بودجه ۹۸: آیا دولت پنهان‌کاری می‌کند؟

لایحه بودجه ۱۳۹۸ امروز به مجلس شورای اسلامی تحویل داده می‌شود،نمایندگان اما به تعطیلات رفته‌اند. رئیس سازمان برنامه و بودجه می‌گوید: لایحه پس از ساعت‌ها کار کارشناسی و بر اساس سناریوهای مختلف تدوین شده است. همزمان محمود صادقی نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: دولت واقعیت بودجه را به مردم نمی‌گوید.

مجلس شورای اسلامی از صبح پنجشنبه ۱۵ آذر به مدت ۱۰ روز جلسه نخواهد داشت، با این حال محمد‌باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه چهارشنبه ۱۴ آذر به خبرنگاران گفت: دولت لایحه بودجه ۱۳۹۸ را به مجلس می‌فرستد.

به گفته نوبخت، رئیس جمهوری اسلامی ۲۵ آذر برای دفاع از لایحه بودجه به مجلس خواهد رفت تا نمایندگان را به تصویب این لایحه ترغیب کند. او که پیشتر هدف‌گذاری اصلی بودجه سال آینده را «کاهش فقر مطلق» و «افزایش اشتغال و تولید» عنوان کرده بود، این‌بار مدعی شد که دولت ارقام بودجه را با دقت محاسبه کرده و بودجه دشواری ندارد.

به گفته نوبخت دولت صادارت روزانه ۱,۵ میلیون بشکه نفت برای سال آینده پیش‌بینی کرده است. قیمت هر بشکه نفت هم ۵۵ دلار برآورد شده است. براین اساس درآمد دولت از صادرات نفت به نسبت بودجه سال جاری نزدیک به ۱۰۰ درصد کاهش خواهد یافت.

رسانه‌های داخلی ایران درآمد نفتی پیش‌بینی شده برای سال آینده را ۲۷ میلیارد تا ۳۱ میلیارد دلار گزارش کردند. از این رقم ۱۶ میلیارد دلار آن در اختیار دولت قرار خواهد گرفت. دولت نیز مکلف است که ۱۴ میلیارد دلار را برای تامین کالاهای اساسی هزینه کند.

با این حال دولت در تبصره‌ای این اختیار را برای خود قائل شده که در صورت نیاز ۱۵ درصد بیشتر از میزان اعلام شده از درآمدهای نفتی برداشت کند.

برپایه گزارش‌های غیررسمی منتشر شده میزان درآمد مالیاتی برای سال آینده نیز ۱۲۶ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. همچنین ۲۶ هزار میلیارد تومان نیز درآمد از محل حقوق و عوارض گمرکی پیش‌بینی شده است.

نوبخت درآمدهای پیش‌بینی شده در بودجه را «واقعی» و قابل دسترس دانسته است اما محمود صادقی عضو فراکسیون «امید» مجلس شورای اسلامی سه‌شنبه ۱۳ آذر نسبت به کسری بودجه ابراز نگرانی کرد و گفت که «چرا واقعیت را به مردم نمی‌گوید».

اشتغال‌زایی یا از دست رفتن مشاغل موجود

کاهش نرخ بیکاری و ایجاد شغل یکی از اهداف بودجه اعلام شده است. هنوز میزان بودجه اختصاص یافته برای این بخش فاش نشده اما به نظر می‌رسد دولت سرانجام قصد دارد یارانه نقدی ثروتمندان را قطع کند و بخشی از اعتبار پرداخت یارانه‌های نقدی را به طرح‌های اشتغال‌زایی اختصاص دهد.

دولت در لایحه بودجه ۱۳۹۷ هم قطع یارانه نقدی ثروتمندان را پیش‌بینی کرده بود اما با وجود موافقت مجلس این قانون را به دلیل آنچه که عدم اطلاعات کافی عنوان شد، اجرایی نکرد.

حال به گفته نوبخت در سال آینده بودجه یارانه نقدی به صورت استانی توزیع خواهد شد تا به بودجه یارانه‌ها با شناخت دقیق‌تر به افراد مستحق پرداخت و مابقی آن برای امور عمرانی هزینه شود.

نوبخت در باره نحوه تامین بودجه اشتغالزایی توضیحی ارائه نکرد و تنها گفت که دولت از همه منابع و امکانات برای عبور از سال سخت استفاده خواهد کرد. اما محمد حسینی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس بدون بیان جزئیات گفت که دولت در تبصره ۱۸ منابع خوبی برای رشد اشتغال در نظر گرفته است.

این اظهارات در حالی بیان شد که حسین راغفر، مدرس اقتصاد در ایران نسبت به افزایش نرخ بیکاری به دلیل تعطیلی واحدهای تولیدی هشدار داده است.

دولت نیز در بخشنامه بودجه ۱۳۹۸ که پیشتر به همه دستگاه‌های دولتی ارسال شده بود، افزایش نرخ بیکاری در این سال را محتمل دانسته است.

