دغدغه‌های جامعه ایرانی بر پایه یک بررسی اینترنتی
<p>حمید مافی − در یک دهه گذشته پژوهشی علمی و میدانی ویژه‌ای پیرامون نیازهای اساسی و دغدغه‌های اصلی شهروندان ایران انجام نشده و یا چنانچه صورت گرفته، نتایج آن انتشار نیافته است، اما یک بررسی در عرصه مجازی تصویری از دغدغه‌های اصلی شهروندان ایرانی در نقاط مختلف کشور را نشان داده است.</p> <!--break--> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">اگر چه نمی‌توان به استناد یافته‌های این <a href="http://cafeconomics.com/2012/06/16/google-insights/">بررسی اینترنتی</a> که بر مبنای جست‌وجوهای شهروندان در گوگل به دست آمده، تصویری واقعی از جامعه ایران ترسیم کرد، اما چنانچه فضای مجازی را برآمده از دغدغه‌های روزانه شهروندان ایرانی یا حداقل آن بخش از شهروندان بدانیم که از دانش استفاده از کامپیو‌تر و اینترنت برخوردارند، می‌توان سیمایی نزدیک به واقعیت از جامعه ایرانی را به تماشا نشست و دغدغه‌های اصلی شهروندان را ردگیری کرد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">اهمیت بررسی یادشده در برابر این پرسش خود را بیشتر نشان می‌دهد: چرا «جنبش سبز» نتوانست به سراسر ایران نفوذ کند؟ پس از دهمین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ اعتراض‌های خیابانی دامنه‌دار، تنها در تهران و چند شهر دیگر ایران همچون شیراز، رشت و اصفهان، به راه افتاد. در بسیاری از شهرهای ایران هیچ‌گاه اعتراض خیابانی شکل نگرفت و در برخی از شهر‌ها نیز اگر معترضان به خیابان آمدند، تنها در روزهای نخست پس از انتخابات بود و پس از آنکه سرکوب حکومتی در تهران خشونت عریان خود را به رخ کشید، کناره گرفتند و به تماشای آنچه در تهران می‌گذشت، نشستند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>در جست‌وجوی نان</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد رابطه معناداری میان میزان توسعه یافتگی استان‌ها و دغدغه‌های شهروندان ساکن آن در مراجعه به اینترنت وجود دارد.</div> <div dir="RTL"> </div> <blockquote> <div dir="RTL"><img width="200" height="127" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/lider.jpg" alt="" /></div> <div dir="RTL">جست‌وجو برای مفاهیمی چون «دموکراسی»، «حقوق بشر»، «حقوق زنان»، «لیبرالیسم» و مفاهیم مشابه و مترادف با این واژگان در استان‌های توسعه یافته که مردم از وضعیت معاش بهتری برخوردار هستند، بیشتر از استان‌هایی است که در محرومیت به سر می‌برند. به عنوان مثال، برای جست‌وجوی واژه «حقوق بشر»، تنها نام استان‌های تهران و قم به چشم می‌آید و یا در هنگامی که واژه «حقوق زنان» و «لیبرالیسم» جست‌وجو شده‌اند، تنها استان تهران است که به چشم می‌آید.</div> </blockquote> <div dir="RTL">به گونه‌ای که جست‌وجو برای مفاهیمی چون «دموکراسی»، «حقوق بشر»، «حقوق زنان»، «لیبرالیسم» و مفاهیم مشابه و مترادف با این واژگان در استان‌های توسعه یافته که مردم از وضعیت معاش بهتری برخوردار هستند، بیشتر از استان‌هایی است که در محرومیت به سر می‌برند. به عنوان مثال، برای جست‌وجوی واژه «حقوق بشر»، تنها نام استان‌های تهران و قم به چشم می‌آید و یا در هنگامی که واژه «حقوق زنان» و «لیبرالیسم» جست‌وجو شده‌اند، تنها استان تهران است که به چشم می‌آید.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">همچنین از سال ۲۰۱۰ میلادی به بعد، جست‌وجوی شهروندان ایرانی در فضای مجازی برای واژه‌هایی چون «دموکراسی» و «حقوق بشر»، روندی رو به کاهش داشته است. در حالی که جست‌وجوی واژه‌هایی چون «بیکاری»، «بیمه بیکاری»، «اشتغال» و... روندی رو به افزایش داشته است و شهروندان ساکن استان‌های کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، مازندران، گیلان، قزوین، اردبیل و آذربایجان غربی و مرکزی بیش از ساکنان دیگر استان‌های کشور به دنبال واژه‌های مرتبط به «بیکاری»، «بیمه بیکاری» و یا «کاریابی» بوده‌اند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">کرمانشاه که در صدر استان‌هایی قرار دارد که کاربران