انتخابات محلی ترکیه، ناسیونالیسم و مسأله کرد
گفت‌و‌گو با ودات دایان و ازگور باغچه‌چی، تحلیلگران و فعالان سیاسی ترکیه
انتخابات محلی همچون دیگر رأی‌گیری‌ها در سال‌های اخیر ترکیه به رقابتی سخت بین گروه‌های سیاسی متفاوت بدل شده و آن‌طور که فعالان سیاسی به «زمانه» می‌گویند، اهمیت ویژه‌ای برای مسأله کرد یافته است.
امین درودگر
آیا حزب عدالت و توسعه قدرت را به اپوزیسیون واگذار خواهد کرد؟
تنها یک روز تا انتخابات محلی ترکیه باقی مانده است. این انتخابات همچون دیگر رأی‌گیری‌ها در سال‌های اخیر ترکیه به یک رقابت سخت بین گروه‌های سیاسی متفاوت بدل شده و آن‌طور که فعالان سیاسی به «زمانه» می‌گویند، اهمیت ویژه‌ای برای کردها و جامعه ترکیه به طور کلی یافته است.
واجدان شرایط رأی‌گیری یکشنبه ۳۱ مارس در هر منطقه برای انتخاب فرمانداری‌ها و مسئولان محلی پای صندوق‌ها می‌روند. هرچند این انتخابات محلی است، اما رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری بار دیگر نقش پررنگی در تبلیغات حزبی ایفا کرده است.
ودات دایان پژوهشگر مطالعات بین‌الملل و ازگور باغچه‌چی پژوهشگر سیاسی هر دو بر اهمیت این انتخابات تأکید می‌کنند. باغچه‌چی در دکترای خود در دانشگاه آزاد برلین درباره روابط نواستعماری و پسااستعماری در هنرهای اجرایی پژوهش کرده و یکی از امضاکنندگان نامه دانشگاهیان ترکیه برای توقف جنگ در کردستان است و دایان یک کرد اهل ترکیه که در دانشگاه آزاد برلین دکترای مطالعات سیاسی خوانده است.
رجب طیب اردوغان پیروز بزرگ دو انتخابات سرنوشت‌ساز گذشته و حتی یک کودتا علیه او بود. کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه سه سال پیش با آمدن مردم به خیابان‌ها شکست خورد اما دولت اردوغان به بهانه آن مخالفان را از تمام نهادهای حکومتی و دولتی کنار گذاشت و ده‌ها هزار تن را به زندان انداخت. اردوغان علی‌رغم مخالفت‌های جامعه مدنی علیه سیاست‌هایش، توانست در دو سال متوالی پس از کودتا ابتدا انتخابات تغییر قانون اساسی برای تبدیل نظام پارلمانی به ریاستی را به نفع خود تمام کند و سپس نیز در انتخابات ریاست‌جمهوری بار دیگر بر این کرسی تکیه بزند.
همان‌طور که باغچه‌چی می‌گوید، انتخابات محلی پیش‌رو به اهمیت دو انتخابات پیشین نیست اما به دلیل شرایط ویژه کنونی ترکیه مهم شده است. به گفته او، «اهمیت آن را می‌توان از تبلیغات دولت و رئیس‌جمهوری فهمید. زیرا اکنون نظام به نظام ریاستی تغییر کرده و سبک و شیوه ارتباط رئیس‌جمهوری با مردم و دیگر احزاب هم پس از آن تغییر کرده و آن را در انتخابات کنونی می‌بینیم. پس ما با فرآیند تثبیت این نظام جدید و کنترل تمام رسانه‌ها به دست دولت رویارو هستیم. فرآیندی که البته هراس‌آور هم هست.»
ه د پ و مسأله کرد
یکی از مهم‌ترین مسائل در انتخابات پیش رو مسأله کرد است. کردها یک‌پنجم جمعیت ۸۲ میلیونی ترکیه را تشکیل می‌دهند اما مخالفان کرد می‌گویند که این اقلیت هنوز از بسیاری حقوق اساسی خود محروم است. جنوب شرقی ترکیه به ویژه منطقه‌ای است که دولت مرکزی برای بیش از سه دهه با حزب کارگران کردستان ترکیه (پ ک ک) جنگیده. در این درگیری‌ها بیش از ۴۰ هزار تن کشته شده اند که اکثریت آنها را شهروندان کرد تشکیل می‌دهند.
