او را به اتهام تبلیغ علیه نظام محاکمه کرد، اما در مورد رای احتمالی یا آزادی‌اش خبری منتشر نشده است. در همین‌ ماه، قاضی پیرعباس، هیلا صادقی شاعر و نقاش حامی جنبش سبز را به چهارماه حبس تعلیقی محکوم کرد.

شهریورماه، مهرنوش اعتمادی و‌ هایده تابش، از فعالان کمپین یک میلیون امضا، در اصفهان محاکمه و به ۹ ماه حبس تعلیقی به مدت سه سال محکوم شدند. در همین ماه، فرانک فرید، فعال حقوق زنان در آذربایجان بازداشت شد. دادگاه او اسفندماه گذشته، برگزار شد و خانم فرید در انتظار رای دادگاه است.

فرشته شیرازی، فعال حقوق زنان و وبلاگ‌نویس هم در ماه شهریور، با احضار به اداره اطلاعات آمل بازداشت شد. در ماه مهر، او را در دو دادگاه، به سه سال حبس تعزیری و هفت سال ممنوع الخروجی محکوم کردند. او اکنون دوران محکومیت سه ساله‌اش را در زندان آمل می‌گذراند.

حکم ۵۰ضربه شلاق سمیه توحیدلو، از فعالان ستاد میرحسین موسوی هم شهریورماه گذشته در زندان اوین اجرا شد. سمیه توحیدلو، خرداد ۱۳۸۸ دستگیر شده بود و دادگاه او را به یک سال زندان و ۵۰ ضربه شلاق محکوم کرده بود. هرچند حکم یک سال زندانش بخشیده شد، اما حکم شلاق او را اجرا کردند که بازتاب گسترده‌ای در میان فعالان سیاسی و جامعه مجازی داشت.

نرگس محمدی، نایب رئیس کانون مدافعان حقوق بشر و رئیس هیئت اجرایی شورای ملی صلح،  محکوم به ۶سال حبس تعزیری

کتایون شهابی، مدیر شرکت رسانه بین‌المللی شهرزاد و عضو هیئت مدیره انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند، شهریورماه بازداشت شد. اتهام او همکاری با شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی اعلام شد. او آبان‌ماه، با تودیع وثیقه از زندان آزاد شد.

مهرماه ۹۰، نرگس محمدی، نایب رئیس کانون مدافعان حقوق بشر و رئیس هیئت اجرایی شورای ملی صلح، به ۱۱سال حبس تعزیری محکوم شد. او اردیبهشت سال ۸۹ به اتهام عضویت در کانون به دادگاه انقلاب احضار شده بود. پس از چند جلسه دفاع، برای او قرار ۵۰میلیون تومان صادر کردند، اما چند روز بعد، بازداشت شد. حکم او، اسفند گذشته در دادگاه تجدید نظر به شش سال زندان تغییر کرد.

مریم قربانی‌فر، فعال حقوق زنان، آبان‌ماه گذشته، به سه سال حبس محکوم شد. او با اتهام اقدام علیه امنیت ملی و اجتماع و تبانی علیه نظام، اسفند ۱۳۸۹ بازداشت شده بود و دادگاه تجدید نظر، در ماه اسفند، حکم سه سال حبس او را تائید کرد.

روژین محمدی، وبلاگ‌نویسی بود که در ماه آذر بازداشت شد و مدتی بعد با سپردن وثیقه آزاد شد.

پریسا کاکایی، عضو سابق کمیته گزارشگران حقوق بشر و فعال حقوق کودک

فائزه‌ هاشمی، دی‌ماه گذشته در دادگاه بدوی، به شش ماه حبس تعزیری و پنج‌سال محرومیت از برخی حقوق اجتماعی محکوم شد. پرونده او با اعلام جرم دادستانی تهران و به اتهام فعالیت تبلیغی علیه نظام تشکیل شد و اتهام انتسابی به او، مصاحبه با سایت “روزآنلاین” بوده است.

همچنین در‌‌ همان ماه، حکم شش سال حبس تعزیری پریسا کاکایی در دادگاه تجدید نظر تایید شد. پریسا کاکایی، عضو سابق کمیته گزارشگران حقوق بشر و فعال حقوق کودک، دی‌ماه سال ۸۸ بازداشت شد و مدتی بعد با قرار کفالت ۳۰میلیون تومانی از زندان آزاد شد.

بهمن ماه گذشته، عسل اسماعیل‌زاده به اتهام تبلیغ علیه نظام و اجتماع و تبانی به چهارماه حبس تعزیری و هشت ماه حبس تعلیقی محکوم شد. در حکم ابلاغی به او ٧۴ضربه شلاق نیز اضافه شده بود. او قبلاً دوبار بازداشت شده بود.

روزنامه‌نگاران

خردادماه گذشته، زهرا یزدانی، روزنامه‌نگار و فعال اجتماعی، بازداشت و در تیرماه آزاد شد. مریم مجد، خبرنگار ورزشی هم خردادماه، بازداشت شد. این عکاس مطبوعاتی فردای روز دستگیری‌اش قرار بود به دوسلدروف آلمان پرواز کند و پس از برگزاری جام جهانی فوتبال زنان در آلمان، در سفری دو ماهه به کشورهای مختلف، کتاب عکسی از زنان فوتبالیست جهان تهیه و منتشر کند. تیرماه گذشته، او با سپردن وثیقه از زندان آزاد شد.

پرستو دوکوهکی و مرضیه رسولی به  همکاری با بی‌بی‌سی دستگیر شدند.

خردادماه گذشته، حکم یک سال زندان مهسا امرآبادی در دادگاه تجدید نظر تایید شد. او دوبار پس از انتخابات راست جمهوری سال ۸۸، ریاست‌جمهوری بازداشت شده است. اسفندماه گذشته هم دادگاه انقلاب او را به اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی به پنج سال زندان که چهارسال آن تعلیق و یک‌سال آن تعزیری است، محکوم کرد.

دی‌ماهسال ۹۰، بازداشت پرستو دوکوهکی، روزنامه‌نگار و از فعالان حقوق زنان و نویسنده وبلاگ “زن نوشت” خبرساز شد. اتهام او را همکاری با بی‌بی‌سی اعلام کردند. مرضیه رسولی، هم روزنامه‌نگار دیگری بود که همزمان با خانم دوکوهکی و با همین اتهام دستگیر شد. هر دوی آن‌ها اسفندماه، با سپردن وثیقه آزاد شدند.

در روزهای آخر اسفند، نازنین خسروانی، روزنامه‌نگار، پس از چندبار احضار، خود را برای اجرای حکم شش سال حبس به زندان اوین معرفی کرد. خانم خسروانی آبان سال ۱۳۸۹، بازداشت و بعد از ۱۳۲ روز بازداشت، با سپردن وثیقه آزاد شده بود. اتهام او اجتماع و تبانی جهت اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام اعلام شد.

وکلای دادگستری

فروردین‌ماه گذشته، مائده قادری از اعضای کانون وکلای تهران در دادگاه انقلاب مشهد به اتهام ارتباط با گروه پژاک محاکمه شد. در ‌‌نهایت در تاریخ روز ۲۳ تیرماه ۱۳۹۰ با تودیع قرار وثیقه ۷۰ میلیون تومانی از زندان آزاد شد.

در ماه اردیبهشت، فاطمه تمیمی، عضو کانون وکلای دادگستری، بازداشت شد. او در چند پرونده قضایی، نسبت به نحوه دادرسی در پرونده‌های خود اعتراض کرده بود که با دستور معاون مجتمع قضایی قدس، بازداشت شد. پس از یک هفته بازداشت، خانم تمیمی با سپردن وثیقه از زندان آزاد شد.

