فرهنگ افغانستان در کشاکش رقابت روسیه با آمریکا
مرکز علم و فرهنگ روسیه در کابل تصویری از حد تأثیرگذاری روسیه در افغانستان ارائه می‌دهد. این مرکز در سکوت آغاز به کار کرد.
مرکز فرهنگی روسیه در کابل
وقتی روسیه در سال‌های دهه ۱۹۸۰ اولین مرکز فرهنگی خود در کابل را تحت عنوان «خانه علم و فرهنگ» ساخت، سربازان ارتش سرخ در افغانستان در حال جنگ با جنگجویان مجاهدین (تحت حمایت ایالات متحده) بودند. حالا که جنگ ایالات متحده در افغانستان آرام می‌گیرد، روسیه این ساختمان جدید فرهنگی را در همان مکان ساختمان قدیمی برپا کرده است. ساختمانی قدیمی را بولدوزرها شش سال پیش خراب کرده بودند.
مرکز علم و فرهنگ روسیه در کابل تصویری شفاف از حد تأثیرگذاری روسیه در افغانستان ارائه می‌دهد. مسکو اصولاً درباره هر مسئله‌ای که به افغانستان ربط پیدا کند محتاط است. ساختمان بزرگ مرکز فرهنگی روسیه در سکوت، بدون هیچ مراسم افتتاحیه یا تبلیغات (به جز سایت روسی بی‌ادعای آن) در کابل آغاز به کار کرد. بسیاری گمان می‌کنند که این عمارت با شیشه‌های سبز آینه‌‌مانندش هنوز در حال ساخت است.
مقامات روسیه می‌گویند که فعالیت‌های مرکز فرهنگی در کابل در سال ۲۰۱۷ آغاز شده، اما حالا این فعالیت‌ها در حال شکوفایی هستند. این مرکز تاکنون چندین فیلم به نمایش گذاشته، کنسرت‌ها و نمایش‌‌های مد برگزار کرده و میزبان همایش‌هایی با حضور قانون‌گذاران روسیه و رهبران مسلمان این کشور بوده است. جوانان افغان هفته‌ای یک بار برای بازی فوتسال به این مرکز می‌روند و بعد از آن به «بانیا»، یک حمام بخار به سبک روسی در همان محل مجموعه سر می‌زنند.
ویاچسلاو نِکرازوف، مدیر مرکز جدید علم و فرهنگ در کابل گفت: «برخی افغان‌ها نظر خوبی درباره جنگ روسیه ندارند. اما بیشتر افغان‌ها، آن سال‌ها را [از نظر فرهنگی] درخشان می‌دانند.»
مرکز علم و فرهنگ کابل بخشی از شبکه مراکز فرهنگی روسیه در سراسر جهان است. نهادی در حد انستیتو گوته آلمان، یا مراکز فرهنگی فرانسه با عنوان «اتحاد فرانسوی».
سفارت روسیه در کابل در طرف دیگر خیابان اصلی و عریض «دارالامان» واقع شده است. این خیابان فاصله چندانی با مرکز پرآمد و شد و پردود کابل ندارد.
فرهنگ آمریکایی در قالب موسیقی و فیلم به افغانستان راه پیدا کرده و بسیاری از جوانان این کشور کمابیش به انگلیسی صحبت می‌کنند. اما ایالات متحده رسماً به اندازه مسافت نیمی از جهان با افغانستان فاصله دارد. روسیه کشوری پهناور در شمال افغانستان است و تأثیرگذاری آن هم بر این کشور ملموس‌تر است.
به طور متوسط ۶۵۰۰ افغان در سراسر افغانستان در حال تحصیل زبان روسی هستند. مرکز فرهنگی روسیه در کابل به این گروه کمک می‌کند تا به امیدهایشان برای دریافت بورسیه تحصیل در یک دانشگاه روسیه برسند. کهنه‌سربازان جنگ ده‌ساله اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان نیز اغلب مهمان این مرکزند و گاهی دشمنان سابق خود را در زمین فوتبال ملاقات می‌کنند.
حالا روسیه که در ۱۸ سال اخیر نظاره‌گر جنگ آمریکا با طالبان بود، پیش از خروج تدریجی برنامه‌ریزی‌شده ۱۴ هزار سرباز آمریکایی وارد میدان می‌شود. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرده نیروهای نظامی ایم کشور بعد از حصول توافق صلح به تدریج از افغانستان خارج می‌شوند.
