منوچهر شیبانی و حرکت طوفانی رنگ

منوچهر شیبانی از هنرمندان نوگرای ایرانی است که در زمینه‌های مختلف هنری از شعر گرفته تا سینما، تئا‌تر و نقاشی فعال بوده است؛ هرچند نقاشی و شعر دو حوزه اصلی کار او محسوب می‌شوند.

او در سال ۱۳۰۳ در کاشان متولد شد. در سال ۱۳۲۴ وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و به تحصیل در رشته‌ نقاشی پرداخت و پس از دریافت لیسانس، به ایتالیا رفت و در دانشکده هنرهای زیبای رم تحصیلاتش را در رشته طراحی صحنه تئا‌تر پی گرفت. منوچهر شیبانی سپس به فرانسه رفت و در دانشکده سینمایی فرانسه به تحصیل در رشته کارگردانی سینما پرداخت.

شیبانی در سال ۱۳۵۴ به ایران بازگشت و به عنوان استاد دانشگاه هنرهای دراماتیک به تدریس مشغول ‌شد.

او در دوران فعالیت هنری‌اش سه کتاب شعر با نام‌های «جرقه» (۱۳۲۲)، «آتشکده‌ خاموش» (۱۳۲۴) و «سراب‌های کویری» (۱۳۵۶) منتشر کرد و نقاشی‌هایش را در ۵۲ نمایشگاه در داخل و خارج از ایران به نمایش گذاشت و در بی‌ینال‌های داخلی و خارج برنده‌ جوایزی، از جمله جایزه هنرهای زیبا در دومین بی‌ینال تهران شد.

منوچهر شیبانی همچنین چند اُپرا و نمایشنامه نوشته و ۱۴ فیلم را کارگردانی کرده‌ است. کار او در دهه ۱۳۴۰ با عنوان «نور و صدای تخت جمشید» از اولین نمودهای هنر مفهومی (کانسپچوال) و اینستالیشن در ایران قلمداد شده است.

آشنایی و مراوده زودهنگام شیبانی با چهره‌های شاخص هنر و ادبیات ایران از جمله نیما یوشیج، صادق هدایت، هوشنگ ایرانی، جلال آل احمد و سیمین دانشور موجب شد که در‌‌ همان دوران دانشجویی با هنر مدرن و دیدگاه‌های نو آشنا شود.

سهراب سپهری و صادق بریرانی از جمله دوستان و هم‌دوره‌ای‌های منوچهر شیبانی در دوران دانشجویی هستند. او از کسانی بود که در راه‌اندازی انجمن «خروس جنگی» فعال بود، هرچند بعد‌ها از این انجمن فاصله گرفت.

پرویز کلانتری درباره منوچهر شیبانی گفته است: «... پس از حسین کاظمی، که نخستین مینیاتور مدرن ایران را بر اساس بوف کور کشید، شیبانی مینیاتورهای مدرنش را خلق کرد. دلمشغولی منوچهر شیبانی پرداختن به شیوه‌ای شاعرانه در نقاشی بود، که او را به وادی مینیاتورهای مدرن کشانید.»

کلانتری، منوچهر شیبانی را تحت تأثیر مودیلیانی می‌داند و می‌گوید که اوج نقاشی شیبانی دوره‌ای است که او چادرنشینان جنوب ایران را به تصویر کشیده است.

دوره‌ای دیگر از نقاشی‌های شیبانی که رگه‌هایی از تمایل او به کوبیسم را به نمایش می‌گذارد، در عین حال یادآور تأثیری است که او از تحصیل در رشته نساجی و طراحی پارچه در دوران نوجوانی‌اش گرفته است.

جواد مجابی درباره نقاشی‌های شیبانی نوشته است: «القای "فضا" در کار شیبانی نقش عمده سازنده کمپوزیسیون را دارد. او، بر خلاف کار‌های دوران سفر جنوبش که خط و رنگ تزئینی حالت گرافیک‌گونه‌ای بدان‌ها می‌دهد و شباهت با کار‌های اولیه کاظمی و پزشکزاد دارد، در موفق‌ترین دوره کار‌هایش، که در دهه‌های ۴۰-۵۰ ساخته‌ است، بیشتر با حرکت طوفانی رنگ و جنبش بی‌قرار دست و ذهن، به ابداع فضای موسیقی‌وار دراماتیکی می‌پردازد که سرشار از حسی مهار نشده است.»

منوچهر شیبانی در آبان ماه ۱۳۷۰ در سن ۶۷ سالگی درگذشت.

ویدئو: پاره‌ای از آثار منوچهر شیبانی