اردوغان که با وعده حل مسأله کردها به قدرت رسید، فرآیند صلح با پ ک ک را در سال ۲۰۱۵ متوقف کرد و به درگیری نظامی با کردها پرداخت. دولت او سپس حزب دموکراتیک خلق‌ها (ه د پ) را که سومین حزب بزرگ پارلمان ترکیه است، به همکاری با پ ک ک محکوم کرد و سران آن را به زندان انداخت. ه د پ با وجود تمام فشارها اما آراء خود را حفظ کرده است.
دایان در این رابطه می‌گوید:
«فکر می‌کنم انتخابات مهمی برای کردها است زیرا آ ک پ اخیراً گفتار بسیار ناسیونالیستی‌ای را پی گرفته و تلاش کرده است تا مسأله‌ی کردها را به عنوان موضوعاتی مربوط به "تروریسم" و "عقب‌افتادگی" تقلیل دهد. گفتاری شبیه به آنچه در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ وجود داشت. آ ک پ می‌گوید ما مسأله‌ی کرد را حل کرده‌ایم و حالا موضوعات مربوط به کردها را باید بر حسب اقتصاد و توسعه یا تروریسم فهمید.»
حزب حاکم عدالت و توسعه (آ ک پ) پس از ظهور ه د پ مناصب مدیریتی مناطق کردنشین را در انتخابات ۲۰۱۴ از دست داد. اما دو سال بعد به بهانه درگیری‌های نظامی با پ ک ک، گماشتگان دولتی («قیوم» به زبان ترکی) را در بیش از یکصد شهرداری جایگزین منتخبان مردمی در آن مناطق کرد. قیوم‌ها پس از سر کار آمدن ۱۵ هزار کارمند دولتی را به بهانه ارتباط با پ ک ک از کار اخراج کردند. بیش از ۱۰۰ شهردار و هزاران عضو ه د پ در جریان سرکوب‌ها زندانی شدند.
دایان می‌گوید:
«شهردارهای کرد دستگیر شده‌اند و گماشتگان دولتی جای آنها را گرفته‌اند. این گماشتگان در حال ساختن جاده و خانه‌های جدید بودند تا به کردهای محلی نشان دهند که به آنها توحه می‌کنند. پس این انتخابات را باید پاسخ کردها به دولت و آ ک پ فهمید: اینکه آیا کردها هم مسئله کردها را از منظر توسعه و عقب‌ماندگی می‌فهمند یا اینکه هویت نیز بخشی از مسأله کردها است؟ پس نتیجه انتخابات پیامی است که کردها می‌فرستند: آیا سیاست‌های آ ک پ را می‌پذیرند یا شهرداران منتخب خودشان را می‌خواهند؟»
به عقیده هر دو کارشناسی که با زمانه گفت‌و‌گو کردند، و بسیاری از تحلیلگران سیاست ترکیه، ه د پ در اکثریت قریب به اتفاق مناطق کردنشین موفق خواهد شد که شهرداری‌ها را در اختیار بگیرد.
دایان می‌گوید: «رأی آنها هم‌اکنون تقریباً برابر با دفعه پیش است. و به نظرم آ ک پ باز هم دوباره اکثریت شهرداری‌ها در مناطق کردنشین را واگذار خواهد کرد. اما این واقعیت فرق دارد با این پرسش که آیا دولت بار دیگر گماشتگان خودش را جایگزین شهردارهای ه د پ خواهد کرد یا نه؟ آنها در توجیه گرفتن شهرداری‌ها در ۲۰۱۶ – ۲۰۱۷، مقامات کرد را به کمک‌کردن به پ ک ک در جنگ داخلی که در شهرهای کردنشین اتفاق افتاد، متهم کردند.»
همزمان با تقلیل مسأله کرد، دستگاه سرکوب دولتی همین حالا نیز برای کارزار تبلیغاتی ه د پ مشکلات جدی ایجاد کرده است. اردوغان نیز همین هفته در سایه احتمال بسیار بالای موفقیت ه د پ در مناطق کردنشین اعلام کرد که مقام‌های منتخب ممکن است با گماشتگان دولتی یا قیوم‌ها تعویض شوند.
اتهام‌های مشابه با آنچه در سال ۲۰۱۶ علیه نمایندگان و شهرداران ه د پ مطرح شد، در این کارزار انتخاباتی نیز طرح شده‌اند. به گفته ودات دایان، «روزانه در اخبار می‌شنوی که اعضای ه د پ دستگیر شده‌اند. آنها واقعاً نتوانستند تبلیغات انتخاباتی‌شان را پیش ببرند و سانسور شدیدی علیه آن در رسانه‌ها اعمال شد».
