حفاظت از «دروازه‌های بهشت»

<p>بیژن روحانی - اگر دری از دروازه&zwnj;های بهشت روی زمین گشوده باشد، اهالی فلورانس معتقدند آن همان دری است که لورنزو گیبرتی، هنرمند دوران رنسانس، برای تعمیدگاه کلیسای جامع شهر طراحی کرده است. دروازه&zwnj;ای که آوازه&zwnj;اش کمتر از گنبد شاهکار سانتا ماریا دل فیوره نیست.</p> <!--break--> <p>اکنون با گذشت ۳۴ سال از یک عملیات پیچیده و طولانی مرمتی، این شاهکار هنری سده&zwnj;ی پانزدهم تعمیر شده است. ۱۲ سال صرف مطالعه و برنامه&zwnj;ریزی و ۲۲ سال دیگر نیز صرف عملیات دقیق اما آهسته&zwnj;ای شد که توانست نقش&zwnj;برجسته&zwnj;های طلایی این دروازه را به وضعیت اصلی خود بازگرداند. یکی از مشهورترین مؤسسات مرمتی دنیا OPD (Opificio delle Pietre Dure) که دفتر آن در شهر فلوارنس است، طراحی و اجرای این عملیات طولانی را بر عهده داشته است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20120722_Heritage_PortaParadis_Rouhani.mp3"><img align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_14.jpg" alt="" /></a></p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bihrohft02.jpg" alt="" />آن&zwnj;چه به دروازه&zwnj;های بهشت شهرت بخشیده&zwnj;، ۱۰ نقش برجسته طلایی آن است که درون قاب&zwnj;های جداگانه&zwnj;ای روی این دروازه کار گذاشته شده&zwnj;اند. این نقش&zwnj;ها هر کدام یکی از صحنه&zwnj;ها یا داستان&zwnj;های مشهور &laquo;کتاب مقدس&raquo; را روایت می&zwnj;کند. ارتفاع این در پنج متر است و بین سال&zwnj;های ۱۴۲۵ تا ۱۴۵۲ میلادی کار طراحی و ساخت &zwnj;آن&zwnj;ها به انجام رسیده است.این دروازه و نقش&zwnj;های آن به شدت مورد تحسین میکل&zwnj;آنژ (میکل آنجلو بوناروتی)، نقاش و مجسمه&zwnj;ساز و معمار نامدار، قرار گرفت و او لقب دروازه&zwnj;های بهشت را به آن بخشید. گیبرتی در سن بیست&zwnj;سالگی توانست در مسابقه&zwnj;ای که برای طراحی این دروازه&zwnj;ها برگزار شد برنده شود و از عهده رقابت با هنرمندان نامدار عصر خویش، مانند فیلپو برونلسکی و دوناتللو برآید.</p> <p>&nbsp;</p> <p>تعمیدگاه خود یک ساختمان هشت&zwnj;ضلعی است که در میدان کلیسای جامع و مقابل آن قرار دارد و ساخت آن را به سده&zwnj;های یازده تا دوازده میلادی نسبت می&zwnj;دهند. طراحی دو دروازه از مجموع سه دروازه این تعمیدگاه، یعنی درواز&zwnj;ه&zwnj;های شرقی و شمالی، بر عهده گیبرتی بوده، و دروازه جنوبی را آندره&zwnj;آ پیزانو، طراحی کرده است. بسیاری از افراد نامدار فلورانس، از جمله دانته آلگیری، سراینده&zwnj;ی کمدی الهی، در این مکان غسل تعمید داده شده&zwnj;اند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>تعمیدگاه به همراه کلیسای جامع یا همان کلیسای سانتا ماریا دل فیوره و برج ناقوس آن (اثرجوتتو، نقاش و معمار فلورانسی)، بخشی از فهرست میراث جهانی یونسکو هستند که مرکز تاریخی شهر فلورانس را در بر&zwnj;می&zwnj;گیرد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>آغاز کار حفاظت</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="right" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bihrohft03.jpg" alt="" />از سال ۱۹۹۰، این دروازه برای حفاظت به موزه&zwnj;ی آثار هنری کلیسا منتقل شد و یک نمونه&zwnj;ی بازسازی&zwnj;شده از روی آن