طالبان، زیر ذره‌بین زنان
زنان افغانستان در برابر احتمال معامله‌های پشت پرده واشنگتن با طالبان، صدای اعتراض بلند کرده‌اند؛ اعتراض‌هایی که تا به خیابان‌های پاریس هم رسیدند. اعتراض‌هایی برای حفظ دست‌آوردهای زنان.
ولی آرین
از شش ماه پیش که گفت‌وگوها میان آمریکاییان و طالبان به گونه مستقیم آغاز شده، امیدها و نگرانی‌ها نیز در میان مردمان افغانستان پدید آمده‌اند. نگرانی‌ها اما، از بهر روشن نبودن چگونگی این گفت‌وگوها در میان زنان به‌ویژه زنان فعال در افغانستان، جدی‌تر هستند. کسانی که با دشواری‌های فراوان سدها را برای بقای آزادی‌ها و حقوق زنان در کشور با قربانی‌ها برداشته‌اند. در این مدت، این زنان به هرگونه‌ای که شده در برابر احتمال معامله‌های پشت پرده واشنگتن با طالبان، صدای اعتراض بلند کرده‌اند. اعتراض‌هایی که تا به خیابان‌های پاریس هم رسیدند. اعتراض‌هایی برای حفظ دست‌آوردهای زنان.
در اوج نگرانی‌ها و اعتراض‌ها، بانوی برقع به تن، به خیابان‌های پاریس برآمد. شکیبا داوود، در اعتراض به گفت‌وگوهای آمریکا با طالبان در پشت درهای بسته، اعتراض خیابانی در پاریس به راه انداخت. اعتراضی که در واقع قوانین سختگیرانه طالبان را بر زنان در افغانستان به نمایش گذاشت. بانو شکیبا، شعارهایی را نیز با خودش در جاده‌های پاریس داشت. شعارهایی به زبان فرانسوی: ترامپ و طالبان در حال مذاکره هستند؛ آنان «طالبان» به زودی به دنبال من «زن افغان» خواهند آمد. تن و آزادی زن، چالش بزرگ در مذاکره میان ایالات متحده امریکا و گروه طالبان است.
شکیبا داوود، هنرمند و فعال حقوق زن است. کم و بیش ۱۵ سال می‌شود که برای نهادینه شدن حقوق و آزادی‌های زنان در افغانستان و در بیرون از کشور فعالیت داشته است. ۱۰ سال است که در فرانسه زندگی می‌کند و این جا نیز، برضد نابرابری‌ها و سنت‌های ناپسند، فعالیت‌های اعتراضی داشته است. شکیبا داوود به زمانه می‌گوید تا زمانی که جای‌گاه زنان در گفت‌وگوهای صلح مشخص نشود و نیز حقوق و آزادی‌های زنان در این گفت‌وگوها با طالبان تضمین نشوند، از اعتراض دست برنخواهد برداشت.
شکیبا داوود، هنرمند و فعال حقوق زن می‌گوید:
اعتراض من در برابر آمریکاییان و طالبان بوده است. تا هنگام تامین و تضمین بر آزادی‌ها و حقوق زنان در گفت‌وگوهای صلح با طالبان اعتراض خواهم کرد. زنان افغان نباید قربانی معامله‌های سیاسی شوند. با پوشیدن برقع، بر قوانین سختگیرانه طالبان اعتراض کردم و اعتراض من در آینده نیز گسترده‌تر خواهد شد. زنان افغان دوره سیاه طالبان را فراموش نمی‌کنند.»
پیش از این نیز شکیبا داوود، برای زنانی که قربانی خشونت‌ها، سنت‌های ناپسند و نابرابری در کشور شده بودند، دادخواهی می‌کرده. می‌گوید که اعتراض‌های زیادی در این زمینه‌ها نیز داشته است. این بار اما نگران از دست رفتن آزادی‌ها و حقوق زنان در گفت‌وگوهای صلح است. بانو داوود، درحالی که در اعتراض‌های خیابانی‌اش در پاریس برقع به سر داشت، پیش بندی نیز با قفل‌های بسته در کمر زده بود. در یکی از شعارهایش آمده بود: تن زن و آزادی زن، مهم‌ترین چالش در گفت‌وگوهای واشنگتن و طالبان است.
تقریبا چهار سال پیش هم، کبرا خادمی یک دختر جوان، با پوشیدن لباس‌های زرهی در اعتراض به آزار و اذیت زنان و دختران در جاده‌های کابل، یک نمایش اعتراضی داشت. کبری خادمی، با پوشیدن لباس زرهی که تمام برجستگی‌های یک زن در آن دیده می‌شد، برای کمتر از ده دقیقه در منطقه کوته سنگی کابل، در یک جای پر ازدحام پیاده رفت. او نیز، در حال حاضر در فرانسه زندگی می‌کند.
کبرا خادمی در اروپا نیز، نمایش‌های اعتراضی داشته است. اکنون شکیبا داوود می‌گوید با هنرمندان دیگری و با کبرا خادمی، اعتراض‌های گسترده‌ای را در برابر نادیده گرفته شدن نقش زنان در گفت‌وگوهای صلح سازماندهی خواهند کرد. چیزی که به باور آنان، زنان نباید به عقب برگردانده شوند.
خاطره‌ها از طالبان در افغانستان بسیار تلخ هستند. از کارنامه‌های زشت و نفس‌گیر و تا قوانین سختگیرانه این گروه بر زنان و مردان در افغانستان. شلاق/تازیانه، دادگاه‌های صحرایی، اجازه نداشتن زنان برای رفتن به مکتب و برای کار در بیرون از خانه، وضع قوانین سخت بر مردان، که پوشیدن کلاه و به سربستن دستار را نیز بر مردان و دانش آموزان مکتب‌‌ها اجباری ساخته بودند، اجازه نداشتن مردان به تراشیدن ریش‌های‌شان، از کارنامه‌هایی هستند که طالبان در پنج سال حاکمیت‌شان در افغانستان، برجا ماندند. شاید با شنیدن نام طالب، این خاطره ها در ذهن هرکس در کشور زنده می‌شوند. آن خاطره‌هایی هم که افغانستان در آن زمان، بنیادی از آزادی بیان و آزادی‌های اجتماعی نیز نداشت. از حقوق بشر هم خبری نبود.
شکیبا داوود، هنرمند و فعال حقوق زن می‌گوید:
«ما نگران هستیم که حقوق و آزادی های زنان، در گفت‌وگوها میان طالبان و آمریکا، به معامله گرفته شود. زنان افغان نمی‌خواهند که به ۱۸ سال پیش برگردند و طالبان با زدن شلاق، زنان را در خانه زندانی بکنند. من نگران حقوق و آزادی‌های زنان هستم. طالبان و آمریکاییان برای منافع خودشان، به سرنوشت مردم افغانستان معامله می‌کنند. چرا طالبان آتش بس نمی‌کنند؟ در حالی که آنان پشت میز گفت‌وگوهای صلح در قطر نشسته‌اند اما، در افغانستان به حمله‌هایشان ادامه می‌دهند. هیچ گونه تغییری در ذهنیت طالبان، برای بهبودی کشور و آرامش مردم به میان نیامده است.»
از عشق، از امید، از فردا نمی‌ترسی/می‌بوسمت در بین طالب‌ها نمی‌ترسی
سرودی از حنجره یک بانو، در دل خیابان‌های کابل. در اوج نگرانی‌های زنان از چگونگی گفت‌وگوهای صلح میان آمریکاییان و طالبان، ثریا حسینی، با آواز بلند در خیابان‌های پایتخت، آهنگ‌های اعتراضی می‌خواند. آهنگ‌هایی از درد زن افغان و از سنت‌های ناپسند. نخستین بانویی است که آوازخوانی خیابانی را در کشوری می‌خواهد رایج بسازد که طالبان موسیقی را حرام می‌دانند و حتی مخالف گشت و گذار آزاد زنان در خیابان‌ها هستند. ثریا، اولین آهنگ خیابانی‌اش را در غرب کابل، در جاده‌هایی منطقه‌ای اجرا کرد که تا همین چند روز پیش در آن بخش‌ها، داعشیان مردمان این بخش پایتخت را به خمپاره بستند.
درست در اوضاعی که همه زنان نگران آینده‌شان هستند؛ ثریا حسینی اما، آوازخوان خیابانی می‌خواهد که فرهنگ این گونه هنرنمایی را در میان مردان و زنان در کشور رایج بسازد. بانو ثریا به تازگی از ایران به افغانستان برگشته است. دو سال می‌شود که آوازخوانی می کند. ثریا حسینی به زمانه می گوید که برای حفظ دست آوردهای زنان، آزادی و حقوق آنان آوازش را تا هرجایی بلند خواهد کشید. او از استقبال گرم مردم از این شیوه هنرنمایی‌اش خرسند به نظر می‌رسد.
ثریا حسینی، اولین آوازخوان خیابانی زن در افغانستان، می گوید:
«من از هیچ تهدیدی هراس ندارم. برای آزادی و حقوق زنان، به هرگونه‌ای که باشد، مبارزه خواهم کرد. زنان حق دارند که به مثل مردان، آزادی و آرامش داشته باشند. هیچ کسی نمی‌تواند که این حق را از ما بگیرد. خرسندم که امروز بسیاری ها هنرمایی من را در خیابان‌ها استقبال کردند. طالبان باید به حقوق و آزادی زنان احترام بکنند.»
تا همین چند سال پیش هم، زنان به آسانی نمی توانستند آوازخوانی بکنند. اما حالا این‌گونه نیست. بانوان زیادی در افغانستان هستند که بی هیچ ممانعتی آواز می‌خوانند. ثریا حسینی نیز، یکی از این زنان است که با برگشتش از ایران، در جست‌وجوی ماندگاری هنرش در بخش آوازخوانی خیابانی برآمده است. کسی که می‌داند چه کار پر خطری را دنبال می‌کند. در خیابان‌هایی که به جای صدای انفجار و انتحار، طنین یک بانو، نوازش‌گر گوش‌های خسته از صدای انتحار و انفجار شده است.
وقتی از ثریا پرسیدم که از هنرنمایی در خیابان‌های کابل، در شهری با تهدیدهای بلند امنیتی و در پایتختی که فرخنده را پنج سال پیش مردان خشم‌گین کشتند و به آتش کشیدند، نمی‌هراسد؟ با آرامش گفت: «به این اندازه هم هراس ندارد.» اما، نگرانی‌اش از گفت‌وگوهای پشت پرده آمریکا با طالبان مشهود است. می‌هراسد که زنان در افغانستان، چون ۱۸ سال پیش حتی از آزادی گشت و گذار در شهر محروم نشوند.
آوازخواندن یک دختر در خیابان‌های کابل، یک کار غیر معمول است. ثریا حسینی، که تحصیل کرده رشته موسیقی راک درایران است، برایش در این کشور اجازه برگزاری کنسرت‌های خیابانی داده نمی‌شود و اما برای رسیدن به هدفش، به کابل می‌آید. جایی که استقبال گرمی هم از او شده است.
ثریا حسینی، اولین بانوی آوازخوان خیابانی درافغانستان، می گوید:
«زنان افغانستان، آینده خوبی در موسیقی خواهند داشت. من به این باور دارم. من تلاش می کنم که به هنر موسیقی افغانستان، کار خوبی را انجام بدهم. می خواهم که فرهنگ آوازخوانی خیابانی را در میان جوانان به ویژه دختران در کشور، رایج بسازم. بسیاری ها برایم می‌گفتند که هنرنمایی یک زنان هم در خیابان ها خطرناک است، اما من به جان پذیرفتم تا هنرم را رایج بسازم...»
ثریا و شکیبا، هر دو برای حفظ دست‌آوردهای زنان، آزادی‌ها و حقوق آنان، در خیابان‌های پاریس و کابل، هنرنمایی‌های اعتراضی خواهند داشت. در پشت میز گفت‌وگوهای صلح، کار سیاستگران و نمایندگان کشور خواهد بود که برای تامین و تضمین این ارزش‌ها، پر قدرت هنرنمایی سیاسی بکنند.
نظرها
نظری وجود ندارد.