استراتژی تهدید طالبان؛ سانسور رسانهها و خبرنگاران زن با میل تفنگ
خطرها و تهدیدها بر رسانهها و کارمندان آنها در افغانستان، پیشینه تلخی دارد. در بخشهایی از کشور، طالبان مانع کار خبرنگاران زن در رسانهها شدهاند و هشدار به خفه ساختن صدای #زنان در این رسانهها دادهاند.
دورتر از کابل پایتخت افغانستان، رسانههای محلی در این کشور، روزگار خوبی ندارند. خطرها و تهدیدهای گروههای هراسافکن به ویژه طالبان، هر آن دامنگیر این رسانهها و کارمندان آنهاست. خطرها و تهدیدها بر این رسانهها و کارمندان آنها، پیشینه تلخی دارد. در بخشهایی از کشور، طالبان مانع کار خبرنگاران زن در رسانهها شدهاند و هشدار به خفه ساختن صدای زنان در این رسانهها دادهاند. چنانکه این گروه، در ولایت غزنی در نزدیکی کابل، درباره رادیوی محلی سما هشدارشان را عملی کردهاند.
چند روزی میشود که رادیو سما، به دنبال تهدیدهای سخت طالبان از پخش بازمانده است. مسوولان این رسانه به زمانه میگویند که افراد طالبان، به آنان هشدار دادهاند که کارمندان زن رادیو سما را اخراج کنند و نیز از پخش صدای زنان در این رادیو، جلوگیری بکنند. در یک نامه طالبان که به کارمندان و مسوولان رادیو سما هشدار داده شده و به زمانه رسیده است، نگاشته شده که:
«قبلآ هم چند باری از طریق تیلفون به شما در مورد رفت و آمد طبقه اناث و اجرای برنامههای رادیو سما، هشدار داده شده بود و اما تا هنوز جلو همچون کار گرفته نشده است. برای بار آخر به شما هشدار داده میشود که از چنین فحاشی و عیاشی و از تیلفون نمودن طبقه اناث در رادیو، به طور جدی جلوگیری نمایید، در غیر این صورت مسوولیت بعدی بر دوش خود شما خواهد بود و آنگاه حق شکایت را ندارید.»
این نامه از نشانی کمیسیون امر به معروف و نهی از منکر طالبان در غزنی، به رادیو سما فرستاده شده است. سید نصرت فروتن، صاحب امتیاز رادیو سما، به زمانه میگوید که این بار نخست نیست که طالبان آنان را تهدید کردهاند. پارسال نیز، طالبان پخش رادیو سما را برای یک هفته، متوقف ساخته بودند. آقای فروتن میگوید که طالبان، کارمندان رادیو سما را نیز، تهدید به مرگ کردهاند. هفت سال می شود که رادیو سما در ولایت غزنی، آغاز به فعالیت کرده است. این رسانه ده کارمند دارد، هفت مرد و سه زن.
سید نصرت فروتن، صاحب امتیاز رادیو سما میگوید:
«طالبان هشدار دادهاند که پس از این صدای زن از رسانه شما پخش نشود. آنان همچنین هشدار دادهاند که زنان را در این رادیو استخدام نکنیم و نیز کارمندان زن رادیو را باید اخراج بکنیم. پارسال با سقوط شهر غزنی، افراد طالبان بر دفتر رادیو حمله کردند و همه وسایل را با خودشان بردند یا هم شکستند. خطری که متوجه ما و کارمندانمان است، تصمیم بر آغاز دوباره نشرات را نداریم.»
افغانستان در وضعیت بسیار حساسی قرار دارد. درست در اوضاعی که دو ماه دیگر تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در این کشور مانده است و گفتوگوهای صلح با طالبان نیز، جدیتر از هر زمان دیگری میان بازیگران مهم جهانی، منطقهای و افغانستان، دنبال می شود. نقش رسانهها اما در این روندها، مهم و خیلی هم سرنوشتساز پنداشته می شود. آزادی بیان و آزادی رسانهها در افغانستان، با کار و پیکارهای بسیار و با دادن قربانیهای سنگین در ۱۸ سال پسین جان گرفته است. حفظ این دستآوردها، از خواستهای مهم مردمان افغانستان است. دست آوردی که سر حکومت را نیز بلند نگه داشته است.
بخشی از گفتوگوهای مهم دوحه در میان افغانان رعایت حقوق و آزادیهای زنان و رسانه ها در کشور بود. طالبان هم، در قطعنامه پایانی این نشست بر رعایت حقوق زنان در بخشهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تعلیمی، فرهنگی و آزادی بیان و رسانهها بربنیاد اصول شریعت تعهد سپردند. اما واژه اصول شریعت، برداشتهای متفاوتی در درون افغانستان داشته است. بسیاری به این باور هستند که تفکر طالبان نسبت به گذشته هیچ تغییری نکرده است. چنانکه در زمان حاکمیت طالبان در افغانستان، تعریف سختگیرانهای از اصول شریعت داشتند و قوانین سختی را برمردمان این کشور اجرایی ساخته بودند.