مسکو در مرز شمالی با افغانستان حضور نظامی دارد و در گفت‌وگوهای صلح نقش فعالی ایفا می‌کند. این کشور توانست طالبان و کارگزاران قدرت در افغانستان را در پایتخت خود به پای میز مذاکره بکشاند و این مذاکرات به موازات گفت‌وگوهای زلمی‌خلیل‌زاد، نماینده ویژه آمریکا با طالبان انجام می‌شود.
نِکرازوف با سبیل پرپشت و کت‌وشلوار سیاه چهره مردی را به خود گرفته که مخاطب افغان خود را به خوبی می‌شناسد. او از ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۴ در خدمت ارتش سرخ در افغانستان بوده و ۱۷ سال پیش به این کشور بازگشته است تا در کابل زندگی کند. او مثل بسیاری از کارمندان دیگر سفارت روسیه به راحتی به زبان دری حرف می‌زند.
مرکز جدید علم و فرهنگ روسیه به لحاظ معماری چندان قابل مقایسه با نمونه پیشین متعلق به شوروی نیست. هیکل خشن ساختمانِ قبلی در دورنمای کابل همچون خار چشمی بود و برای بسیاری از افغان‌ها، هنوز تا مدت‌ها پس از خروج ارتش سرخ از کشورشان در سال ۱۹۸۹ نماد کاملی از جاه‌طلبی امپریالیستی مرده محسوب می‌شد.
در جریان جنگ داخلی مرمر صورتی نمای بیرونی ساختمان بر اثر برخورد راکت‌ها تخریب شد. سالن‌های اجتماعات دوران شوروی به پناهگاهی برای معتادان متعدد این شهر بدل شد. آنها در کنار دیوارنگاره‌های سوسیالیستی زنان و مردانی که وعده آینده‌ای بهتر را برای افغانستان می‌دادند تریاک می‌کشیدند و هروئین تزریق می‌کردند.
در مرکز جدید – که سالن اصلی آن را چلچراغ‌ها روشن می‌کنند و پنجره‌هایش ضد گلوله است ــ نکرازوف نقابل یک دستاورد جدید ایستاده است: نقاشی بزرگی از یک هنرمند افغان که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه را در حال دست دادن با ترامپ که کلاهِ کپ به‌سر دارد، نشان می‌دهد. و ترامپ در این تصویر کوتاه‌تر از پوتین به نظر می‌رسد.
ناکرازوف گفت: «اینها دو رئیس‌جمهوری اصلی جهان هستند، فقط اینها می‌توانند برای افغانستان صلح بیاورند.»
بسیاری از افغان‌های خسته از جنگ نیز خوش‌باوری او را دارند. آنها مایلند که به گذشته چنگ بیندازند و آن را اهرمی برای انتقاد از نقش فعلی ایالات متحده در افغانستان کنند.
زبیر مال‌یار معلم ۲۶ ساله زبان روسی که والدین‌اش جنگ شوروی را از سر گذرانده‌اند می‌گوید: «شوروی مدرسه و بیمارستان ساخت. آمریکایی‌ها صرفاً حرف تحویل ما داده‌اند.»
جنگ اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان زندگی یک میلیون افغان را گرفت و ۱۵ هزار سرباز ارتش سرخ را به کشتن داد، خزانه مسکو را خالی کرد و سقوط اتحاد جماهیر شوری را سرعت بخشید. کمی بعد دولت کمونیستی افغانستان سقوط کرد و کشور به ورطه یک جنگ داخلی خشن افتاد که راه را برای ظهور طالبان هموار کرد.
منتقدان کرملین می‌گویند که روسیه عمداً در تلاش است که ایالات متحده را از متحدان ناتو در افغانستان جدا کند. اما مسکو این موضوع را انکار می‌کند و می‌گوید که نفع این کشور در افغانستان در برقراری امنیت است. روسیه می‌گوید که می‌خواهد جنوب این کشور را از انتشار افراط‌گرایی اسلامی در آسیای میانه ایمن نگه دارد. آسیای میانه منطقه پنهاوری است که روسیه هنوز آن را حیاط خلوت خود می‌داند.
اخلاص تمیم، رئیس انجمن توسعه جوانان افغان، که مرکزی برای آموزش زبان روسی است، می‌گوید: «روسیه برای افغانستان مثل یک برادر است. غرب کشور ما را نمی‌فهمد، بیشتر مثل یک پسرعمو است.»
بیشتر بخوانید:
نظرها
نظری وجود ندارد.