در محل اصلی قرار گرفت. در طول بیش از پانصد سال، ۱۰ نقش&zwnj;برجسته طلایی اصلی و نقش&zwnj;برجسته&zwnj;های حاشیه&zwnj;ی در آسیب&zwnj;های فراوانی دیده بودند. به&zwnj;خصوص سیل مشهور و ویرانگر سال ۱۹۶۶ در فلورانس آسیب&zwnj;هایی را نیز به این در و نقش&zwnj;برجسته&zwnj;ها وارد کرد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>اما حالا هم پس از عملیات موفقیت&zwnj;آمیز حفاظتی، آن&zwnj;&zwnj;ها به جای اصلی خود در میدان باز نمی&zwnj;گردند بلکه قرار است همچنان در موزه باقی بمانند و از سپتامبر سال &zwnj;جاری در معرض دید بازدیدکنندگان قرار بگیرند. این درها در یک اتاق ویژه و در یک محفظه&zwnj;ی شیشه&zwnj;ای قرار <img align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bihrohft01.jpg" alt="" />خواهند گرفت. اما موزه در حال طراحی یک فضای بزرگ&zwnj;تر برای آنهاست که احتمالاً تا سال ۲۰۱۴ آماده خواهد شد. آن فضای جدید به بازدیدکنندگان این توانایی را می&zwnj;دهد که یک دید ۳۶۰ درجه&zwnj;ای به این آثار هنری داشته باشند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>آسیب اصلی به این آثار بر اثر رطوبت فراوان به وجود آمده است. رطوبت باعث متبلور شدن نمک روی سطح برنز شده و این بلورها به آهستگی سطح برنز را خورده و در آن حفره&zwnj;هایی پدید آورده&zwnj;اند. با قرار دادن این آثار درون محفظه&zwnj;ی شیشه&zwnj;ای، امکان پایدار نگه داشتن میزان رطوبت تا حد ۲۰ درصد وجود خواهد داشت. هریک از قاب&zwnj;های ده گانه که حاوی نقش&zwnj;برجسته&zwnj;های طلایی است، ابتدا با دقت و دشواری فراوان از روی در جدا شدند. سپس آن&zwnj;ها درون فضایی قرار گرفتند که با گاز نیتروژن پر شده&zwnj; بود، تکنیکی که بسیار پرهزینه بوده است. پس از این عمل، قاب&zwnj;های ده گانه دوباره سرجای خود روی دروازه قرار گرفتند. هوای محفظه&zwnj;ای که دروازه درون آن قرار می&zwnj;گیرد، فیلتر می&zwnj;شود تا گرد و غبار و گازهای زیان&zwnj;آور دیگر درون آن موجود نباشد. اما به گفته&zwnj;ی مسئولان این پروژه&zwnj;ی حفاظتی، تنها مطالعات برای تنظیم هوای درون محفظه&zwnj;ها، بیش از یک سال زمان برده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>دشواری&zwnj;های کار</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bihrohft04.jpg" alt="" />آنا ماریا جوستی، سرپرست این پروژه مرمتی و حفاظتی، در گفت&zwnj;وگویی با &laquo;روزنامه هنر&raquo; گفته است که در ابتدا تلاش&zwnj;هایی برای آن&zwnj;که این دروازه درون محفظه&zwnj;ی شیشه&zwnj;ای نباشد صورت گرفت. اما اگر قرار بود خارج از محفظه حفاظت شود، کار فوق&zwnj;العاده دشوارتر و پرهزینه&zwnj;تر می&zwnj;شد. در آن صورت می&zwnj;بایست در اطراف دروازه یک حصار نامرئی از هوای رطوبت&zwnj;زدایی&zwnj;شده به&zwnj;وجود می&zwnj;آمد که مدام توسط دستگا&zwnj;هایی در اطراف دروازه پمپ می&zwnj;شد. این حصار نامرئی از تماس اکسیژن با نقش&zwnj;برجسته&zwnj;ها جلوگیری می&zwnj;کرد. با این&zwnj;حال این فن&zwnj;آوری پرهزینه تنها می&zwnj;توانست برای یک قاب مؤثر واقع شود نه برای دروازه&zwnj;ای به آن بزرگی.