نیجریه: بمب‌های بوکو حرام، خشونت‌های حکومت علیه شیعیان

در نیجریه حکومت این کشور از یک سو با گروه سنی بوکو حرام در نبرد است و از سوی دیگر بی‌رحمانه با اقلیت شیعه مقابله می‌کند. اعتراضات اخیر و حمله به تظاهرکنندگان نشانه‌ای از این رویکرد دولت نیجریه است. رهبر بازداشتی شیعیان نیجریه زمانی با بنیانگذار بوکو حرام در ارتباط بود.

هفته گذشته در ابوجا، پایتخت نیجریه، پلیس امنیتی با تظاهرات اعتراضی شیعیان که خواهان آزادی شیخ ابراهیم الزکزاکی، رئیس جنبش اسلامی نیجریه (IMN) بودند با شدت برخورد کرد. دست‌کم دو نفر کشته و بیش از ۴۰ نفر زخمی شدند.

الزکزاکی بیش از سه سال است که در زندان به‌سر می‌برد، دو سال از آن بدون تفهیم اتهام بوده و تا کنون نیز محاکمه نشده است.

این که چه کسی مسئول این خشونت‌هاست روشن نیست؛ نظامیانِ حکومت محمدو بوهاری، رئیس جمهوری نیجریه، یا تظاهرکنندگان. تنها چیزی که تا کنون روشن است این است که اقلیت شیعه در مرکز توجه مقام‌های سرکوبگر این کشورِ چندمذهبی ۱۷۰ میلیون نفری قرار دارد که در آن ۸۵ میلیون نفر سنی و چهار میلیون نفر شیعه زندگی می‌کنند.

آخرین بار در پاییز گذشته، زمانی که شیعیان اربعین را برگزار می‌کردند بود که تنش با شیعیان در نیجریه بالا گرفت. براساس آمار سازمان عفو بین‌الملل در اربعین و تظاهرات پس از آن برای آزادی ابراهیم الزکزاکی، بیش از ۴۰ نفر بر اثر خشونت‌های پلیس کشته شدند.

قربانیان از ناحیه سر، گردن و قفسه سینه هدف گلوله قرار گرفتند که به‌گفته اوسای اوجیگو، مدیر سازمان عفو بین‌الملل در نیجریه، نشان‌دهنده آن است که نیروهای امنیتی «نه برای بازگرداندن نظم عمومی، بلکه برای کشتن» آمده بودند. ارتش بعد سه کشته را پذیرفت.

«ما نمی‌خواهیم تلافی کنیم»

باقر گاشوا، سخنگوی جنبش اسلامی نیجریه در گفت‌وگو با مجله اشپیگل آلمان، اقدامات نیروهای امنیتی را «تله» توصیف می‌کند. او می‌گوید ارتش جاده‌ها را مسدود کرد و سپس «از جهات مختلف به‌سوی ما شلیک کرد». به‌گفته او معترضان تنها پس از اولین شلیک‌ها شروع به پرتاب سنگ کردند.

گاشوا ادعا کرد که سازمان او در حال حاضر به تظاهرات مدنی ادامه خواهد داد. او گفت: «ما نمی‌خواهیم دست به اقدام تلافی‌جویانه بزنیم». طبق گفته گاشوا، ضامن این خویشتن‌داری الزکزاکی است. رهبر روحانی شیعیان از زندان خواهان خویشتن‌داری شده است.

ماکس‌ول کیون، وکیلی که تا کنون عضو کمیته حقوقی الزکزاکی بوده است و دو ماه پیش توانست با او در دفتر مرکزی امنیت محلی ملاقات کند، می‌گوید الزکزاکی احتمالاً در کادونا، مرکز ایالتی به همین نام، زندانی است.

مقام‌های امنیتی ابراهیم الزکزاکی را در ماه دسامبر ۲۰۱۵ پس از یک کشتار بی‌سابقه بازداشت کردند. او در آن زمان تقریباً کشته شده بود.

گور دسته جمعی با بیش از ۳۰۰ کشته

در آن تاریخ، ارتش نیجریه صفوف شیعیان را مسدود و خانه الزکزاکی و همچنین مرکز اجتماعی وابسته به او را محاصره کرد. ارتش می‌گفت شیعیان حمله به یک ژنرال ارتش را برنامه‌ریزی کرده بودند.

نیروهای امنیتی صدها مرد، زن و کودک را کشتند. دست‌کم به همان میزان نیز زخمی شدند. سپس اموال الزکزاکی را نابود کردند و سعی کردند با پنهان کردن اجساد و جمع‌آوری پوکه‌های سلاح‌ها، اقدامات خود را پنهان کنند.

یک کمیسیون تحقیقاتیِ دولتی بعدها اعلام کرد که بیش از ۳۰۰ نفر ناشناس در یک گور جمعی دفن شده‌‌اند. با این حال برای شناسایی هویت قربانیان نبش قبر صورت نگرفت. ابراهیم الزکزاکی در این درگیری‌ها یک چشم خود را از دست داد و زندانی شد.

از سوی دیگر، آزادی بسیاری از نیجریه‌ای‌ها از سال‌ها پیش توسط گروه سنی بوکو حرام مورد تهدید قرار دارد. آن‌ها در حملات خود هزاران نفر را کشته‌اند. دولت در حال مبارزه ضدتروریستی علیه این گروه افراطی است.

ابراهیم الزکزاکی با وجودی که شیعه است، سال‌ها با محمد یوسف، بنیانگذار بوکو حرام در ارتباط بود. ارتش در سال ۲۰۰۹ یوسف را کشت. اکنون اوست که مسئله دولت نیجریه شده است.

«الزکزاکی تهدیدی علیه امنیت ملی است»

آندرئا بریگالیا، اسلام‌شناس از دانشگاه کیپ‌تاون آفریقای جنوبی می‌گوید «سلفی‌های نفوذی» به دولت گفته‌اند که «الزکزاکی تهدیدی علیه امنیت ملی است».

با این حال، به‌گفته بریگالیا، آشنایی الزکزاکی با رهبر تروریست‌ها کوتاه بود و اکنون مشاوران سلفی ریاست جمهوری آن را اغراق‌آمیز می‌کنند. این مشاوران از سوی دیگر، روابط نزدیک میان یوسف، بنیانگذار بوکو حرام و سلفی‌ها را پنهان می‌کنند.

بیشتر بخوانید: