گفت‌وگو با روزبه اصلانیان
اصلان اصلانیان و اندوه همیشگی از «چهره سیاه میهن»
فرزاد صیفی‌کاران - یکی از شاعران مهم ایران که در فرازهایی از تاریخ ایران حضور داشت، در سکوت کامل خبری درگذشت. با روزبه، فرزند اصلانیان گفت‌وگو کرده‌ایم.
فرزاد صیفی‌کاران
اصلان اصلانیان، شاعر، نویسنده و از اعضای باسابقه کانون نویسندگان ایران
اصلان اصلانیان، شاعر، نویسنده و از اعضای باسابقه کانون نویسندگان ایران، دوشنبه ۲۶ آبان ماه ۱۳۹۷ در تنهایی و در سکوت خبری درگذشت. او را با شعر «شب‌نورد» (با صدای محمدرضا شجریان و با آهنگسازی محمدرضا لطفی در آلبوم چاووش ۲) می‌شناسند. او این شعر را به یاد امیر پرویز پویان سروده است. اصلانیان مدتی را هم همراه باسعید سلطانپور در زندان شاه گذراند.
ابوالحسن اصلانیان معروف به اصلان اصلانیان سال ۱۳۲۴ در شهر قم به دنیا آمد. در کودکی پدرش را از دست داد و بعد از ازدواج مجدد مادرش، از قم به تهران آمد. او تا چهارم ابتدایی در مدرسه شبانه درس خواند. سپس درس را رها کرد و برای کار به کارخانه کبریت‌سازی در جنوب تهران رفت. در اوان جوانی جذب فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم شاه شد و به سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران پیوست. به دلیل فعالیت‌های سیاسی‌اش مدتی را در زندان گذراند. او از دوستان نزدیک امیر پرویز پویان از بنیان‌گذاران سازمان چریک‌های فدایی خلق و سعید سلطانپور بود. هنگامی که امیرپرویز پویان در محاصره ساواک برای دستگیری‌اش خودکشی کرد، اصلانیان به یاد او و آرمان‌هایش شعری به نام «شب‌نورد» سرود که به ماندگارترین اثر او نیز تبدیل شد. با این که اصلانیان نام امیرپرویز پویان را در شعرش گنجاند، اما این نتوانست مانع از حواشی‌ها و تحریف‌های تاریخی شود که بعدها در رابطه با این شعر شکل گرفت.
شعر «شب‌نورد» با صدای محمدرضا شجریان و با آهنگسازی محمدرضا لطفی در بحبوبه روزهای پرتلاطم انقلاب ۵۷ در چاووش ۲ اجرا شد و موجب جاودانگی آن در حافظه تاریخی ایرانیان گشت. این شعر با نام‌هایی دیگری چون «تفنگم را بده»، «چهره میهن سیاهه» و «برادر بی‌قراره» نیز شناخته می‌شود. اصلانیان شب‌نورد را برای اولین بار در پنجمین شب از شب‌های گوته اجرا کرد.
ماجرای اجرای این شعر توسط شجریان و محمدرضا لطفی برای خودش هم داستانی دارد که در حوصله این مطلب نمی‌گنجد. امید مهدی‌نژاد در کتاب «چهار مضراب انقلاب» نوشته که قطعه شب‌نورد اولین هدیه هنرمندان موسیقی به انقلاب بود. حتی بعدها حکومت ایران ادعا کرد که اصلانیان شعر شب‌نورد را به یاد کامران نجات‌اللهی نوشته است، غافل از آنکه اصلانیان این شعر را یک سال و سه ماه پیش از کشته شدن نجات‌اللهی در شب‌های شعر گوته خوانده و نام امیرپرویز پویان را هم در این شعر آورده بود:
شب و دریای خوف انگیز و طوفان
من و اندیشه‌های پاک پویان
از اصلان اصلانیان تاکنون دو مجموعه شعر به نام‌های شباهنگ (۱۳۵۰) و خورشیدهای شبانه (۱۳۵۷) منتشر شده است. در سال‌های بعد از انقلاب فعالیت‌های او بسیار محدود و کم‌رنگ شد و بیشتر به نوشتن مقاله روی آورد. البته همچنان در خلوتش به نوشتن شعر اشتغال داشت.
