دیدار خامنه‌ای با شاعران صله‌بگیر: تکرار انجمن ادبی فرخ در نیم قرن پیش
۲۹ شاعر به دیدار خامنه‌ای رفتند. برکت از دربار رفته است. آنچه که اتفاق افتاد به یک محفل بی‌اهمیت بیشتر شباهت داشت.
الاهه نجفی
دوشنبه ۳۰ اردیبهشت: دیدار خامنه‌ای با شاعران دست‌چین شده
شامگاه دوشنبه ۳۰ اردیبهشت علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی به مناسبت تولد امام حسن میزبان گروهی از شاعران دست‌چین شده بود. آنچه که در سال‌های گذشته مانند سنت صله‌بگیری در دربار سلاطین جلوه می‌کرد، در رمضان سال جاری به یک سخنرانی پیش‌پاافتاده در یک محفل بی‌اهمیت در سال‌های دهه ۱۳۴۰ فروکاست.
بر اساس آنچه که در رسانه‌های داخلی از دیدار خامنه‌ای با ۲۹ شاعر منتشر شده، چکیده سخن رهبر جمهوری اسلامی در جمع شاعران ولایی این بود:
شعر از جمال و زیبایی برخوردار است و ازاین‌رو معجزه آفرینشش می‌توان پنداشت. تفکیک شعر به شعر هنری و متعهد نشان‌دهنده «کم‌سوادی» است. همانطور که در شعر بزرگان ادب فارسی نمی‌توان لفظ و معنا را از هم جدا کرد، در شعر معاصر هم چنین است. پس باید شعر در خدمت «معارف توحیدی»، «فضایل اهل بیت» و «حوادث مهم کشور» قرار گیرد: اعمال دکترین ژدانف در دوران اسلامی این‌بار مبتنی بر سنت اسلامی - شیعی برای پسند رهبر با یک عقده شعری بدخیم به جای مانده از عضویت در انجمن ادبی فردوسی و فرخ در سال‌های خراسان.
علی خامنه‌ای در سال‌های دهه ۱۳۴۰ یکی از اعضای انجمن ادبی فردوسی بود و در انجمن ادبی فرخ نیز آمد و شد داشت. در این انجمن‌ها عده‌ای از کهنه‌سرایان شیفته سبک عراقی و هندی در شعر فارسی گرد آمده بودند. مصطفی محدثی خراسانی، یکی از شاعران وابسته به بیت رهبری درباره صلاحیت ادبی علی خامنه‌ای می‌نویسد که او: «بلا استثنا بعد از شنیدن هر شعری و گاه نیز به ضرورت بین شعرخوانی شاعران نکاتی مطرح می‌کرد که بسیار موشکافانه و تیزبینانه بود.»
در شهریور ۹۳ برای احراز صلاحیت ادبی خامنه‌ای، رسانه‌های وابسته به سپاه تصویری از دست‌نوشته مهدی اخوان ثالث در دفترچه خامنه‌ای را منتشر کردند. شاعر بزرگ ایران در دفترچه خامنه‌ای نوشته بود:
«این دفتر به دستشان بیفتد به توضیحی نیاز نداشته باشند و دانسته باشند که شعر نو هم پر بی‌قاعده نیست و دشنام لایق بعضی “آثار خزعبل موسوم به نو” را بر آشنایان اهل نثار نکنند.»
بیان این معنا که بدان جز سبک عراقی و هندی، شیوه‌های دیگر بیان شعری هم وجود دارد. نزدیکان رهبر ادعا کردند که اخوان در آن زمان به نیکی دریافته بود که سبک نیمایی جز با حمایت معظم‌اله جا نمی‌افتد.
خامنه‌ای در بخشی از سخنانش در جمع شاعران دست‌چین شده خطاب به صدا و سیما که زیر نظر او اداره می‌شود گفت:
« اجازه نداریم با بی‌مبالاتی زبان را به دست فلان ترانه‌سرای بی‌هنر بدهیم که الفاظ را خراب کند و بعد نیز با پول بیت‌المال در صداوسیما و دستگاه‌های دولتی و غیردولتی پخش شود.»