ازگور باغچه‌چی نیز نسبت به خطر تبلیغات علیه ه د پ هشدار می‌دهد اما آن را وسیع‌تر و خطر‌ناک‌تر از گذشته توصیف می‌کند:
«قبلاً هم پروپاگاندای زیادی علیه ه د پ وجود داشت اما سطح تبلیغات منفی اکنون بسیار بالا است و ارتباط ه د پ با جنبش کردی این بهانه را به دست دولت داده که دیگر همه حامیان آن را "تروریست" خطاب کند. این فرآیند بسیار خطرناکی است. آ ک پ قبلاً انتخابات را "مقدس" جلوه می‌داد اما حالا تهدید کرده که اگر حتی نامزدهای مخالف برنده شوند، آنها را با گماشتگان دولتی تغییر خواهد داد ــ حتی در جایی مثل آنکارا پایتخت ترکیه. بنابراین سیاستی که دولت قبلاً در کردستان آغاز کرد، حالا به کل کشور گسترش داده است. و تفرقه و جدایی‌ای که این حکومت به دنبال ایجاد آن در میان مردم است، خطرآفرین خواهد بود.»
ناسیونالیسم ترک
دایان و باغچه‌چی هر دو امید زیادی به آغاز مجدد فرآیند صلح با مخالفان کرد در آینده نزدیک ندارند. یک دلیل عمده آنها ترویج هر چه بیشتر گفتارهای ناسیونالیستی است. دایان توضیح می‌دهد که:
«احزاب اپوزیسیون ترکیه نیز گفتار ناسیونالیستی را اتخاذ کرده‌اند. حزب جمهوری‌خواه (ج ه پ) و حزب خوب (ای پارتی)، دو حزب اپوزیسیون هستند که چنین گفتاری را ترویج می‌کنند. پس به دلیل عملکرد نامناسبِ حتی اپوزیسیون باید انتظار داشت که شکاف‌ها گسترده‌تر شود.»
این کارشناس نظریه سیاسی و مطالعات بین‌الملل در پاسخ به پرسش زمانه که «آیا این فقط سیاست حزبی است یا جامعه به طور کلی به گفتارهای ناسیونالیستی روی خوش نشان می‌دهد؟» می‌گوید:
«به نظرم جامعه به این گفتارها پاسخ می‌دهد. شاید مردم از طریق شبکه‌های اجتماعی به منابع بدیل برای اخبار دسترسی داشته باشند، اما هنوز اکثریت جمعیت ترکیه اخبارشان را از طریق تلویزیون به دست می‌آورند. من حتی شبکه‌های اینترنتی را هم دنبال می‌کنم و مصاحبه شهروندان ترک را در این شبکه‌ها گوش داده‌ام. آنها نیز سخنانی را تکرار می‌کنند که احزاب اصلی می‌گویند و تبلیغ می‌کنند.»
او به همین خاطر هشدار می‌دهد که تغییر سیاست‌های آ ک پ به رفتار رأی‌دهندگان ترک نیز بستگی دارد. دایان از این رو به پرسش زمانه که «آیا نتایج انتخابات در مناطق کردنشین می‌تواند به کارزار حمایت از عبدالله اوجالان رهبر پیشین پ ک ک و اعتصاب غذاها برای خروج او از انزوای مطلق در زندان یاری برساند؟» چنین پاسخ می‌دهد:
«فکر نمی‌کنم تنها به نتیجه انتخابات در مناطق کردنشین بستگی داشته باشد بلکه به نتیجه کلی انتخابات بستگی دارد و نتیجه انتخابات در مناطق غیرکردنشین. اگر آ ک پ بتواند شکستش در مناطق کردنشین را با پیروزی‌اش در مناطق ترک‌نشین جبران کند، و بار دیگر به ۵۰ درصد رأی‌ها به طور کلی دست یابد، بعید است که در سیاست‌هایشان تغییری ایجاد شود زیرا این نتیجه را مهر تأیید تفسیر می‌کنند. در نظر بگیرید که تقریباً تمام رسانه‌ها را آ ک پ در دست دارد. به ندرت در این رسانه‌ها حرفی از مسأله کرد یا رویدادها در مناطق کردنشین یا اعتصاب غذاها می‌شنوی.»
اقتصاد بحران‌زده
ترکیه در حالی انتخابات محلی را فردا یکشنبه برگزار خواهد کرد که اقتصاد این کشور بحران‌زده است. حزب عدالت و توسعه قدرت دو دهه خویش در سیاست ترکیه را مدیون عملکرد خوب اقتصادی در سال‌های اولیه بود. اما نتایج نامطلوب نولیبرال‌سازی اقتصادی و برنامه‌های ساخت‌و‌ساز اردوغان (که نظریه‌پردازان سیاسی به آن «پرفورمنس زیرساخت» می‌گویند) در این سال‌ها بیش از پیش آشکار شده است؛ به ویژه در یک سال گذشته که بحران‌های سیاسی و مشکلات صنعت توریسم نیز معضلات اقتصادی را تشدید کرد و به کاهش ارزش واحد پول ملی ترکیه و افزایش تورم انجامید.
