همه آنچه باید درباره حملههای اخیر اسرائیل بدانید
مقابله با «حمله قریب‌الوقوع» پهپادهای سپاه، تلاش برای پیروزی در انتخابات سپتامبر، یا هراس از مذاکره تهران و واشنگتن؟ هدف نتانیاهو از حملههای اخیر در عراق و سوریه و لبنان چیست؟
عادل عطار
نتانیاهو از مدت‌ها پیش تمرکز اصلی سیاست‌هایش را مقابله با ایران قرار داده است
اسرائیل در هفته اخیر به اهدافی در سه کشور عراق، سوریه و لبنان و نیز به نوار غزه در سرزمین‌های اشغالی فلسطین حمله کرد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیری اسرائیل هدف از حمله‌ها را مقابله با «تهدید ایران» خوانده است. اما این حمله‌ها همزمان با قوت‌گرفتن احتمال مذاکره بین ایران و آمریکا و نیز کمتر از یک ماه تا انتخابات آتی اسرائیل رخ داده اند. گزارش‌ها از نگرانی اسرائیل از احتمال مذاکره بین رئیس‌جمهوری‌های ایران و آمریکا خبر می‌دهند. سیاست اسرائیل چیست و آیا خطر جنگ وجود دارد؟
اسرائیل به کجا حمله کرد؟
بنیامین نتانیاهو دوشنبه درباره فعالیت‌های نظامی اخیر اسرائیل گفته بود که «ریشه‌هایمان را تعمیق، و به دشمنان‌مان حمله می‌کنیم.» اسرائیل مسئولیت حمله به سوریه و نوار غزه را پذیرفته و در مورد حمله به لبنان و عراق سکوت کرده است.
به طور خلاصه، هدف تمام این حمله‌ها نیروهای شبه‌نظامی تحت حمایت ایران بودند.
آ: حمله به سوریه و لبنان
اسرائیل حملههای هوایی و موشکی به سوریه را از چند سال پیش آغاز کرد. این حمله‌ها ابتدا به مناطق مرز جولان محدود بود و سپس گستره وسیع‌تری از پایگاه‌های متعلق به سپاه پاسداران را در بر گرفت.
آخرین حمله اسرائیل به سوریه شنبه دوم شهریور / ۲۴ اوت در روستای عقربا در حومه دمشق صورت گرفت. اسرائیل گفت که جلوی «حمله قریب‌الوقوع» سپاه قدس با پهپادهای انتحاری را گرفته است.
مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده یکشنبه درباره حملههای اسرائیل گفت که از «حق اسرائیل برای دفاع از خودش در برابر تهدیدهای سپاه پاسداران ایران و پیشگیری از حملههای قریب‌الوقوع علیه هدف‌های اسرائیلی» حمایت می‌کند: «اسرائیل به هدف‌های متعلق به سپاه که تهدیدی برای اسرائیل باشند، حمله خواهد کرد ــ حال هرکجا مستقر شده باشند.»
اندکی بعد یک مقام بلندپایه آمریکایی بدون فاش شدن نام به روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» گفت: «ما قطعاً خواهان جنگ با ایران نیستیم، اما معنایش این نیست که ایران می‌تواند در سرتاسر منطقه بدون هیچ مزاحمتی هر کار خواست بکند.»
یکشنبه نیز حزب‌الله لبنان اعلام کرد که یک پهپاد اسرائیلی در منطقه تحت تسلط این گروه سقوط کرده و پهپاد دیگر اسرائیل نزدیک به مرکز رسانه‌ای‌شان منفجر شده است.
میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان آن را «اعلام جنگ» خواند و سعد حریری، نخست‌وزیری گفت «حمله به حاکمیت لبنان» است.
اما صبح دوشنبه پهپادهای اسرائیلی مواضع جبهه خلق برای آزادی فلسطین در قوسایای لبنان را بمباران کردند. حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله هشدار داد که «اسرائیل باید منتظر پاسخ باشد».
ب: حمله‌ها به عراق
پیش از حملههای اخیر به سوریه و لبنان، عراق به کارزار جنگ نیابتی اسرائیل علیه ایران بدل شده بود.
اواخر تیر سال جاری پایگاه «الشهدا» حشد الشعبی در منطقه آمرلی استان صلاح‌الدین عراق هدف حمله پهپادی قرار گرفت. بر اساس برخی گزارش‌ها، هدف حمله یک محموله موشک‌های بالستیک ایران به سوریه بود و یک عراقی و دو ایرانی در آن کشته شدند.
یک هفته بعد در روزهای پنجم و ششم مرداد حمله وسیع‌تری به نیروهای حشد الشعبی در پایگاه «ابو منتظر المحمداوی» (کمپ اشرف سابق) در استان دیالی عراق انجام شد. این انفجار به عملیات پهپادی گروه «دولت اسلامی» (داعش) نسبت داده شد. هرچند اسرائیل نیز در آن مظنون دانسته می‌شود و هدف آن بار دیگر موشک‌های بالستیک ایران و «مستشاران نظامی»اش گزارش شد.
شامگاه ۲۲ مرداد/ ۱۳ اوت وزارت کشور عراق خبر از وقوع یک انفجار مهیب در انبار مهمات پایگاه القصر در جنوب غربی بغداد خبر داد که به کشته شدن یک تن و زخمی شدن ۲۹ تن دیگر انجامید. حشد الشعبی در این پایگاه مستقر است.
در اخرین نمونه، انفجاری بزرگ سه‌شنبه هفته جاری، ۲۰ اوت / ۲۹ مرداد انبار مهمات حشد الشعبی در پایگاه هوایی البلد در استان صلاح‌الدین را هدف قرار داد.
عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق در واکنش به حمله‌ها مجوز پرواز تمام هواپیماهای خارجی نظامی را لغو کرد و جنگنده‌های خارجی باید پیش از عملیات رضایت مستقیم او را داشته باشند.
اسرائیل چرا دست به حمله زده است؟
آ. تهدید ایران یا خویشتنداری‌اش؟
آن‌طور که آمریکا و اسرائیل می‌گویند، دلیل اصلی حمله‌ها «تهدید ایران» است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، اسرائیل سال گذشته اعلام کرده بود که شاید به تجهیزات نظامی منتسب به ایران در عراق حمله کند. مقام‌های اسرائیلی گفته اند که عراق به دلیل نفوذ ایران به تهدیدی بزرگ‌تر نسبت به سال‌های گذشته بدل شده است.
انشل فِفر، گزارشگر روزنامه اسرائیلی «هاآرتص» می‌نویسد که طرح ایران برای فرستادن انبوهی پهپاد انتحاری به اسرائیل از سوریه «بی‌سابقه» نیست، اما این‌بار میزان آماده‌سازی آنها بیش از گذشته بوده: «تصمیم فرماندهی ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای حمله را می‌توان مستقیماً به تمایل‌اش برای گرفتن انتقام از حملههای هوایی اخیر به شبه‌نظامیان شیعه در عراق اشاره دارد.»
حسین امیرعبداللهیان، معاون سابق وزیر خارجه و معاون فعلی رئیس مجلس شورای اسلامی در امور بین‌الملل در واکنش به حملههای اسرائیل در توئیتی نوشت: «تجاوز تل‌آویو به بیروت، خطای محاسباتی بزرگ نتانیاهو بود. پیش بینی می‌شود که پاسخ، شوک‌آور و فلج‌کننده خواهد بود. بی‌تردید صهیونیست‌ها تاوان سنگینی برای تجاوزات خود به لبنان، سوریه و عراق پرداخت خواهند کرد. معادله تغییر خواهد کرد. حفظ امنیت پایدار، خط قرمز منطقه است.»
اما این یکی از تندترین پاسخ‌های ایران به حملههای اسرائیل است. مقام‌های بلندپایه‌تر تا کنون سکوت کرده اند. پیش از این نیز ایران در برابر حملههای اسرائیل به سوریه خویشتن‌داری نشان داده بود.
مرکز تحقیقاتی استراتفور در آمریکا فوریه سال جاری در ارزیابی اطلاعاتی‌اش از جنگ نیابتی اسرائیل و ایران نوشته بود که دلیل خویشتن‌داری ایران، عدم تمایلش برای افزایش درگیری‌ها و کشانده‌شدن جنگ به لبنان و عراق است.