بیان این معنا که صدا و سیما شاعران دست‌چین شده را به کار گیرد و زمینه‌ای برای کسب درآمد آن‌ها از «زبان معیار» فراهم کند.
در فروردین سال جاری، بازدید خامنه‌ای از نمایشگاه کتاب تهران خبرساز شد. رهبر جمهوری اسلامی کتابی از احمد شاملو را به دست گرفته بود و شعری از این کتاب را با اشتیاق می‌خواند. فرج سرکوهی، نویسنده و منتقد به مناسبت انتشار این عکس در رسانه‌های داخلی خاطره‌ای از احمد شاملو نقل کرد:
« پیشنهاد این بود که برویم با اجازه‌ی وزارت ارشاد در تالار وحدت شعر و داستان‌خوانی کنیم و این البته مشروط بدان بود که متن‌ها را وزارت ارشاد پیش از قرائت تصویب (سانسور) کند و گروهی از شاعران حکومتی نیز باشند. [شاملو] گفت «نه! بهتر است دسته جمعی بر صحنه خودکشی کنیم تا خیال آقایان راحت شود».
و این نیز در تاریخ ثبت شده است: علی خامنه‌ای در یکی از خطبه‌های نماز جمعه مهدی اخوان ثالث را «هیچ» خطاب کرد. سپس مهدی اخوان ثالث این شعر را در پاسخ به او سرود:
هیچم
هیچم و چیزی کم
ما نیستیم از اهلِ این عالم که می‌بینید
وز اهلِ عالم‌های دیگر هم
یعنی چه بس اهلِ کجا هستیم؟
از عالمِ هیچم و چیزی کم، گفتم.
غم نیز چون شادی برای خود خدایی، عالمی دارد
نورِ سیاه و مبهمی دارد
پس زنده باشد مثلِ شادی، غم
ما دوستدارانِ سایه‌های تیره هم هستیم
و مثل عاشق، مثل پروانه
اهل نمازِ شعله و شبنم
اما
هیچم و چیزی کم.
….
بیشتر بخوانید:
نظرها
سیّدمحمّدزعفرانچی
صله می تواند شمّه ای بوی خوش هم باشد.
هیچیم
هیچیم و چیزی کم ما نیستیم از اهل این عالم که می بینید وز اهل عالم های دیگر هم یعنی چه؟ پس اهل کجا هستیم؟ از اهل عالم هیچیم و چیزی کم غم نیز چون شادی برای خود خدایی ،عالمی دارد پس زنده باش مثل شادی غم ما دوستدار سایه های تیره هم هستیم و مثل عاشق مثل پروانه اهل نماز شعله و شبنم اما هیچیم و چیزی کم رفتم فراز بام خانه ، سخت لازم بود شب بود و مظلم بود و ظالم بود آنجا چراغ افروختم،اطراف روشن شد و پشه ها و سوسکها بسیار دیدم که اینک روشنایی خرده خواهد شد کشتم اسیر بی مروت زرده خواهد شد باغ شبم افسرده چون خون مرده خواهد شد خاموش کردم روشنایی را و پشه ها و سوسکها رفتند غم رفت ، شادی رفت و هول و حسرت ترک من گفتند از بام پایین آمدم آرام همراه با مشتی غم و شادی وبا گروهی زخم ها و عده ای مرهم گفتیم بنشینم نزدیک سالی مهلتش یک دم مثل ظهور اولین پرتو مثل غروب آخرین عیسای بن مریم مثل نگاه غمگنانه ما مثل بچه آدم آنگه نشستیم و به خوبی خوب فهمیدیم باز آن چراغ روز و شب خامش تر از تاریک هیچیم و چیزی کم