افغانستان، اول صلح بعد انتخابات؟

دیری است که مردمان افغانستان خواب صلح در سر دارند. اکنون اما تلاش‌ها بیش از هر زمان دیگری برای تامین صلح در افغانستان، رنگ و بوی برقراری گرفته است. آمریکاییان کارت سبز برای بیرون شدن از این کشور به طالبان بلند کرده‌اند و طالبان نیز، چراغ سبز پویستن به صلح نشان داده‌اند. کاری که باعث پایان درازترین و خونین‌ترین جنگ واشنگتن و کابل با طالبان، خواهد شد.

اما حالا سدی محکم‌تر در برابر صلح افغانستان وجود دارد: برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در این کشور پیش از رسیدن به یک توافق با طالبان.

چیزی که طالبان می‌خواهند ایجاد یک حکومت موقت در افغانستان است. آمریکاییان نیز بیش از برگزاری انتخابات، مایل به حصول یک توافق صلح با طالبان هستند.

کشورهای کمک کننده افغانستان نیز، در روزهای پسین در حضور رییس جمهور غنی، بیش‌تر از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در این کشور، به تلاش‌های صلح با طالبان اعلام همسویی و پشتیبانی کرده‌اند. این کار اما ظاهرا کاخ ریاست جمهوری افغانستان را ناخشنود ساخته است.

سپرده شدن متن توافق‌نامه صلح با طالبان از سوی واشنگتن به رهبران حکومت وحدت ملی، بی‌میلی‌ها را نسبت به برگزاری انتخابات و دل‌گرمی‌ها را در برابر صلح در میان نامزدان انتخابات ریاست جمهوری به بارآورده است. هر چند کاخ ریاست جمهوری افغانستان، سپرده شدن این سند را به رهبران حکومت وحدت ملی رد کرده است اما، گمانه‌زنی‌ها درافغانستان و در میان سیاست‌گران افغان این است که توافق‌نامه صلح میان آمریکاییان و طالبان، در روزهای نزدیک امضا خواهد شد.

با این همه، طالبان گفته‌اند گفت‌وگوهای این گروه با آمریکاییان همچنان ادامه خواهد یافت. ملا خیرالله خیرخواه، عضو دفتر طالبان در قطر، به یک رسانه نزدیک به طالبان گفته است که زلمی خیل‌زاد، نماینده ویژه آمریکا برای صلح افغانستان به قطر خواهد آمد و گفت‌وگوها از سرگرفته خواهند شد.

این عضو هیات گفت‌وگو کننده طالبان گفته‌ است که با برگشت آقای خلیل‌زاد به دوحه، در حضور نمایندگان سازمان ملل، سازمان همکاری‌های کشورهای اسلامی و نمایندگان کشورهای همسایه، توافق صلح میان طالبان و آمریکاییان امضا خواهد شد.

گرم شدن بازار صلح، سرد شدن کارزارهای انتخاباتی

گرمی گفت‌وگوهای صلح با طالبان، پیکارهای انتخاباتی نامزدان را سرد ساخته است. با گذشت حدود سه هفته از آغاز کارزارهای انتخاباتی، هنوز بسیاری از این نامزدان، پیکارهای انتخاباتی‌شان را آغاز نکرده‌اند. کسانی هم که در این روند دست به کارشده‌اند، با دل نه چندان گرم در انتخابات یارگیری می‌کنند.

یکی از این نامزدان، شهاب حکیمی است. حکیمی در نخستین گردهمایی پیکارهای انتخاباتی‌اش در کابل گفته است که انتخابات ریاست جمهوری برگزار نخواهد شد. او تاکید کرده است تا هنگامی که صلح درافغانستان تامین نشود، انتخابات سرتاسری امکان‌پذیر نخواهد بود.

طالبان اما به سختی مخالفتشان را با برگزاری این انتخابات اعلام کرده‌اند. این گروه برگزاری انتخابات را در حال حاضر و با حضور نیروهای خارجی در افغانستان، یک روند فریبنده گفته‌اند. آنان برای جلوگیری از این روند نیز هشدارداده‌اند و گفته‌اند مذاکرات برای بیرون شدن نیروهای خارجی و نیز آمادگی‌ها برای تفاهم میان افغانان، جریان دارند.

طالبان از خارجیان در افغانستان نیز خواسته‌اند به جای پشتیبانی از این انتخابات، برای تامین صلح کار بکنند تا این روند از سوی افرادی «سبوتاژ» نشود.

سید اکبرآغا، یکی ازفرماندهان پیشین طالبان، به زمانه می‌گوید که در حال حاضر برگزاری انتخابات به سود کشور نخواهد بود.

سید اکبرآغا می‌گوید:

«برگزاری انتخابات پیش از توافق صلح، به خیر افغانستان نخواهد بود. اگر انتخابات برگزارشود، طالبان از گفت‌وگوهای صلح خارج خواهند شد. در این صورت، صلح اولویت دارد و انتخابات باید برای پایان جنگ در کشور، قربانی صلح شود.»

در بیرون از افغانستان، آمریکاییان و هیات طالبان برای لابی‌گری‌ها و رایزنی‌ها سفرهای منطقه‌ای و جهانی را در پیش گرفته‌اند. چنانکه پس از هشتمین دور گفت‌وگوهای هیات طالبان و نمایندگان آمریکا در دوحه، زلمی خلیل‌زاد، سفر را برای زمینه‌سازی گفت‌وگوهای میان افغانان در پیش گرفت و راهی اسلو شد.

هیات طالبان به رهبری ملا عبدالغنی برادر، رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر هم راه ازبکستان را در پیش گرفت. در این سفر اما طالبان از سوی مقام‌های ارشد ازبکستان به شمول وزیر امور خارجه این کشور، به گرمی استقبال شدند. صرف شام هیات طالبان با موسیقی زنده، تدارک دیده شده بود. در زمان رژیم طالبان در افغانستان اما شنیدن موسیقی حرام بود و نوازنده‌ها مجازات می‌شدند.

تصویرهایی را که ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان از سفر هیات این گروه به سمرقند پخش کرده است، نشان می‌دهند مقام‌های ازبکستانی از آنان به گرمی استقبال کرده‌اند. موضوعی که با اعتراض‌‌های سخت کابل روبه‌رو شده است.

وزارت امور خارجه افغانستان این کار ازبکستان را تلاشی بر برقراری صلح ندانسته است.

صبغت احمدی، سخنگوی وزارت امور خارجه افغانستان گفته است شیوه پذیرایی رسمی از نمایندگان طالبان نشان‌دهنده زمینه‌سازی گفت‌وگوهای صلح از سوی ازبکستان نیست.

احمدی تاکید کرده است کشورهای همسایه افغانستان باید به روند صلح این کشور، به مالکیت و رهبری دولت افغانستان حرمت بگذارند.

ظاهرا این نشان می‌دهد که کابل به گونه جدی در گفت‌وگوهای صلح با طالبان، حتی از سوی کشورهای همسایه افغانستان، به حاشیه رفته است. از همین رو، رییس جمهور غنی که نامزد انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نیز هست، به شدت از این وضعیت ناخشنود است.

بر خلاف سیاست‌گران، هیات طالبان و نمایندگان آمریکا، رییس جمهور غنی بر برگزاری انتخابات پای می‌فشارد.

رهبران حکومت وحدت ملی که از نامزدان قدرتمند در انتخابات هستند، جدی‌تر از ۱۶ نامزد دیگر کار و پیکارهای انتخاباتی‌شان را برای رسیدن به کرسی ریاست جمهوری دنبال می‌کنند.

۱۶ نامزد دیگر اما نمی‌دانند که افغانستان نخست به کدام راه خواهد رفت: صلح یا انتخابات.

برخی از این نامزدان بر این باورند که اگر انتخابات از صلح پیشی گیرد، روزنه‌های امید بر سر برقراری صلح بسته خواهند شد و فرصت‌ها نیز، از دست خواهند رفت و برآیند این انتخابات نیز یک حکومت تقلبی و ضعیف خواهد بود.