نرخ بیکاری رسمی در ایران از اغاز سال‌جاری باردیگر روند صعودی در پیش گرفت و در پایان تابستان به ۱۲,۲ درصد رسید که هفت دهم درصد نسبت به فصل بهار افزایش نشان می‌دهد. حال در نیمه دوم امسال پیش‌بینی می‌شود با افزایش روند تعطیلی کارگاه‌های تولیدی شمار بیکاران نیز بیشتر شود.

صندوق بین‌المللی پول که تا به حال از سیاست‌های اقتصادی دولت حسن روحانی در حوزه کاهش بودجه خدمات اجتماعی و آزادسازی قیمت‌ها به صورت مرتب حمایت کرده هم رشد نرخ بیکاری ایران در سال آینده را برآورد کرده است. این نهاد نرخ بیکاری ایران در سال ۱۳۹۸ را ۱۴,۸ درصد تخمین زده است.

تداوم سرکوب مزدی و وعده کاهش فقر مطلق

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی چهارشنبه ۱۴ آذر سرانه خط فقر شهری در سال ۱۳۹۵ را ۷۷۰ هزار تومان برآورد کرد. بر اساس این گزارش خط فقر برای یک خانوار چهار نفره در دو سال قبل ۲ میلیون و ۷۹ هزار تومان برآورد شده است.

روزنامه دنیای اقتصاد هم براساس این گزارش، خط فقر مناطق شهری در سال‌جاری برای یک خانواده چهار نفره را ۳ میلیون و ۱۸۰ هزار تومان تخمین زد.

رسول خضری، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی ۹ آذر خط فقر سه میلیون تومانی را «غیرواقعی» دانسته و گفته بود که این شاخص در مناطق شهری به شش میلیون تومان رسیده است.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که نرخ تورم رسمی در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ حدود ۵۳ درصد افزایش یافته است. در چنین شرایطی دولت افزایش ۲۰ درصدی حقوق کارکنان دولت را پیش‌بینی کرده و میزان افزایش دستمزد کارگران مشخص نیست. دولت در نظر دارد بخشی از کاهش قدرت و شکاف درامد و هزینه را با توزیع سبد معیشت جبران کند، اما نحوه تامین اعتبار این تصمیم نیز اعلام نشده است.

ابهام در بازگشت درآمدهای نفتی

آنگونه که نوبخت گفته بخش اصلی درآمدهای حاصل از صادرات نفت برای تامین کالاهای اساسی هزینه خواهد شد. مسئله اما عدم اطمینان از بازگشت درآمدهای نفتی به ایران است. ایران هنوز نتوانسته با اروپا به یک راهکار مشترک برای بازگرداندن درآمدهای نفتی و انتقال مالی به توافق برسد.

از سوی دیگر خبرهای تائید نشده‌ای مبنی بر تهاتر درآمدهای نفتی با کالا منتشر شده است. مقام‌های ایرانی هرگونه تهاتر نفت با کالا را تکذیب کردند اما چین و هند برای صادرات کالا در ازای خرید نفت از ایران توافق کرده‌اند.

بنزین گران نمی‌شود

رئیس سازمان برنامه بودجه همچنین افزایش قیمت بنزین را تکذیب کرده است. پیش از این گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر تامین بخشی از کسری بودجه ناشی از کاهش درآمدهای نفتی از محل صادرات نفتی منتشر شده بود. اما نوبخت گفت که دولت همچنان نرخ بنزین را ۱۰۰۰ تومان تعیین کرده و نرخ تسعیر دلار برای کالاهای اساسی ۴۲۰۰ تومان خواهد بود.

او نرخ تسعیر ارز در سامانه ارزی نیما برای صادرکنندگان را هم حدود ۵۸۰۰ تومان اعلام کرد. پیش‌بینی می‌شود افزایش تسعیر نرخ دلار بخشی از کسری بودجه را جبران کند. این برنامه در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که ایران امکان انتقال منابع مالی را داشته باشد.

کاهش بودجه نهادها

به گفته نوبخت دولت در لایحه پیشنهادی بودجه برخی از نهادهای حکومتی را کاهش داده است. هنوز میزان کاهش بودجه دستگاه‌های حکومتی اعلام نشده اما به نظر می‌رسد موجی از مخالفت نمایندگان با کاهش بودجه دستگاه‌های حکومتی و به ویژه بنیادهای نظامی و مذهبی صورت بگیرد.

در این شرایط، در حالیکه دولت در سال‌جاری با حدود هفتاد هزار میلیارد تومان کسری بودجه روبرو خواهد شد، پیش‌بینی تداوم کسری بودجه در سال آینده نیز غیرواقعی نیست. با این حال هم رئیس سازمان برنامه و بودجه و هم رئیس سازمان امور استخدامی همزمان کسری بودجه را تکذیب می‌کنند.

در همین زمینه: