دلار سه هزار تومانی در راه است؟
<p>ایرج ادیب‌زاده − بازار ارز در تهران به شدت متشنج شده است. ارزهای خارجی در بازار ایران گویی مسابقه گذاشته‌اند. همین امروزسه شنبه یازده سپتامبر دلار آمریکا نسبت به روز گذشته ۱۴۰ تومان گرانتر شد و به مرز رکورد تاریخی ۲۴۵۰ تومان رسید. یورو ۱۸۰ تومان گرانتر شد. پوند انگلیس ۲۴۵ تومان.</p> <p dir="RTL"> </p> <!--break--> <p dir="RTL">احمد توکلی نماینده‌ی مجلس گفته است: « ارزش پول ملی در دو ماه گذشته ٪۵۵ کاهش پیدا کرده است.» بهمنی رئیس بانک مرکزی هم گفته است: « در شرایط جنگ اقتصادی هستیم.» از سوی دیگر ویلیام هگ وزیر خارجه بریتانیا در نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در قبرس، ۱۸ شهریور ماه، خواستار تحریم‌های بین‌المللی شدیدتر ایران شد که بازهم بخش مالی، تجارت و نفت ایران را هدف قرار می‌دهند. – همین هم به بالا رفتن ارزش دلار در ایران شتاب بخشید -.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">وزارت خارجه جمهوری اسلامی بلافاصله به درخواست ویلیام هگ واکنش نشان داد و پیشنهاد بریتانیا را غیرمسئولانه خواند. در این حال عبدالرضا شیخ‌الاسلامی وزیر تعاون دولت احمدی‌نژاد از افزایش قیمت دلار دفاع کرده و گفته است : « این به معنای گرانتر شدن کالاهای خارجی‌ست و روی آوردن مردم به محصولات داخلی. »</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>●</strong><strong> گفت‌وگو با فریدون خاوند</strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">برای بررسی بیشتر این اوضاع و احوال اقتصادی این روز‌های ایران با دکتر فریدون خاوند، استاد اقتصاد در دانشگاه رنه دکارت پاریس، گفت‌وگو کرده‌ام:</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20120910_Iraj_PMI_recorde_dolar_F_Khavand.mp3"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon.jpg" style="width: 273px; height: 31px; float: right;" /></a></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>شما این بالارفتن و شتاب ارز در بازار ایران را نتیجه‌ چه عواملی می‌دانید؟ </strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>فریدون خاوند:</strong> اوج‌گیری نرخ برابری دلار آمریکا نسبت به پول ملی ایران‌ ریال یا تومان‌ به‌هیچ‌ وجه غیرمنتظره نبود. هفته‌ی گذشته در محافل اقتصادی تهران این شایعه قوت گرفت که نرخ دلار آمریکا به زودی به سه هزارتومان خواهد رسید که حتی آقای احمدی‌نژاد در مصاحبه‌ی چند روز پیش خودش این موضوع را تکذیب کرد و آقای بهمنی رئیس کل بانک مرکزی هم آن را شایعه تلقی کرد. در واقع در اتاق بازرگانی تهران بود که جمعی از فعالان اقتصادی تهران و ایران این مسئله را مطرح کردند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">من فکر می‌کنم که علت این اوج‌گیری یکی عوامل قدیمی ا‌ست و در اقتصاد ایران وجود داشته. همین طور مسئله‌ی نرخ تورم زیاد است که نرخ تورم رسمی بانک مرکزی ٪۲۳ است که البته اگر نرخ تورم را نقطه به نقطه حساب کنیم، باز به قول بانک مرکزی در حد ٪۲۷ است. این مسئله همیشه بر پول ملی ایران سنگینی کرده و همیشه فاصله‌ی زیادی بوده بین نرخ تورم در ایران و نرخ تورم در پول‌های عمده‌ی بین‌المللی مثل دلار و یورو.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">در واقع نمی‌شود کشوری نرخ تورمی چنین سنگین داشته باشد و فاصله‌ی تورمش با مناطق دیگر این همه زیاد باشد و پولش نیز ثابت بماند. ولی دولت جمهوری اسلامی طی مدت نسبتاً طولانی، حدود ۸ـ ۷ سال، توانست به صورت مصنوعی نرخ دلار را در ایران کم و بیش ثابت نگه دارد، در سطح ۸۰۰، ۹۰۰ و هزار تومان، و عامل آن هم این بود که چون وضعیت بازار ارز مناسب بود و دولت جمهوری اسلامی دستیابی به درآمدهای ارزی کلان داشت، می‌توانست به تقاضای ارز در بازار ایران پاسخ دهد و به همین علت بود که نرخ دلار به طور مصنوعی پایین نگه داشته شد. ولی این مثل فنری‌ست که شما روی آن فشار دهید و وقتی دیگر نتوان این فشار را ادامه داد، فنر از جای خودش می‌پرد و این اتفاقی‌ست که در حال حاضر افتاده.</p> <p dir="RTL"> </p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/khavand3e.jpg" style="width: 190px; height: 143px; float: right;" />فریدون خاوند:<br /> مسئله‌ی بسیار مهمی که در حال حاضر در ایران مطرح است و تمام فعالان اقتصادی هم متوجه آن شدند، این است که در کشتی اقتصاد ایران از ناخدا خبری نیست. در همه‌ی دنیا به‌خصوص مدیران بانک مرکزی و رئیس کل بانک مرکزی اعتبار و اقتدار خاصی دارند و ما این را به‌خصوص در بانک مرکزی اروپا می‌بینیم که رئیس‌اش هر صحبتی می‌کند، با هر کلمه و حرفی که بر زبان می‌آورد، چه طور بر اقتصاد و حتی بر سیاست اروپا تأثیر می‌گذارد. در ایران چنین وضعیتی نیست. آقای محمود بهمنی در واقع هر روز یک حرف می‌زند. در مورد مسئله‌ی مربوط به قیمت دلار بارها اعلام کرده است، شاید بیش از ۳۰ـ ۲۰ بار و یا بیشتر، که بزودی نرخ دلار رو به پایین برمی‌گردد و چون این اتفاق نیفتاده، بازهم تکرار می‌کند و کسی هم به حرفش گوش نمی‌دهد.</p> </blockquote> <p dir="RTL">ایران، با مسئله‌ی شدت گرفتن تحریم‌ها و فشار بر صادرات نفت ایران و همین طور با افزایش تضییقات در زمینه‌های مالی و بانکی، در وضعیت بسیار بسیار دشواری قرار گرفته است، بانک مرکزی ایران دیگر مثل سابق نمی‌تواند ارز به بازار تزریق کند و به همین علت است که آن فنر رها شده و ما می‌بینیم که الان نرخ مرجع اعلام شده از طرف بانک مرکزی ۱۲۲۶ تومان برای هر دلار است، در حالی که نرخ دلار در بازار آزاد ارز ایران به ۲۴۵۰ تومان رسیده است. در واقع یک تفاوت هزارودویست‌ تومانی، حتی بالاتر از آن، بین نرخ مرجع و نرخ آزاد وجود دارد که تبعاً پیامد آن جلوگیری از هر نوع فعالیت اقتصادی عادی است در ایران.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>به نظر شما این بالارفتن قیمت دلار بیشتر در کجا اثر می‌گذارد؟ </strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">در تمام عرصه‌هایی که ایران کالا وارد می‌کند، طبعاً این کالاهای وارداتی‌ با افزایش نرخ دلار گرانتر تمام می‌شود. ایران در حال حاضر بخش مهمی از کالاهای غذایی و نیازهای غذایی خودش را از خارج وارد می‌کند. از گوشت گرفته تا گندم. دارو از خارج وارد می‌شود. کارخانه‌ها بخشی از مواد اولیه خودشان را از خارج تأمین می‌کنند. تجهیزات و وسائل یدکی خودشان را از خارج وارد می‌کنند و در نتیجه در تمام زمینه‌های وارداتی تبعاً بارسنگینی به واحدهای تولیدی اضافه می‌شود و در همان حال کالاهای وارداتی دیگر نیز، ازجمله کالاهای اساسی مثل مواد غذایی و مواد دارویی‌، گران تمام می‌شوند و تبعاً نرخ تورم را در ایران از آن چیزی که هست بازهم بالاتر می‌برند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">در یک زمینه می‌تواند به نفع ایران تمام شود و آن کالاهایی‌ست که ایران می‌تواند صادر کند. مثلاً چون نرخ دلار به شدت بالا رفته است، در نتیجه اگر ایران بتواند پارچه تولید کند یا وسائل خانگی تولید کند، این‌ها در بازارهای خارجی ارزانتر تمام می‌شوند و قدرت رقابت‌شان بیشتر می‌شود. مسئله آنجاست که بنگاههایی که در ایران باید از این وضعیت استفاده کنند و بتوانند صادر کنند، آن‌ها در موقعیت مناسبی نیستند که بتوانند این کار را بکنند. البته در بعضی از زمینه‌ها... مثلاً یک‌مقداری گویا صادرات پارچه زیادتر شده است. ولی آنچه بیشتر تأثیر می‌گذارد بر ایران گران شدن واردات است و فشاری که از این ناحیه هم بر واحدهای تولیدی اعمال می‌شود و هم بر کالاهای مصرفی و در نتیجه یکی از پیامدهای دردناک آن اوج‌گیری بازهم بیشتر تورم است.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>دو رویداد مربوط به بانک مرکزی در همین هفته نشان از آشفتگی اوضاع در این بانک داشت. این که پیش‌‌فروش تعداد زیادی سکه‌ی طلا را اعلام کردند و بعد هم این نگرانی به وجود آمده که بانک مرکزی نمی‌تواند سررسید سود میلیاردها تومان اوراق مشارکت را که به مردم فروخته به موقع پرداخت کند. به نظر شما اگر دولت نتواند به قول خودش عمل کند، ورشکستگی بانک مرکزی ایران اتفاق می‌افتد، همان طور که در یونان اتفاق افتاد؟ </strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">مسئله‌ی بسیار مهمی که در حال حاضر در ایران مطرح است و تمام فعالان اقتصادی هم متوجه آن شدند، این است که در کشتی اقتصاد ایران از ناخدا خبری نیست. در همه‌ی دنیا به‌خصوص مدیران بانک مرکزی و رئیس کل بانک مرکزی اعتبار و اقتدار خاصی دارند و ما این را به‌خصوص در بانک مرکزی اروپا می‌بینیم که رئیس‌اش هر صحبتی می‌کند، با هر کلمه و حرفی که بر زبان می‌آورد، چه طور بر اقتصاد و حتی بر سیاست اروپا تأثیر می‌گذارد. در ایران چنین وضعیتی نیست. آقای محمود بهمنی در واقع هر روز یک حرف می‌زند. در مورد مسئله‌ی مربوط به قیمت دلار بارها اعلام کرده است، شاید بیش از ۳۰ـ ۲۰ بار و یا بیشتر، که بزودی نرخ دلار رو به پایین برمی‌گردد و چون این اتفاق نیفتاده، بازهم تکرار می‌کند و کسی هم به حرفش گوش نمی‌دهد. مسئله‌ی دیگر غیر از این دو مسئله‌ای که شما به آن‌ اشاره کردید، مسئله‌ی بورس ارز است که قرار بود بورس ارز در ایران به‌وجود آورند و همه‌ی دست‌اندرکاران اقتصادی با این موضوع مخالفت کردند. رئیس جمهور هم در صحبت‌های خودش معلوم نیست مخالفت کرده یا موافقت کرده و در مجموع در این زمینه هم وضعیت ناهنجاری است.