نسرین ستوده 

شهریورماه گذشته، نسرین ستوده، حقوقدان و فعال حقوق زنان با حکم دادگاه تجدید نظر، به شش سال زندان تعزیری و ۱۰سال محرومیت از وکالت محکوم شد. ممنوعیت خروج از کشور به مدت ۲۰سال که در حکم اولیه آمده بود، در دادگاه تجدید نظر حذف شد. خانم ستوده در دادگاهی دیگر، به اتهام رعایت نکردن حجاب اسلامی به جریمه نقدی محکوم شده بود. او از شهریورماه سال ۱۳۸۹ بازداشت شده است و اکنون در بند عمومی زندان اوین دوران محکومیت خود را سپری می‌کند.

دانشجویان

اردیبشهت‌ماه، بهاره هدایت، دو روز بعد از برگزاری دادگاهش، به همراه مهدیه گلرو بار دیگر به شش‌ماه زندان محکوم شدند. علت این حکم، انتشار نامه‌ای به مناسبت روز دانشجو بود. با صدور این احکام، بهاره هدایت مجموعا به ۱۰سال زندان و مهدیه گلرو مجموعا به دو سال و نیم زندان محکوم شدند.

بهاره هدایت مجموعا به ۱۰سال زندان محکوم شد.

در ماه اردیبهشت، دادگاه تجدید نظر استان تهران، حکم یک‌سال حبس تعزیری درسا سبحانی را به مدت پنج سال تعلیق کرد. درسا سبحانی، دانشجوی بهایی محروم از تحصیل، از فعالان کمپین یک میلیون امضا و فعال حقوق بشر به اتهام تبلیغ علیه نظام، از طریق امضای کمپین‌های علیه نظام و ارسال ایمیل‌های ضد نظام و تبلیغ بهاییت، به یک‌سال حبس تعزیری محکوم شده بود.

در ماه تیر، تارا سپهری‌فر٬ دبیر سابق انجمن اسلامی دانشگاه صنعتی شریف٬ به هفت سال حبس تعزیری و ۷۴ ضربه شلاق محکوم شد و دادستانی تهران وثیقه او را نیز ضبط کرد. حکم دادگاه به صورت غیابی صادر شد.

خاطره دانش توکل، دانشجوی دانشگاه آزاد و ملینا بختیار‌نژاد، دانشجوی دانشگاه تهران هم از دیگر کسانی بودند که سال گذشته بازداشت شدند.

بهاییان و مسیحیان

نوشین خادم، از اعضای دانشگاه آنلاین بهاییان

نوشین خادم، از اعضای دانشگاه آنلاین بهاییان،در ماهخرداد به اتهام عضویت در جامعه‌ بهاییان ایران بازداشت و مهرماه، به چهار سال حبس تعزیری محکوم شد.

مردادماه، ثمین احسانی، شهروند بهایی و فعال حقوق کودکان که برای رفع مشکلات گذرنامه‌اش به دادسرای اوین مراجعه کرده بود، بازداشت شد. او در ماه شهریور با سپردن وثیقه آزاد شد.

فاران حسامی، از استادان دانشگاه آنلاین بهاییان هم در ماه مرداد، با احضار به دادسرای اوین بازداشت شد و دادگاه او را به چهار سال حبس تعزیری محکوم کرد. خانم حسامی، اوایل آذرماه امسال با سپردن وثیقه آزاد شد.

هاله هوشمندی 

هاله هوشمندی، شهروند بهایی دیگری بود که در ماه آذر برای اجرای حکم ۱۰ماه حبس تعزیری‌اش بازداشت شد. زهره نیک‌آیین به هفت سال حبس تعزیری و روفیا بیدقی، اهل سمنان هم به یک سال حبس محکوم شدند.

به جز این‌ها، فرین راسخی و فرحناز نعیمی، مژده فلاح، مژگان عمادی، یکتا فهندژ، فائزه تشکر، نورا فلاح و ژینوس فنائیان، دیگر شهروندان بهایی بودند که در سال گذشته در شهرهای مختلف ایران بازداشت شدند.

مریم جلیلی، نوکیش مسیحی که اکنون در بند عمومی زنان زندان اوین است، در ماه آذر به دو سال و نیم زندان تعزیری محکوم شد. دو نفر از هم پرونده‌ای‌های او، شهلا و میترا رحمتی هم به همین اتهام به دو سال و نیم زندان محکوم شدند.