این مرکز اما در ارزیابی‌اش هشدار داده بود که «تنها یک اتفاق عمده می‌تواند تفکر در پس خویشتن‌داری ایران را تغییر دهد.»
تام روگان در نشریه محافظه‌کار «واشنگتن‌اگزمینر» حمله اسرائیل را با استراتژی امنیتی این کشور سازگار می‌داند:
«این حمله‌ها با استراتژی امنیتی اسرائیل همخوان است. درحالی‌که اسرائیل نسبت به فعالیت‌های حزب‌الله در لبنان و سوریه نسبتاً روادار است، نمی‌خواهد به ایران یا هر گروه دیگری امکان هدف قراردادن قلمروی اسرائیل با سلاح‌های مخرب را بدهد.»
او و برخی دیگر از تحلیلگران آمریکایی نوشته اند که ایران برای تحت فشار قرار دادن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده برای تخفیف تحریم‌ها به دنبال حمله محدود به اسرائیل هستند. به باور آنها، این حمله باعث خواهد شد که آمریکا، در هراس از افزایش تنش‌ها، عقب‌نشینی کند.
اما به نوشته روگان، حملههای اسرائیل به عراق این گونه توجیه نخواهند شد: «اسرائیل از منافع آمریکا برای حفظ توازن قدرت در عراق آگاه است. هر چند دولت ترامپ آشکارا حامی نتانیاهو است، احتمالاً اسرائیل را برای گرفتن مدارکی که ضرورت حمله به عراق را نشان دهند، بازخواست کرده.»
ب. نتانیاهو در سال انتخابات
اسرائیل سنتاً خبر حمله‌هایش را تأیید یا تکذیب نمی‌کند اما از سال گذشته شفافیت بیشتری در مورد حمله‌ها علیه نیروهای وابسته به ایران ــ به ویژه در سوریه ــ به خرج داده. در حمله اخیر به سوریه، به گزارش هاآرتص، ارتش اسرائیل جلسه توجیهی برگزار کرده است.
این شفافیت با تمایل نتانیاهو به ماندن در قدرت تفسیرپذیر است.
آن‌طور که فلیشیا شوارتز در وال‌استریت ژورنال می‌نویسد، نتانیاهو از ژانویه امسال به دنبال کسب اعتبار از حمله به اهداف ایران در سوریه بود و علناً به آنها اشاره و خود را مسئول تصمیم‌گیری برای این حمله‌ها معرفی کرد. کمی پس از آن، نخست‌وزیری دستور به انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام را داد.
نتانیاهو موفق به تشکیل دولت نشده است. او بار دیگر در ۱۷ سپتامبر با یک انتخابات جدید روبرو است.
«بی‌بی» از دهه ۹۰ بارها ایران را خطری بزرگ خوانده و به عقیده تحلیلگران سیاسی، از هراس اسرائیلی‌ها از تهدید ایران برای رسیدن به قدرت استفاده کرده است. او در سال جدید نیز مقابله با ایران را به شعار کلیدی کارزارهای انتخاباتی‌اش بدل کرده است.
پ. هراس اسرائیل از مذاکرات با ایران
تنها اسرائیل نبود که در منطقه خاورمیانه با «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) مخالفت کرد. اما بر خلاف مخالفت‌های گاه و بیگاه رهبران سعودی و اماراتی با برجام، نتانیاهو مخالفت با این توافق را به صحن سازمان ملل، کنفرانس امنیتی مونیخ و حتی کنگره ایالات متحده کشاند.
او یکی از بزرگ‌ترین حامیان ترامپ برای خروج از برجام بود.
وبسایت آمریکایی «اکسیوس» اکنون گزارش می‌دهد که رهبران اسرائیل از احتمال مذاکره بین تهران و واشنگتن هراسیده اند.
باراک راوید، خبرنگار شبکه ۱۳ اسرائیل در اکسیوس می‌نویسد که سه وزیر اسرائیلی و دو مقام ارشد سیاست خارجه این کشور به او گفته اند که دولت اسرائیل عمیقاً نگران آغاز مذاکره بین ایران و آمریکا است.
