آیا ایران «مسیر امن» قاچاق مواد مخدر ایجاد می‌کند؟

رایزنی‌های ایران و اتحادیه اروپا برای ایجاد ساز و کار تبادل مالی ادامه دارد و آمریکا تحریم‌های تازه‌ای علیه شرکت‌های پتروشیمی ایران برقرار کرده است. وزیر امورخارجه آلمان برای رایزنی با ایران و دیگر کشورهای منطقه به خاورمیانه سفر می‌کند. مقام‌های ایران اروپا را به «تسهیل ترانزیت مواد مخدر» تهدید می‌کنند.

مرداد سال گذشته عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران، در انتقاد از کاهش حمایت مالی مجامع بین‌المللی از «ستاد مبارزه با مواد مخدر»، به زبان تهدید گفت که اگر ایران ۲۴ ساعت مرزهایش را باز می‌گذاشت، «بیش از پنج هزار تن ماده مخدر از مرزهای ایران به سمت غرب حرکت می‌کرد». اظهاراتی که امسال نیز از زبان رئیس دولت و معاون سیاسی وزیر امور خارجه تکرار شد.

در تازه‌ترین اظهار نظر، محمد‌مسعود زاهدیان، فرمانده پلیس مبارزه با مواد مخدر ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی دولت جمهوری اسلامی (ایرنا)، گفته اروپا باید سهمش را در مبارزه با مواد مخدر بپردازد و ایران نمی‌تواند به تنهایی بار مقابله با ترانزیت مواد مخدر را به دوش بکشد.

زاهدیان اروپا را تهدید کرده چنانچه سهمش را در اقدام مشترک علیه مواد مخدر نپردازند، «باید مواد مخدر را گرمی در کشورشان جمع کنند».

این سخنان در ادامه اظهارات رئیس دولت، معاون سیاسی وزارت امور خارجه و رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر جمهوری اسلامی است.

اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران، اسفند سال گذشته به صراحت اعلام کرده بود با توجه به شرایط تحریمی به وجود آمده شاید ایران دیگر نتواند به مانند گذشته از قاچاق مواد مخدر به اروپا جلوگیری کند.

او گفته بود ایران برای مقابله با ترانزیت مواد مخدر به اروپا به تجهیزات مدرن و حمایت‌های جدی نیاز دارد.

مقام‌های جمهوری اسلامی می‌گویند اعمال دور تازه تحریم‌های امریکا علیه ایران، کمک‌های دریافتی ایران برای مبارزه با مواد مخدر را هم تحت تاثیر قرار داده است.

به گفته دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران، بیش از ۱۱ درصد تولید ناخالص ملی صرف مبارزه مستقیم و غیرمستقیم با مواد مخدر می‌شود.

مومنی ۲۳ اردیبهشت امسال تحریم‌های جهانی را بر مبارزه ایران با ترانزیت مواد مخدر «اثرگذار» دانست و  گفت:

«ایران با مواد مخدر مبارزه بین‌المللی انجام می‌دهد زیرا بخش عمده‌ای از تولید مواد مخدر برای ترانزیت به اروپا است، پس جامعه جهانی و دیگر کشورهای دنیا هم باید سهم خود را در این مبارزه ایفا کنند؛ چرا که جوانان ما به خاطر جوانان اروپایی با مواد مخدر مبارزه می‌کنند.»

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، اردیبهشت امسال در یک برنامه تلویزیونی گفت که ایران به خاطر فشارهای آمریکا، پولی برای هزینه کردن در مسیر مبارزه با ترانزیت مواد مخدر ندارد.

عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه هم چند ساعت بعد در سخنانی مشابه، گفت که اگر ایران تحت فشار تحریم‌ها قرار بگیرد، مرزهایش را باز می‌کند.

ایران مدعی است که در سال گذشته هجری خورشیدی (۱۳۹۷) بیش از ۸۰۰ تن تریاک و سه تن شیشه در مرز مشترک با افغانستان کشف و توقیف کرده است.

حال اما به گفته زاهدی، ایران دیگر بدون همکاری کشورهای منطقه و مجامع بین‌المللی نمی‌تواند برای مبارزه با مواد مخدر هزینه کند.

او گفت این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که احتمال افزایش کشت خشخاش و تولید تریاک در افغانستان وجود دارد.

اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد تخمین زده که در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۶۳ هزار هکتار زمین در افغانستان برای کشت خشخاش استفاده شده که سه برابر میزان کشت در سال ۲۰۰۰ میلادی است.

حال نیز پیش‌بینی می‌شود در سال جاری به دلیل افزایش مناطق تحت کنترل طالبان، کشت خشخاش افزایش چشمگیری داشته باشد.

رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر ایران هم به صورت تلویحی از افزایش سطح زیر کشت خشخاش و تولید تریاک در افغانستان خبر داد. او گفت رصدهایی که ایران انجام داده، نشان می‌دهد احتمال افزایش سطح زیر کشت خشخاش و تولید مواد مخدر صنعتی در افغانستان افزایش یابد.

جمهوری اسلامی ایران پیش از این و در سال‌های گذشته نیز کشورهای اروپایی را به تسهیل ترانزیت مواد مخدر تهدید کرده بود. در همین حال برخی مقام‌های دولتی در افغانستان نیز ایران را به دست داشتن در کشت و تولید تریاک در این کشور متهم می‌کنند.

یک سایت خبری پنج سال قبل (۱۳۹۳) در یک گزارش به نقل از یک مقام امنیتی که نامش فاش نشد نوشت:

«استخبارات ایران به شکل رسمی مسئولیت دارد که کشت مواد مخدر در افغانستان را تشویق و حمایت کند و بعد به شیوه‌های خاصی آن را به کشور خود و از آنجا به اروپا و آمریکا صادر کند.»

گروهی از نمایندگان هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی ایران، زمانی که آمریکا و اروپا تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد به اجرا گذاشتند، خواستار ایجاد یک کانال امن برای ترانزیت مواد مخدر به اروپا شدند. موضوعی که پیش‌تر هم قربانعلی دری نجف‌آبادی در مقام دادستان کل ایران در سال ۱۳۸۵ بر آن تاکید کرده و گفته بود:

«ایران در برابر قطع کمک‌های خارجی با کشورهاى همسایه قرارداد ببندد که قاچاقچیان مواد مخدر در یک تضمینى قرار گیرند تا مواد را از مرزهاى دیگر کشورها ترانزیت کنند.»