ازگور باغچه‌چی به همین خاطر انتخابات پیش رو را فراتر از مشارکت غیرفعالانه مردم در یک انتخابات دیگر می‌داند: «رأی‌دهندگان در انتخابات می‌توانند پیام‌شان را در مورد بدترشدن وضعیت اقتصادی بفرستند و احتمالاً این انتخابات صرفاً یک مشارکت غیرفعالانه نخواهد بود.»
دایان نیز درباره اهمیت بحران اقتصادی در انتخابات پیش‌رو می‌گوید: «اگر مخالفان فکر می‌کنند این‌بار می‌توانند اردوغان را تضعیف کنند، به خاطر بحران اقتصادی است. اقتصاد بزرگ‌ترین "اسلحه" دولت آ ک پ بود و همواره بر آن تمرکز می‌کردند. تنها امید اپوزیسیون همین بحران اقتصادی است و به همین خاطر با تمرکز بر گفتارهای ناسیونالیسم سعی دارند رأی‌دهندگان را به سوی خود بکشند.»
پیش‌بینی‌ها
جامعه مدنی ترکیه از جنبش اشغال گزی در ۲۰۱۳ تا کنون بارها خود را برای به زیر کشیدن اردوغان از صندلی ریاست‌جمهوری بسیج کرد و با شرکت در چندین انتخابات از آن زمان چنین هدفی را پی گرفت اما هر بار شکست خورد. میزان مشارکت مردمی در انتخابات عمومی ۲۰۱۸ ترکیه به رقم خارق‌العاده ۸۶,۲۳ درصد رسید و در انتخابات ۲۰۱۷ برای اصلاح قانون اساسی نیز این مشارکت ۸۵,۴۳ درصد اعلام شد. در هر دو مورد حزب اردوغان بیش از ۵۰ درصد آراء را به خود اختصاص داد.
آیا پس از این کارزارهای ناموفق انتخاباتی علیه آ ک پ، باز هم رأی‌دهندگان مخالف پای صندوق‌ها خواهند رفت یا میزان مشارکت مردمی کاهش خواهد یافت؟
پاسخ ودات دایان و ازگور باغچه‌چی به این پرسش «نه» است. باغچه‌چی علت کاهش‌نیافتن این مشارکت را چنین توضیح می‌دهد:
«در حالت عادی انتظار درصد پایین‌تری از مشارکت مردمی را داشتم اما اکنون به نظر نمی‌رسد این مشارکت پایین باشد. نکته خوب این انتخابات این است که به خاطر محلی‌بودن، همچون موارد قبلی دیگر انتخاباتی صرفاً علیه اردوغان نیست. اما او خودش را دائماً در بازی انتخابات وارد می‌کند و در برابر نامزدهای محلی قرار می‌دهد. او همیشه موفق شده است که تضادها و رقابت انتخاباتی را به بازی کیش شخصیت بکشاند، به عرصه بودن له یا علیه او، و اپوزیسیون هم عموماً وارد همین بازی می‌شود. اما این‌بار دیگر موضوع حالتی ابزورد پیدا کرده است زیرا رئیس‌جمهوری کشور علیه نامزدهای محلی تبلیغ می‌کند و رأی به نامزدهای حزب آ ک پ را رأی به خودش توصیف می‌کند. اگر او این کارها را نمی‌کرد، شاید مشارکت مردمی در انتخابات کمتر می‌بود. اما دخالت‌های او برای اینکه طرفدارانش را پای صندوق‌ها بکشاند، به انرژی مخالف در کارزار اپوزیسیون هم انجامیده و به همین خاطر مشارکت مردمی احتمالاً کمتر از گذشته نخواهد بود.»
دایان نیز می‌گوید که به خاطر محلی‌بودن انتخابات و وخیم‌بودن وضعیت اقتصادی، میزان مشارکت بالا خواهد ماند.
هر دو تحلیلگر پیش‌بینی می‌کنند که حزب عدالت و توسعه آنکارا، پایتخت را از دست خواهد داد. ازمیر نیز احتمالاً در دست جمهوری‌خواهان خواهد بود. به باور آنها، استانبول نیز محل جدال است هرچند شکست آ ک پ در آن به سختی روی خواهد داد و احتمال بالایی ندارد.