در فاصله سال‌های ۹۳-۹۴ زهرا حموله و سمیرا سرآبادانی فیلم مستندی به نام «گمشده در زمان»درباره اصلانیان و زندگی او ساخته‌اند.
اصلان اصلانیان در سکوت خبری محض در شهر ملارد درگذشت. رسانه‌های داخل ایران هیچ خبری مبنی بر درگذشت او منتشر نکردند و رسانه‌های خارج از کشور هم بسیار جسته و گریخته به آن پرداختند. رسانه‌های داخلی او و کارهایش را یکسر نادیده گرفتند و در تمام این سال‌ها فقط یک مصاحبه با او انجام دادند. در سال‌های گذشته برخی از نزدیکان و دانشجویانی که به آثار او علاقه داشتند برایش جلسات شعرخوانی برگزار می‌کردند، اما مدام با تهدیدها و مانع‌تراشی‌های وزارت اطلاعات مواجهه می‌شدند.
کانون نویسندگان ایران با انتشار بیانیه‌ای به مناسبت درگذشت اصلان اصلانیان، از او به عنوان شاعر و نویسنده‌ای آزاداندیش و روشنفکری آرمان‌خواه یاد کرده است.
اصلانیان سه‌شنبه ۲۹ آبان ۹۷ در قطعه ۴۴ گلزار امام‌زاده ابراهیم ملارد به خاک سپرده شد. مراسم بزرگداشت او پنجشنبه یکم آذر برگزار شد و خبرهایی مبنی بر دخالت و ممانعت نیروهای وزارت اطلاعات برای برگزاری مراسم خاکسپاری و یادبود او نیز منتشر شده است. با این حال دوستان و علاقمندان به اصلان اصلانیان در مراسم خاکسپاری‌اش حضور پیدا کردند و شعر ماندگار شب‌نورد را در سوگ او دسته جمعی خواندند.
در ادامه گفت‌وگوی زمانه با «روزبه اصلانیان»، پسر مرحوم اصلان اصلانیان را خواهید شنید. روزبه اصلانیان ۳۳ سال تمام از دیدن پدرش محروم بود. او ساکن سوئد و دانش‌آموخته علوم سیاسی است. روزبه اصلانیان هم مانند پدرش به نوشتن علاقه زیادی دارد. دو هفته قبل از فوت پدرش اولین کتاب او به زبان سوئدی و با نام «روز بهتر» که در واقع اشاره‌ایست به خود روزبه و وقایعی که در کودکی و مهاجرت بر او گذشت، منتشر شد.
بیشتر بخوانید:
نظرها
حماسه ایرانی
یاد و خاطره اش گرامی باد که شعر پرمعنی او هنوز بروز است.
فرج سرکوهی
متن و مصاحبه خوبی است . ممنون از زمانه و مصاحبه کننده . جدی و بی تعارف . دست همه شما درد نکند. در این ژورنالیزم ایرانی به کثافت کشیده شده ی داخل و خارج از کشور ، که حرفه ای هم نیست ، این کارتان خوب بود . اصلانیان، خوب یا بد ، یکی از موثرترین و مطرح ترین سرودهای تاریخ معاصر ایران را سروده است . (کار لطفی و صدای شجریان، و مهم تر، بهنگام بودن زمانه خلق و انتشار اثر موسیقائی ، پاسخ به نیاز زمانه ،البته تاثیر بسیار داشت در برد و کارکرد شعر ) تاریخ هنر گاهی پیج های شگفتی دارد و با خودش هم بازی می کند . گاه یک اثر کار صدها اثر می کند حتا اگر از کیفیت های متعالی ر فرم برخوردار نباشد . ژورنالیزم یه کثافت کشیده ایرانی داخل و خارج از کشور تا اصلانیان زنده بود یاد او نکرد. حتا حالا هم اغلب سکوت کرده اند . ترکیبی از تنبلی ، حرفه ای نبودن و نمی دانم صد کوفت و مرض دیگر . ممنون عزیزان