</p> <p>&nbsp;</p> <p>مطالعه روی روش&zwnj;های مناسب برای حفاظت از این اثر هنری از سال ۱۹۷۸ آغاز شد و تا سال ۱۹۹۰ به طول انجامید. سپس در آن&zwnj;زمان تصمیم گرفته شد که دروازه از روی تعمیدگاه به داخل موزه منتقل شود و یک نمونه از آن در میدان قرار بگیرد. ساخت آن نمونه نیز دقت زیاد و زمان و هزینه&zwnj;ی فراوانی برد.</p> <p>پس از آن، شش سال دیگر نیز برای مطالعه و بحث در خصوص این&zwnj;که چگونه می&zwnj;توان هر قاب را از روی دروازه جدا کرد صرف شد. جدا کردن قاب&zwnj;ها از روی دروازه برای این صورت گرفت که هر یک ازآن&zwnj;ها به طور جداگانه تمیز و مرمت شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>شکننده بودن نقش&zwnj;برجسته&zwnj;ها و نامنظم بودن لبه&zwnj;های داخلی آن&zwnj;ها باعث شد تا زمان لازم برای جداکردن هرکدام از آنها از روی دروازه، متفاوت و غیرقابل پیش&zwnj;بینی باشد. به عنوان مثال در حالی که برای یکی از قاب&zwnj;ها تنها بیست روز کافی بود، برای قابی دیگر بیش از شش ماه زمان صرف شد تا با آهستگی و بدون وارد کردن خسارت، از روی دروازه جدا شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>استفاده از لیزر و فن&zwnj;آوری&zwnj;های جدید</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bihrohft05.jpg" alt="" />پس از جدا کردن نقش&zwnj;برجسته&zwnj;ها و قاب&zwnj;ها، هر کدام از آن&zwnj;&zwnj;ها در محلول پتاسیم تارترات شسته شدند و سپس توسط پرتوهای لیزر، عملیات تکمیلی درمان و حفاظت روی آن&zwnj;ها صورت گرفت. این عملیات پرتوافکنی توسط مؤسسه دولتی فیزیک در فلورانس انجام شد. پرتوهای لیزر که به دقت و ظرافت روی سطح این آثار هدف&zwnj;گیری و تابانده می&zwnj;شوند، می&zwnj;توانند ناخالصی&zwnj;ها را پاک کنند، بدون آن&zwnj;که به قسمت&zwnj;های مجاور آسیبی وارد شود. اما کار دشوارتر زمانی صورت گرفت که حفاظت&zwnj;گران می&zwnj;خواستند این قاب&zwnj;های جدا شده را دوباره روی دروازه و در جای اصلی خود سوار کنند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>وزارت فرهنگ ایتالیا سه میلیون یورو، مؤسسه آمریکایی &laquo;دوستان فلورانس&raquo; ۲۵۰ هزار یورو و همچنین موزه&zwnj;ی آثار هنری کلیسای جامع ۵۰۰ هزار یورو به این پروژه کمک مالی کرده&zwnj;اند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>این عملیات مرمت و حفاظت از نظر مقیاس و پیچیدگی در نوع خود بی&zwnj;نظیر بوده و یک دستاورد مهم در زمینه حفاظت از آثار هنری محسوب می&zwnj;شود. دروازه&zwnj;های بهشت لورنزو گیبرتی، اکنون با کمک مطالعات علمی و فن&zwnj;آوری&zwnj;های جدید به دقت محافظت و نگهداری می&zwnj;شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>شرح عکس&zwnj;ها:</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>●دروازه&zwnj;های بهشت<br /> ●عملیات حفاظتی<br /> ●ساختمان تعمیدگاه در مقابل کلیسای جامع<br /> ●عملیات حفاظتی روی دروازه&zwnj;های بهشت<br /> ●تصویری دیگر از دروازه&zwnj;های بهشت</p> <p>●صحنه مربوط به داستان اسحاق <br /> <br /> در همین زمینه:</p> <p><a href="http://zamaaneh.com/rohani/2010/02/post_305.html ">گنبد فلورانس، پیشتاز سازه&zwnj;های مسلح</a></p> <p><a href="#http://radiozamaneh.com/culture/cultural-heritages/2011/08/01/5836">رفراندم برای ساختن طرح میکل&zwnj;آنژ</a></p> <p><a href="http://zamaaneh.com/rohani/2008/05/post_223.html">برج پیزا در جای خود استوار شد</a></p>