درست در همین اوضاع، جنگجویان طالب در افغانستان، برخلاف تعهد دفتر سیاسی شان در قطر عمل کردند. در روزهاییکه گفتوگوهای هیات سیاسی طالبان در دوحه با امریکاییان جریان داشت، کمیسیون نظامی این گروه در خاک پاکستان، برضد رسانههای آزاد افغانستان، تصمیم گرفتند. بر اساس این تصمیم اگر رسانههای آزاد افغانستان، پخش تبلیغات بازرگانی را برضد این گروه متوقف نسازند، این رسانهها و همه کارمندان آنها را به عنوان اهداف نظامیشان اعلام خواهند کرد. تهدیدی که واکنشهای تندی را در درون کشور و بیرون از افغانستان تا سطح سازمان ملل به همراه داشته است. این اواخر، طالبان تلاشهای زیادی داشتهاند تا رسانههای آزاد و خبرنگاران را هرگونه که شده، به چالش بکشند.
خط و نشان طالبان برای رسانهها
بسته شدن رادیو سما در پی تهدیدهای طالبان، نگرانیهای زیادی را در میان خبرنگاران به ویژه زنان به میان آورده است. کسانی که با کار و پیکار بسیاری تلاش کردهاند تا همگام با خبرنگاران مرد، از میدانهای جنگ تا سیاست و از جامعه به شدت سنتی اطلاع رسانی بکنند. نگرانیهای زنان خبرنگار نیز، این است که ممکن است طالبان با رعایت آزادی رسانهها و آزادی بیان در چارچوب اصول شریعت، قوانینی را میخواهند عملی بسازند که در زمان رژیم این گروه در افغانستان، سختگیرانه حاکم بود. در آن هنگام نه رسانه آزاد در افغانستان بود و نه خبرنگار زن. خبرنگاران خارجی نیز با چالشها و تهدیدهای فراوان روبهرو بودند.
در نزدیک به پنج سال حاکمیت طالبان در افغانستان، تنها یک رادیو فعالیت داشت. رادیو «صدای شریعت» که دوامدار به پخش برنامههای تبلیغاتی طالبان، میپرداخت. حال هم، طالبان به رسانههای محلی، هشدار دادهاند که برنامههایشان را مطابق به میل آنان باید پخش بکنند. فرید عمری، مسوول رادیو و تلویزیون غزنویان به زمانه میگوید که طالبان، رسانهها و برنامههای آنان را در ولایت غزنی، به گونه گسترده سانسور میکنند و این کار نگرانیها و چالشهای زیادی را به بار آورده است.
فرید عمری، مسوول رادیو و تلویزیون غزنویان میگوید:
«طالبان رسانهها را تهدید و سانسور، میکنند. طالبان مدیریت خودشان را بر رسانهها و برنامههای رسانهها در غزنی دارند. این گروه حتی، برنامهها را مدیریت میکنند و تماس میگیرند. ما نگران هستیم و هیچ روزنه روشنی برای آینده آزادی بیان و آزادی رسانهها دیده نمیشود. درحالی که آزادی بیان و آزادی رسانهها خط قرمز ما بوده است.»
پیش از این هم، گزارشهایی پخش شدهاند که طالبان، مانع کار خبرنگاران زن در غزنی شده اند. چیزی که زنان فعال و خبرنگاران زن را به شدت نگران اوضاع ساخته است. کسانی که با چالشها و خطرهای بسیار سدها را برای آینده بهتر زنان و مردمان افغانستان برداشتهاند. یکی از این زنان، مرجانه سادات است. بانو سادات نزدیک به شش سال است که مصروف فعالیتهای رسانهای است. مرجانه سادات، بیشتر مصروف اطلاع رسانی از پیشرفتها و چالشهای زنان در افغانستان است. شاید خوبتر از دیگران می داند که در این مدت، زنان افغان با چه چالشها و خطرهایی تا به این جا رسیدهاند.
مرجانه سادات، خبرنگار افغان به زمانه میگوید:
«برای برقراری دموکراسی و برابری جنسیتی، نیازمند سهم گرفتن زن و مرد در جامعه خبرنگاری هستیم. حال که طالبان اصول شریعت میگویند، من دقیق مفهومشان را نتوانستم بفهمم که هدفشان از اصول شریعت برگشت به وضعیت همانند حاکمیت طالبان در افغانستان است که زن و مرد جدا بودند و زنان اجازه بیرون شدن از خانه را نداشتند یا اینکه زنان جدا و مردان جدا کار کنند. در این صورت ما نمیتوانیم تعریف یک جامعه باز را در کشور داشته باشیم.»