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">بنابراین چه در عرصه‌ی فروش طلا، چه در عرصه‌ی مسئله‌ی اوراق قرضه یا چه در مورد بورس ارز و یا موارد دیگر، این که چه کسانی می‌توانند از ارز مرجع استفاده کنند، هیچ چیزی در حال حاضر روشن نیست و همین نکات مبهم و همین سیاست کژدار و مریز و از آن بدتر بدون هدف بانک مرکزی‌ست که بیش از پیش به جو عدم اطمینان دامن می‌زند و وضعیت پول ملی ایران را از آنچه هست بدتر می‌کند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">آنچه ما تا به‌حال دیده‌ایم، این که در عرض مدت کوتاهی، در واقع یکسال و نیم، نرخ برابری دلار نسبت به تومان یا ریال از ۱۰۴۵ تومان به ۲۴۵۰ تومان رسیده و فعالان اقتصادی از خودشان می‌پرسند که چه عاملی ممکن است جلوی سقوط بازهم بیشتر را بگیرد. در حالی که ما می‌بینیم به‌خصوص چشم‌انداز فروش نفت روشن نیست و حتی تیره است و شدت گرفتن تحریم‌های اقتصادی علیه ایران هم روز به روز امکانش بیشتر می‌شود.</p>
ایرج ادیبزاده − بازار ارز در تهران به شدت متشنج شده است. ارزهای خارجی در بازار ایران گویی مسابقه گذاشتهاند. همین امروزسه شنبه یازده سپتامبر دلار آمریکا نسبت به روز گذشته ۱۴۰ تومان گرانتر شد و به مرز رکورد تاریخی ۲۴۵۰ تومان رسید. یورو ۱۸۰ تومان گرانتر شد. پوند انگلیس ۲۴۵ تومان.
احمد توکلی نمایندهی مجلس گفته است: « ارزش پول ملی در دو ماه گذشته ٪۵۵ کاهش پیدا کرده است.» بهمنی رئیس بانک مرکزی هم گفته است: « در شرایط جنگ اقتصادی هستیم.» از سوی دیگر ویلیام هگ وزیر خارجه بریتانیا در نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در قبرس، ۱۸ شهریور ماه، خواستار تحریمهای بینالمللی شدیدتر ایران شد که بازهم بخش مالی، تجارت و نفت ایران را هدف قرار میدهند. – همین هم به بالا رفتن ارزش دلار در ایران شتاب بخشید -.
وزارت خارجه جمهوری اسلامی بلافاصله به درخواست ویلیام هگ واکنش نشان داد و پیشنهاد بریتانیا را غیرمسئولانه خواند. در این حال عبدالرضا شیخالاسلامی وزیر تعاون دولت احمدینژاد از افزایش قیمت دلار دفاع کرده و گفته است : « این به معنای گرانتر شدن کالاهای خارجیست و روی آوردن مردم به محصولات داخلی. »
● گفتوگو با فریدون خاوند
برای بررسی بیشتر این اوضاع و احوال اقتصادی این روزهای ایران با دکتر فریدون خاوند، استاد اقتصاد در دانشگاه رنه دکارت پاریس، گفتوگو کردهام:
شما این بالارفتن و شتاب ارز در بازار ایران را نتیجه چه عواملی میدانید؟
فریدون خاوند: اوجگیری نرخ برابری دلار آمریکا نسبت به پول ملی ایران ریال یا تومان بههیچ وجه غیرمنتظره نبود. هفتهی گذشته در محافل اقتصادی تهران این شایعه قوت گرفت که نرخ دلار آمریکا به زودی به سه هزارتومان خواهد رسید که حتی آقای احمدینژاد در مصاحبهی چند روز پیش خودش این موضوع را تکذیب کرد و آقای بهمنی رئیس کل بانک مرکزی هم آن را شایعه تلقی کرد. در واقع در اتاق بازرگانی تهران بود که جمعی از فعالان اقتصادی تهران و ایران این مسئله را مطرح کردند.