آنها همچنین از برگزاری مکرر جلسات کابینه امنیتی اسرائیل در این رابطه در هفته‌های اخیر خبر داده اند. آنها نگران هستند که به زودی نشستی بین حسن روحانی و دونالد ترامپ برگزار شود و یکی از آنها گفته است: «خیلی خوش‌شانس‌ایم که ایران تا به حال همه پیشنهادهای ترامپ برای مذاکره را رد کرده است.»
آیا کسی توانایی جلوگیری از حمله‌ها را دارد؟
طلحه عبدالرزاق، پژوهشگر حوزه امنیت و استراتژی دانشگاه اکستر بریتانیا در «تی ار تی» ترکیه می‌نویسد که رهبران شبه‌نظامی عراق، پس از چند سال آزادی عمل و دسترسی به بودجه ملی، به دلیل حملههای اسرائیل هراسیده اند، چراکه «دشمنی قدیمی و مصون از تعرض» آنها را هدف قرار داده است.
اسرائیل به دلیل حمایت همه‌جانبه آمریکا و حمایت نیرومند غرب و روسیه «مصون از تعرض» دانسته می‌شود.
واشنگتن پس از سقوط صدام به دنبال حفظ توازن قدرت در عراق برای جلوگیری از برافروخته‌شدن دوباره آتش تضادهای سیاسی و اجتماعی فراوان این کشور بوده است. ایالات متحده در جنگ با دولت اسلامی (داعش) حتی از حشد الشعبی حمایت هوایی انجام می‌داد. با این حال، عبدالرزاق گمانه‌زنی می‌کند که آمریکا احتمالاً از حملههای نزدیک‌ترین متحدش به عراق آگاهی داشته، اما چشم بر آنها بسته است:
«هرچند کاملاً این دو نمونه یکی نیستند، اما ایالات متحده از عملیات "اپرای" اسرائیل در ۱۹۸۱ نیز آگاه بود. اسرائیل آن سال رآکتور آب سبک اوسیراک را، دست بر قضا با کمک و همکاری اطلاعاتی ایران هدف قرار داد.»
واشنگتن هر گونه دخالت در حمله اسرائیل به عراق را رد کرده است.
به گفته عبدالرزاق، عراق به دلیل نداشتن سیستم راداری هشدار اولیه و پراکندگی پدافندهای هوایی‌اش، توانایی حفاظت از آسمان خود را ندارد و حشد الشعبی هم از توانایی برای جلوگیری از حملههای آتی اسرائیل برخوردار نیست.
حزب‌الله ضرادخانه موشکی گسترده‌ای دارد و می‌تواند تهدیدی برای اسرائیل در صورت وقوع جنگ باشد، اما این گروه نیز توانایی پیشگیری از حملههای اسرائیل را ندارد. آسمان سوریه نیز در کنترل روسیه است و نتانیاهو و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه از مدت‌ها پیش بر سر حملههای هوایی اسرائیل ظاهراً به توافق رسیده اند.
کشورهایی هدف حملههای اسرائیل قرار گرفته‌اند که هیچ کدام از حاکمیت و استقلال ملی کاملی برخوردار نیستند و در واقع به منطقه نفوذ کشورهای دیگر همچون عربستان، امارات، ایران و آمریکا بدل شده اند. این واقعیت توقف حملههای اسرائیل را به فشار متحدانش و سیاست دولتمردانش وابسته کرده است.
نظرها
دخو
این فقط آمریکا نیست که از عملیات اسرائیل علیه ایران خبر دارد و با آنها موافق است. روسیه نیز در سوریه با وجود اینکه تسلط کامل بر حریم هوایی کشور دارد با اینحال دست اسرائیل را در حمله به مواضع ج.ا. باز گذاشته است. این همه زِر زِر "امپراتوری شیعه" در حرف؛ اما در عمل فقط خفت خوردن (از سوی "دوستان") در سوریه, همراه "نرمش قهرمانه" و قِر کمر فقیهانه!