بی‌باوری‌ها بر سر برگزاری انتخابات و گرمی گرفتن گفت‌وگوهای صلح، باعث کنار رفتن دو نامزد از ادامه رقابت‌های انتخاباتی شد.

حنیف اتمر از نامزان مطرح و از رقیبان جدی اشرف غنی و عبدالله عبدالله و نیز ابراهیم الکوزی، از نامزدان دیگر این انتخابات، کارزارهای انتخاباتی‌شان را پیش از آغاز، پایان دادند.

در این میان، فریده مومند، معاون نخست احمد ولی مسعود در انتخابات ریاست جمهوری، به زمانه می‌گوید که برای آنان تامین صلح و برگزاری انتخابات، هر دو مهم است و نباید این دو روند قربانی یکدیگر شوند.

به باور مومند، تامین صلح زمان گیر خواهد بود و حکومت آینده افغانستان می‌تواند که قدرتمندتر از حکومت وحدت ملی، وارد گفت‌وگوهای صلح با طالبان شود.

فریده مومند، معاون نخست احمد‌ ولی مسعود در انتخابات ریاست جمهوری، می‌گوید:

«انتخابات و صلح هر دو برای افغانستان مهم است. زمان برگزاری انتخابات مشخص شده است و اما گفت‌وگوهای صلح و تامین صلح، زمان‌گیر است. اول انتخابات باید برگزار شود تا یک حکومت قانونی و توان‌مند روی کار آید که از موقف قدرت‌مندتر با طالبان وارد گفت‌وگو شود.»

محمد اشرف غنی، رییس جمهوری و نیز نامزد انتخابات ریاست جمهوری، بیش از هر نامزد دیگری کارزارهای انتخاباتی‌اش را گرم نگه داشته است. او برخلاف دیگر نامزدان این انتخابات، از تلاش‌ها و فرصت‌های پیش‌ آمده در گفت‌وگوها استفاده نمی‌برد و با خشم و کنایه بر طالبان می‌تازد. به باور بسیاری از ستادهای انتخاباتی، غنی خشنود از تلاش‌های آمریکاییان و طالبان برای صلح نیست. افراد نزدیک به رییس جمهور غنی نیز باور دارند که توافق صلح پیش از برگزاری انتخابات به میان نخواهد آمد.

رهبران حکومت وحدت ملی و بسیاری ازسیاست‌گران به شمول حامد کرزی، رییس جمهوری پیشین افغانستان، با به میان آمدن یک حکومت موقت در افغانستان سخت مخالفند. طالبان و نیز بسیاری از ستاد‌های انتخاباتی افغانستان برای رسیدن به صلح و برگزاری یک انتخابات شفاف و سراسری، خواستار ایجاد حکومت موقت هستند.

کاخ ریاست جمهوری افغانستان اعلام کرده است که اشتراک در انتخابات و تعیین اولی‌الامر از طریق رای مستقیم، حق شرعی و قانونی مردم افغانستان است و دولت افغانستان تمام تدابیر لازم را برای برگزاری انتخابات آزاد، شفاف و سراسری اتخاذ کرده تا شهروندان افغانستان بتوانند به گونه مستقیم در مورد تعیین زعامت مشروع برای کشورشان سهم بگیرند.

خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان از خواست‌های اصلی طالبان است، اما به نظر می‌رسد واحد‌های استخباراتی نظامی "سی‌آی‌ای" پس از توافق صلح با طالبان نیز در افغانستان خواهند ماند. هدف هم مبارزه با هراس‌افگنی به ویژه با داعش و القاعده گفته شده است.

بر بنیاد موافقت‌نامه آمریکاییان با طالبان، نیروهای آمریکایی در چند مرحله و اما در جریان دو سال از افغانستان بیرون خواهند شد.

نظامیان پیشین آمریکایی که تجربه ماموریت در جنگ افغانستان نیز دارند اما درباره تکرار «اشتباه واشنگتن» در مورد نحوه خروج از عراق هشدار داده‌اند.