اردوغان این انتخابات را «موضوعی مربوط به بقای ملی» توصیف کرده است. بیش از ۵۷ میلیون واجد شرایط فردا بر سر ۲۰۰ هزار صندوق رأی حاضر خواهند شد تا به ادعای او پاسخ مثبت یا منفی بدهند. آنها شهرداران ۳۰ منطقه کلان‌شهری، ۵۱ پایتخت استانی و ۹۲۲ منطقه را معین خواهند کرد و به‌علاوه، نمایندگان شوراهای محلی و روستایی را برخواهند گزید.
انتخابات بین ۷ صبح تا ۴ بعدازظهر در مناطق شرقی و بین ۸ صبح تا ۵ بعدازظهر در مناطق غربی برگزار می‌شود.
نظرها
صدیق
آقای سردار! شما چرا نعل وارونه می‌زنید، برادر من؟ اگر آخوند و سپاه نبود الآن ملیتهای مختلف ایرانی (اقوام) از بین رفته بودند؟ این چه استدلالی است که شما می‌کنید؟ البته در حماقت سپاه و آخوند شکی نیست، چرا که اگر اینهمه حماقت نبود دستکم الآن 25 استان کشورمان زیر دو متر سیل مدفون نشده بود. اگر حماقتشان نبود ایران الآن مهد ثروت و دمکراسی بود، اگر مدیریتی عاقل و فهیم در مرکز حاکمیت ایران در جریان بود ایران ما هم اکنون یکی از 5 کشور اول اقتصادی در جهان بود. اما در طول 40 سال گذشته آخوند و سپاه هر چه توانستند در دنائت و جنایت انجام دادند، بیشتر از این زورشان نرسید، وگرنه ریشه ملیتهای مختلف ایرانی را با ترور و قتل و غارت و تجاوز می‌خشکاندند. فقط در سال گذشته مطابق آمار رسمی خودشان بیش از 25 درصد اعدامهای کشور از مناطق کردنشین بوده، که به تناسب جمعیت کشور، رقم بسیار بالایی است. و این آمار، غیر از کشتن کولبران و شکنجه و زندان مردم کُرد است. با یک حساب سرانگشتی از غارت منابع و سوزاندن جنگلهای کردستان بدست سپاه و آمار بیکاری در مناطق کردنشین و غیره متوجه خواهید شد که اینها به کمتر از مرگ ملت کُرد راضی نخواهند شد. البته این موضوع با درجات متفاوت برای هموطنان بلوچ و سایر هموطنان غیر فارس و غیر شیعه هم صدق می کند. بهاییان، این هموطنان نجیب و آرام و صلح طلب، زنان، دراویش، ترکمن‌ها، سایر ادیان با کتاب آسمانی، همه و همه در عذاب و زجر و ناراحتی هستند. آخوند و سپاه دشمن شماره یک مردم ایران هستند.
داریوش
آنچه که دولت ترکیه برای مردم کُرد "گذاشته" چهل هزار کشته و هزاران شهر و روستای ویران است. فقر و توسعه نیافتگی و تبعیض مفرط است. ملتی است که حق ندارد به زبان خودش حرف بزند، نمایندگانش در زندان هستند و کودکانش در زیرزمین خانه ها زنده زنده سوزانده می شوند. کسانی که ترکیه را مدینه فاضله می دانند و سلطانش را قبله عالم، بهتر است به یاد داشته باشند نیمی از خود مردم ترکیه مخالف این دیکتاتوری ترکی_اسلامی هستند.
serdar
ما مردمانی هستیم بجای چاره بدبختی خود دنبال خوشبختی دیگران هستیم آیا دولت ترکیه در مورد حقوق شهروندان کرد خود کم گذاشته اونا خیلی بیشتر از اقوام تو ایران حق و حقوق اولیه خود را دارند ولی چیزی که ایرانی دارد چیزی بیشتر از وهم و خیال و آرزو نیست و این توهم ایرونی بودن و برتر بودن و نژاد پرستی بلای جان این ملت شده و خواهد شد چه نژاد پرستی مذهبی چه نژادپرستی ایرونی و پارسی ...من امروز خیلی خوشحالم که اون تابو و توهم پوشالی کوروش و پارسی و ایرونی برتر توسط یه مشت آخوند کله پوچ و یه لشکر احمق سپاهی هر روز لگد مال شده و دارد به زوال میرود چون اگه آخوندها نبودن ما مردمان غیر پارسی این سرزمین الان از بین رفته بودیم و چه خوب دسته بیل این آخوندها بشیم تا آفکار آخوندزاده ها و کسروی و بقیه نژادپرستهای شاهنشاهی دیگر هیچ وقت سر از گریبان در نیارند