من فکر میکنم که علت این اوجگیری یکی عوامل قدیمی است و در اقتصاد ایران وجود داشته. همین طور مسئلهی نرخ تورم زیاد است که نرخ تورم رسمی بانک مرکزی ٪۲۳ است که البته اگر نرخ تورم را نقطه به نقطه حساب کنیم، باز به قول بانک مرکزی در حد ٪۲۷ است. این مسئله همیشه بر پول ملی ایران سنگینی کرده و همیشه فاصلهی زیادی بوده بین نرخ تورم در ایران و نرخ تورم در پولهای عمدهی بینالمللی مثل دلار و یورو.
در واقع نمیشود کشوری نرخ تورمی چنین سنگین داشته باشد و فاصلهی تورمش با مناطق دیگر این همه زیاد باشد و پولش نیز ثابت بماند. ولی دولت جمهوری اسلامی طی مدت نسبتاً طولانی، حدود ۸ـ ۷ سال، توانست به صورت مصنوعی نرخ دلار را در ایران کم و بیش ثابت نگه دارد، در سطح ۸۰۰، ۹۰۰ و هزار تومان، و عامل آن هم این بود که چون وضعیت بازار ارز مناسب بود و دولت جمهوری اسلامی دستیابی به درآمدهای ارزی کلان داشت، میتوانست به تقاضای ارز در بازار ایران پاسخ دهد و به همین علت بود که نرخ دلار به طور مصنوعی پایین نگه داشته شد. ولی این مثل فنریست که شما روی آن فشار دهید و وقتی دیگر نتوان این فشار را ادامه داد، فنر از جای خودش میپرد و این اتفاقیست که در حال حاضر افتاده.
ایران، با مسئلهی شدت گرفتن تحریمها و فشار بر صادرات نفت ایران و همین طور با افزایش تضییقات در زمینههای مالی و بانکی، در وضعیت بسیار بسیار دشواری قرار گرفته است، بانک مرکزی ایران دیگر مثل سابق نمیتواند ارز به بازار تزریق کند و به همین علت است که آن فنر رها شده و ما میبینیم که الان نرخ مرجع اعلام شده از طرف بانک مرکزی ۱۲۲۶ تومان برای هر دلار است، در حالی که نرخ دلار در بازار آزاد ارز ایران به ۲۴۵۰ تومان رسیده است. در واقع یک تفاوت هزارودویست تومانی، حتی بالاتر از آن، بین نرخ مرجع و نرخ آزاد وجود دارد که تبعاً پیامد آن جلوگیری از هر نوع فعالیت اقتصادی عادی است در ایران.
به نظر شما این بالارفتن قیمت دلار بیشتر در کجا اثر میگذارد؟
در تمام عرصههایی که ایران کالا وارد میکند، طبعاً این کالاهای وارداتی با افزایش نرخ دلار گرانتر تمام میشود. ایران در حال حاضر بخش مهمی از کالاهای غذایی و نیازهای غذایی خودش را از خارج وارد میکند. از گوشت گرفته تا گندم. دارو از خارج وارد میشود. کارخانهها بخشی از مواد اولیه خودشان را از خارج تأمین میکنند. تجهیزات و وسائل یدکی خودشان را از خارج وارد میکنند و در نتیجه در تمام زمینههای وارداتی تبعاً بارسنگینی به واحدهای تولیدی اضافه میشود و در همان حال کالاهای وارداتی دیگر نیز، ازجمله کالاهای اساسی مثل مواد غذایی و مواد دارویی، گران تمام میشوند و تبعاً نرخ تورم را در ایران از آن چیزی که هست بازهم بالاتر میبرند.
در یک زمینه میتواند به نفع ایران تمام شود و آن کالاهاییست که ایران میتواند صادر کند. مثلاً چون نرخ دلار به شدت بالا رفته است، در نتیجه اگر ایران بتواند پارچه تولید کند یا وسائل خانگی تولید کند، اینها در بازارهای خارجی ارزانتر تمام میشوند و قدرت رقابتشان بیشتر میشود. مسئله آنجاست که بنگاههایی که در ایران باید از این وضعیت استفاده کنند و بتوانند صادر کنند، آنها در موقعیت مناسبی نیستند که بتوانند این کار را بکنند. البته در بعضی از زمینهها... مثلاً یکمقداری گویا صادرات پارچه زیادتر شده است. ولی آنچه بیشتر تأثیر میگذارد بر ایران گران شدن واردات است و فشاری که از این ناحیه هم بر واحدهای تولیدی اعمال میشود و هم بر کالاهای مصرفی و در نتیجه یکی از پیامدهای دردناک آن اوجگیری بازهم بیشتر تورم است.
دو رویداد مربوط به بانک مرکزی در همین هفته نشان از آشفتگی اوضاع در این بانک داشت. این که پیشفروش تعداد زیادی سکهی طلا را اعلام کردند و بعد هم این نگرانی به وجود آمده که بانک مرکزی نمیتواند سررسید سود میلیاردها تومان اوراق مشارکت را که به مردم فروخته به موقع پرداخت کند. به نظر شما اگر دولت نتواند به قول خودش عمل کند، ورشکستگی بانک مرکزی ایران اتفاق میافتد، همان طور که در یونان اتفاق افتاد؟
مسئلهی بسیار مهمی که در حال حاضر در ایران مطرح است و تمام فعالان اقتصادی هم متوجه آن شدند، این است که در کشتی اقتصاد ایران از ناخدا خبری نیست. در همهی دنیا بهخصوص مدیران بانک مرکزی و رئیس کل بانک مرکزی اعتبار و اقتدار خاصی دارند و ما این را بهخصوص در بانک مرکزی اروپا میبینیم که رئیساش هر صحبتی میکند، با هر کلمه و حرفی که بر زبان میآورد، چه طور بر اقتصاد و حتی بر سیاست اروپا تأثیر میگذارد. در ایران چنین وضعیتی نیست. آقای محمود بهمنی در واقع هر روز یک حرف میزند. در مورد مسئلهی مربوط به قیمت دلار بارها اعلام کرده است، شاید بیش از ۳۰ـ ۲۰ بار و یا بیشتر، که بزودی نرخ دلار رو به پایین برمیگردد و چون این اتفاق نیفتاده، بازهم تکرار میکند و کسی هم به حرفش گوش نمیدهد. مسئلهی دیگر غیر از این دو مسئلهای که شما به آن اشاره کردید، مسئلهی بورس ارز است که قرار بود بورس ارز در ایران بهوجود آورند و همهی دستاندرکاران اقتصادی با این موضوع مخالفت کردند. رئیس جمهور هم در صحبتهای خودش معلوم نیست مخالفت کرده یا موافقت کرده و در مجموع در این زمینه هم وضعیت ناهنجاری است.
بنابراین چه در عرصهی فروش طلا، چه در عرصهی مسئلهی اوراق قرضه یا چه در مورد بورس ارز و یا موارد دیگر، این که چه کسانی میتوانند از ارز مرجع استفاده کنند، هیچ چیزی در حال حاضر روشن نیست و همین نکات مبهم و همین سیاست کژدار و مریز و از آن بدتر بدون هدف بانک مرکزیست که بیش از پیش به جو عدم اطمینان دامن میزند و وضعیت پول ملی ایران را از آنچه هست بدتر میکند.
آنچه ما تا بهحال دیدهایم، این که در عرض مدت کوتاهی، در واقع یکسال و نیم، نرخ برابری دلار نسبت به تومان یا ریال از ۱۰۴۵ تومان به ۲۴۵۰ تومان رسیده و فعالان اقتصادی از خودشان میپرسند که چه عاملی ممکن است جلوی سقوط بازهم بیشتر را بگیرد. در حالی که ما میبینیم بهخصوص چشمانداز فروش نفت روشن نیست و حتی تیره است و شدت گرفتن تحریمهای اقتصادی علیه ایران هم روز به روز امکانش بیشتر میشود.
نظرها
کاربر مهمان
با عذرخواهی از استادان، صرفا جهت اطلاع، برای سادهنویسی: تضییقات=» تنگناها، محدودیتها