پول رسانهها، مصرف جنگ طالبان
رسانهها بیپرداخت مالیه به طالبان نیز، در بخش هایی از کشور، نمیتوانند فعالیت کنند. این کار اما، در غزنی سختگیرانه عملی میشود؛ وضع مالیه چند برابر گزافتر از تعیین مالیه از سوی حکومت افغانستان. این موضوع چالش بزرگی برای رسانههاست. در اوضاعی که بسیاری از رسانهها، با مشکلات جدی مالی روبهرو هستند و حتی چند رسانه بزرگ افغانستان هم، بنا بر این معضل از پخش بازماندهاند، گرفتن مالیه گزاف از سوی طالبان، ادامه کار را برای بسیاری از رسانههای محلی، دشوار ساخته است.
مسوولان این رسانهها میگویند که توان پرداخت همزمان دو مالیه را به حکومت و طالبان ندارند. فرید عمری، مسوول رادیو و تلویزیون غزنویان در غزنی میگوید در کنار این که طالبان سخت در پی سانسور رسانهها هستند، مالیات گزافی نیز بر رسانهها در غزنی، وضع میکنند. آقای عمری میگوید که پارسال تا ۲۰۰ هزار کلدار پاکستانی/ ۱۲۵۰ دلار، به طالبان مالیه پرداخت کردهاند، درحالی که حکومت تا ۲۵ هزار افغانی/ ۳۰۸ دلار، در یک سال از این رسانه مالیه گرفته است.
فرید عمری، مسوول رادیو و تلویزیون غزنویان میگوید:
«وضعیت اقتصادی رسانههای محلی بسیار بد است. به جای اینکه طالبان بررسی بکنند که رسانهها درآمدی دارند که مالیه بپردازند، میآیند به زور تفنگ مالیه میگیرند. دو رسانه به دلیل وضعیت بد مالی، بسته شدند. ما ناگزیر میشویم که برای حفظ جان خودمان و کارمندانمان و برای حفظ سرمایه ما مالیه بپردازیم و حکومت هم در این زمینه بی پرواست.»
آزادی بیان و حق کار زنان
قانون اساسی افغانستان، حقوق زنان و مردان را در کشور، یکسان تعریف کرده است. هیچ محدودیت کاری هم به زنان وضع نشده است. زنان میتوانند در هر عرصهای از حقوق، فرصتها و امتیازات یکسان با مردان برخوردار باشند؛ طالبان اما، خط و نشانهای زیادی به زنان و مردان کشیده اند. یکی از این نمونهها وضع محدودیتهای کاری بر خبرنگاران زن در بخشهای زیر حاکمیت و زیر نفوذ طالبان است. این گروه در پی خفه ساختن صدای زنان در رسانهها نیز هستند. چیزی که طالبان در غزنی با رادیو سما کردهاند. درحالی که قانون اساسی افغانستان، آزادی بیان را حق هر شهروند کشور میداند.
در ماده سی وچهارم قانون اساسی افغانستان آمده است که: «آزادی بیان، از تعرض مصون است. هر افغان، حق دارد فکر خود را به وسیله گفتار، نوشته، تصویر یا وسایل دیگر، با رعایت احکام مندرج این قانون اساسی، اظهار نماید.»
بر اساس ماده هشتم قانون کار «کارکنان در جمهوری اسلامی افغانستان، دارای حق مساوی کار با مزد مساوی میباشد.»
ناامنیها، چالش بزرگ رسانهها
امسال نزدیک به یک صد رسانه در کشور، فعالیتهایشان را متوقف کردهاند. وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، دلیل این کار را وضعیت بد اقتصادی و چالش های امنیتی گفته است. تلویزیون، رادیو و رسانههای چاپی، مشمول این رسانههاست. رسانههای زیادی هم هستند که ماهها میشود حقوق کارمندانشان را نپرداخته اند. در این میان خبرنگاران زیادی هم بنابر همین دلیل به ویژه خبرنگاران زن، تغییر شغل دادهاند. در ۱۸ سال پسین، رسانههای زیادی ظهور کردهاند. در حال حاضر، نزدیک به یک صد تلویزیون در این کشور، فعالیت میکند. بیشتر کارمندان و خبرنگاران رسانههای افغانستان هم جوانان هستند.
همزمان اما، رادیو صدای شریعت طالبان از غزنی برای چندین ولایت جنوبی افغانستان، فعالیت دارد. این رادیو، بیشتر برنامههای ضد دولت و نیروهای مسلح افغانستان را پخش میکند. رادیو صدای شریعت طالبان، بی هیچ ممانعتی از سوی حکومت پخش میشود. گاهی هم، نیروهای مسلح افغانستان نیز، برنامههای این رادیو را میشنوند. داعش نیز، رادیویی به نام خلاف در شرق افغانستان دارد.
نظرها
نظری وجود ندارد.