اینترنتی آن بیشتر از هر استان دیگر واژه‌های همردیف با «بیکاری» و «اشتغال» را جست‌وجو کرده‌اند، به لحاظ نرخ بیکاری دومین استان کشور به شمار می‌آید. گیلان، کرمان و سیستان و بلوچستان از دیگر استان‌های کشور به شمار می‌روند که نرخ بیکاری در آن‌ها بالا اعلام شده و جست‌وجوگران اینترنتی نیز به دنبال یافتن واژه‌های مرتبط با اشتغال بوده‌اند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">همچنین بررسی جست‌وجو برای واژه «استخدام» نشان می‌دهد که شهروندان ساکن چهارمحال و بختیاری، لرستان، ایلام، مرکزی و آذربایجان غربی در صدر قرار دارند. در جست‌وجو برای واژه «بیمه بیکاری» نیز این ترکیب حفظ شده است و شهروندان ساکن این استان‌ها به دنبال بیمه بیکاری نیز بوده‌اند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در بررسی‌های بیشتر مشاهده شده است که شهروندان ساکن استان‌هایی که به دنبال کار و استخدام بوده‌اند، بیش از شهروندان ساکن در دیگر استان‌ها در جستجوی «وام» و «تسهیلات» بوده‌اند. آذربایجان غربی، اردبیل و همدان سه استان نخستی هستند که شهروندان در جست‌وجوی واژه «وام» بوده‌اند. همچنین برای جست‌وجوی واژه «تسهیلات» هم استان‌های کرمانشاه، آذربایجان غربی و گیلان رتبه‌های نخست را در اختیار دارند. سه استان اردبیل، آذربایجان غربی و کرمانشاه رتبه‌های نخست جست‌وجو برای «سهام عدالت» را به خود اختصاص داده‌اند. در جست‌وجو برای واژه «قرض الحسنه»، «مهر رضا» و «صندوق مهر» نیز نام استان‌های اردبیل، آذربایجان غربی، خراسان رضوی و مازندران در صدر قرار دارد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>حساسیت قم به جنبش سبز</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">از نکات جالب توجه در این بررسی، میزان توجه کاربران اینترنتی در استان قم به «جنبش سبز»، «میرحسین موسوی» و «مهدی کروبی» است.</div> <div dir="RTL"> </div> <blockquote> <div dir="RTL">پس از استان قم، شهروندان یزد، بیش از دیگران در جست‌وجوی نام احمدی‌نژاد، موسوی، کروبی، خاتمی، اسرائیل و انرژی هسته‌ای بودند. همچنین استان گیلان رتبه دوم جست‌وجو برای جنبش سبز را به خود اختصاص داده و یزد سومین استان کشور است که کاربران اینترنتی در گوگل به دنبال اخبار، عکس و مقالات مرتبط به جنبش سبز بوده‌اند.</div> </blockquote> <div dir="RTL">استان قم رتبه نخست جست‌وجو برای نام‌های «احمدی‌نژاد»، «خاتمی»، «هاشمی»، «مشایی»، «موسوی» و «کروبی» را به خود اختصاص داده است. همچنین در جست‌وجو برای عنوان «جنبش سبز» هم استان قم رتبه نخست را دارد. این استان در جست‌وجو برای «اسرائیل» و «انرژی هسته‌ای» نیز مقام اول را دارد. این استان همچنین رتبه نخست جست‌وجو برای واژگان دینی را داراست.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">پس از استان قم، شهروندان یزد، بیش از دیگران در جست‌وجوی نام احمدی‌نژاد، موسوی، کروبی، خاتمی، اسرائیل و انرژی هسته‌ای بودند. همچنین استان گیلان رتبه دوم جست‌وجو برای جنبش سبز را به خود اختصاص داده و یزد سومین استان کشور است که کاربران اینترنتی در گوگل به دنبال اخبار، عکس و مقالات مرتبط به جنبش سبز بوده‌اند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">جالب اینجاست که شهروندان تهرانی در این رتبه بندی‌ها جایگاهی نداشته‌اند، اما در جست‌وجوی واژگانی چون، «برابری»، «حقوق زنان»، «لیبرالیسم»، «حقوق مدنی»، «حقوق تجارت» و... این شهروندان تهران و کلان‌شهرهایی چون اصفهان و شیراز هستند که در رتبه‌های نخست قرار گرفته‌اند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>سیمای جامعه ایرانی</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">برخی از کار‌شناسان درباره چرایی عدم «گستردگی جغرافیایی» اعتراض‌های خیابانی در سال ۸۸ بر این باورند که آنچه در زمان یادشده رخ داد، یک جنبش برآمده از طبقه متوسط بود که برای پاسخگویی به نیازهای «طبقه تهیدست» جامعه راهکاری نداشت.