مشکل بی‌شناسنامگی در سیستان و بلوچستان همچنان برجاست

مجلس ایران هفته گذشته جزییات لایحه «اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» را با ۱۷۹رای موافق، ۲۱ رای مخالف و چهار رای ممتنع تصویب کرد اما هزاران کودک و بزرگسال بلوچ، با وجود ایرانی بودن، هنوز شناسنامه ندارند.

خبرگزاری کار ایران (ایلنا) در گزارشی از وضعیت افراد فاقد شناسنامه در ایران، به دشواری‌های گرفتن شناسنامه برای شهروندان منطقه بلوچستان پرداخته است.

افراد بدون شناسنامه در ایران شامل فاقدین شناسنامه موروثی، فرزندان مادران ایرانی و پدران غیرایرانی و فرزندان ازدواج‌های ثبت نشده یا غیررسمی هستند.

در این میان روند گرفتن شناسنامه برای شهروندان استان‌های سیستان و بلوچستان، کردستان و ...، برای «استعلام هویت» دشوار است.

تعداد فاقدینِ شناسنامه موروثی زیاد است اما به دلایل مختلف از جمله عدم ثبت تولد و مرگ این جمعیت و بی‌توجهیِ مسئولان، امکانِ ارائه‌ آمارِ درست و دقیق از آنها وجود ندارد.

فاقدینِ شناسنامه‌ موروثی بیشتر از استان‌هایی چون سیستان و بلوچستان، کردستان، خوزستان و لرستان هستند.

فعالان مدنی راه‌حل بنیادین مساله را «طرحِ استعلام محلی و ساده» می‌دانند و معتقدند مردم بی‌شناسنامه‌ نه فقط از محل سکونت، گویش، لباس پوشیدن و حتی خطوط چهره‌شان مشخص است اهل ایران هستند، که می‌توانند استعلام از ریش‌سفیدان شهر و روستا نیز بیاورند.

مردان و زنان بلوچستان بدون شناسنامه، نمی‌توانند سند مالکیتی به نام خودشان داشته باشند، نمی‌توانند گواهینامه رانندگی بگیرند و فرزندانشان نمی‌توانند به راحتی درس بخوانند.

دلیلِ این فراوانی، شکل بومیِ زیست، عدم احساس نیاز در زیست ساده و بومی است اما ضروریات زندگی در جامعه مدرن امروز، آنها را نیز نیازمند دریافت شناسنامه کرده است.

متقاضیان دریافتِ شناسنامه در استان‌هایی غیر از سیستان و بلوچستان، راحت‌تر می‌توانند شناسنامه بگیرند اما سیستان و بلوچستانی‌های بی‌شناسنامه، به دلایلی چون شباهت زبان و پوشش با مردم افغانستان و پاکستان به عنوانِ غیرِ ایرانی مطرح می‌شوند.

زهره صیادی، کنشگر فعال در این حوزه به ایلنا گفته:

«در حالی که دستورالعملِ اجرایی سازمان ثبت احوال برای دریافت شناسنامه‌ انسان‌های فاقد شناسنامه‌ بالای ۱۸ سال وجود دارد و در حالی که ایران امضاکننده‌ پیمان‌نامه‌ حقوق کودک است و این التزامِ قانونی نیز برای کودکان وجود دارد، جمعیت بی‌شناسنامه‌های سیستان و بلوچستان در تلخیِ هجرت و حاشیه‌نشینی تکثیر می‌شود. جامعه‌ای که در حاشیه‌ زندگی‌های رسمی آشیان می‌سازد، آنقدر به تکاپوی بقا و تنها و تنها ماندن می‌افتد که اولویتِ شناسنامه‌اش از دست می‌رود و این مسئولیت سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های مربوطه است که شرایط ثبت‌نام و به قول خودشان، اثبات نسب و آزمایش‌های دی‌ان‌ای و دریافت شناسنامه را فراهم سازند.»

گفته می‌شود در میان این جمعیت، هنرمندان بومی‌ای وجود دارند که در مراسم و آیین‌های رسمی اجرا داشته‌اند و کارت وزارت ارشاد یا کانون‌های روستایی را دریافت کرده‌اند، اما شناسنامه ندارند.

از سال ۹۲ تاکنون ۵۰۰ پرونده در این زمینه در استان سیستان‌ و بلوچستان تشکیل شده اما تنها به ۳۶۴ مورد از آنها رسیدگی شده است.

دی ماه ۹۵، نوازنده‌های بی‌شناسنامه‌ بلوچ مقابل مجلس ایران جمع شدند و خواسته خود را برای گرفتن شناسنامه مطرح کردند اما این خواسته پس از دو سال همچنان برجاست.