</div> <div dir="RTL"> </div> <blockquote> <div dir="RTL"><img width="200" height="141" align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bikari2.jpg" /></div> <div dir="RTL">هنگامی که بحران‌های کارگری در استان‌های گیلان، قزوین، مازندران و مرکزی اوج گرفته، میزان جست‌وجو برای واژه‌هایی همچون «بیمه بیکاری» و «بیمه تامین اجتماعی» افزایش یافته است؛ و یا در استان‌هایی که نرخ بیکاری بالا گزارش شده، میزان جست‌وجو برای «استخدام» و «کاریابی» روندی افزایشی داشته است.</div> </blockquote> <div dir="RTL">در پیوند با این نکته، با نگاه به نتایج بررسی یادشده در بازه‌های زمانی مختلف (که می‌تواند تغییر کند و نمی‌توان به استناد آن، حکمی کلی درباره دغدغه‌های شهروندان ایرانی صادر کرد، اما تطبیق آن با شرایط اجتماعی و اقتصادی حاکم بر هر یک از استان‌های کشور می‌تواند)، یک دورنمای کلی از دغدغه‌های اصلی شهروندان ایرانی در نقاط مختلف کشور به دست می‌آید. برای نمونه، در این بررسی‌ها مشاهده شده است، هنگامی که بحران‌های کارگری در استان‌های گیلان، قزوین، مازندران و مرکزی اوج گرفته، میزان جست‌وجو برای واژه‌هایی همچون «بیمه بیکاری» و «بیمه تامین اجتماعی» افزایش یافته است؛ و یا در استان‌هایی که نرخ بیکاری بالا گزارش شده، میزان جست‌وجو برای «استخدام» و «کاریابی» روندی افزایشی داشته است.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">همچنین در این بررسی‌ها مشاهده می‌شود که در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ میزان جست‌وجو برای نام‌هایی همچون موسوی، کروبی، خاتمی و یا اخبار مربوط به جنبش سبز روندی رو به افزایش داشته، اما پس از آن میزان حساسیت شهروندان در فضای مجازی برای یافتن اخبار مرتبط با این چهره‌های سیاسی و اخبار مرتبط با جنبش سبز روندی کاهنده را طی کرده است.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">بازخوانی نتایج چنین بررسی‌های موردی و کنکاش بیشتر در رفتار و کنش‌های ایرانیان در فضای مجازی، می‌تواند در شرایطی که به نظر می‌رسد حلقه‌های ارتباطی میان شهروندان و گروه‌های مرجع دچار اختلال شده است، امکان نیاز سنجی شهروندان در نقاط مختلف کشور را به دست دهد و این فرصت را فراهم آورد تا با ‌شناختی بیشتر و بهتر، در پی راهکاری برای اقدام جمعی و کنش اجتماعی در ایران بود. </div>
حمید مافی − در یک دهه گذشته پژوهشی علمی و میدانی ویژه‌ای پیرامون نیازهای اساسی و دغدغه‌های اصلی شهروندان ایران انجام نشده و یا چنانچه صورت گرفته، نتایج آن انتشار نیافته است، اما یک بررسی در عرصه مجازی تصویری از دغدغه‌های اصلی شهروندان ایرانی در نقاط مختلف کشور را نشان داده است.
نظرها
کاربر مهمان
در زمانیکه که دانشجویان در خیابانها کتک میخوردند و کشته میشدند خبری از پشتیبانی طبقه کارگر نبود امیدوارم در حال حاضر امکان درک رابطه میان عملکردهای رژیم و اعمال خودمان را بهتر درک کنیم. وقتی برای تظاهرات 22 بهمن و در حمایت از جمهوری اسلامی میریزیم توی خیابان این پیام را به رژیم میرسانیم که هر چقدر هم گرانی و فقر و بدبختی باشد صدا و حرکتی از مردم سر نخواهد زد. حداقل کاری که میشود کرد این است که در خانه بنشینیم.
کاربر مهمان
فقط اومدم تذکر بدم که بسیاری از نتایجی که آمارهای اینترنتی درباره یزد می‌گویند در حقیقت درباره تهران است. دلیل اون هم اینه که یکی از شرکت‌های بزرگ سرویس‌دهنده اینترنت (اگه اشتباه نکنم شرکت سپنتا) از آی‌پی‌هایی در تهران استفاده می‌کنه که به اسم شهر یزد ثبت شده‌اند. یعنی شما از تهران از اینترنت استفاده می‌کنید و سایتی که به شما سرویس میده به آی‌پی شما نگاه می‌کنه و چون این آی‌پی به اسم یزد ثبت شده این درخواست شما رو به اسم درخواستی از یزد ثبت می‌کنه. یه تذکر دیگه هم به نظرم رسید و اون هم اینه که چطور شما می‌خواید تاثیر فیلترینگ در بررسی‌تون رو حذف کنید؟ مردم در مقابله با سانسور به وی‌پی‌ان و دیگر فیلترشکن‌ها روی‌آوردند و در نتیجه جستجوهای ایرانی‌ها در موضوعات سیاسی یا فرهنگی یا اجتماعی با احتمال خوبی به اسم یک کشور دیگه ثبت خواهند شد. البته این بستگی به فرهنگ استفاده از وی‌پی‌ان در ایران هم داره ....