دردسرهای آمریکا در عراق

جنگ فرسایشی میان ایران و آمریکا در عراق تا کِی می‌تواند ادامه داشته باشد؟ اگر از موضع تفاوت میان گفتار و کردار دونالد ترامپ به مساله نگاه کنی، به نظر می‌آید ایران هنوز در عراق وقت زیادی دارد. یک پیش‌بینی اکنون به واقعیت تبدیل شده است: ترامپ علاقه‌ای به جنگ ندارد، ایران هم همینطور.

اما میان یک جنگ تمام‌عیار و یک سکوت پرتشنج فضای زیادی برای بازی دو طرف وجود دارد. به‌ویژه اگر هیچکدام یک برنامه فکر شده برای حل بحران نهفته نداشته باشد. چنین چیزی را از وضعیت مضحکی می‌توان حدس زد که آمریکایی‌ها گرفتارش شده اند: می‌خواهند نیروهایشان را از عراق خارج کنند ولی جای دیگری در خاورمیانه مستقر کنند.

ژنرال مارک میلی فرمانده نیروهای آمریکایی در مصاحبه با روزنامه‌نگاران در پنتاگون توضیح جالبی در باره نامه‌ای داد که روز ششم ژانویه توسط ژنرال سرتیپ ویلیام سیلی فرمانده ارشد نیروهای آمریکایی در عراق در باره خارج کردن نیروها از عراق نوشته بود: «این یک اشتباه بود. این نسخه پیش‌نویسی بود که هرگز نباید به این شکل منتشر می‌شد.» ترامپ یک روز پیش‌تر روشن کرده بود که آمریکا قصد ندارد از آمریکا خارج شود. پس از این که پارلمان عراق قانونی را تصویب کرد که دولت را مجبور می‌کند نیروهای خارجی را از خاک خود بیرون کند، ترامپ گفت: اگر آن‌ها از ما می‌خواهند بیرون برویم، تحریم‌هایی علیه آن‌ها وضع می‌کنیم که پیش‌تر ندیده باشند و تحریم‌ها علیه ایران در مقابل آن کم‌رنگ به نظر برسند.

دولت عراق تهدید ترامپ را کم‌اهمیت تلقی نکرد

رئیس سُنی پارلمان عراق از «برادران بزرگ»  شیعه‌اش خواست به خاطر منافع کشور مثل سُنی‌ها و کردها عمل کنند و علیه قانون رای بدهند. اما روحیه ضدآمریکایی قوی بود. حالا باید یک دولت انتقالی در مورد نیروهای خارجی تصمیم بگیرد که می‌تواند تاثیرات بزرگی بر سرنوشت عراق داشته باشد.

عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر مستعفی عراق تلاش کرد اعضای پارلمان را مجاب کند نسخه رقیق‌تری از طرح را تصویب کنند که طبق آن می‌توانستند تعداد محدودی نیروهای آمریکایی در عراق باقی بمانند. عبدالمهدی به درستی نگران است که اگر آمریکا حمایت هوایی خود از عراق را قطع کند و به برنامه آموزش نیروهای عراق که تا کنون ۲۰۰ هزار نیروی نظامی عراقی را آموزش داده‌اند پایان دهد، عراق قادر به دفاع از خود در برابر حملات داعش نباشد.

تنها تهدید داعش نیست

ناآرامی‌ها که از سه ماه پیش در عراق آغاز شده و تظاهرات‌های گسترده‌ای که به استعفای عبدالمهدی و دولتش انجامید، نشان‌دهنده نفوذ گسترده ایران و نیروهای شبه نظامی شیعه در سیاست داخلی عراق است.

دولت عراق که ناگزیر بود نیروهای شبه‌نظامی شیعه را در درون سیستم امنیتی خود مستحیل کند و حقوق و بازنشستگی آن‌ها را بپردازد، کنترلی بر عملیات این نیروها ندارد. رهبر آن‌ها ابوالمهندس که در جریان حمله به قاسم سلیمانی کشته شد دستورانش را از رئیس‌اش قیس ‌الخزعلی می‌گرفت. ‌الخزعلی نیز هم نماینده پارلمان عراق و هم فرمانده شبه‌نظامیان عصائب‌الحق، متحد نزدیک حکومت ایران است.

‌الخزعلی که به خاطر عملیات تروریستی علیه نیروهای متحد تحت رهبری آمریکا سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ در زندان بود از چندی پیش دوباره به این خاطر که سازمان او تروریستی محسوب می‌شود توسط آمریکا تحت تعقیب است.

او در حال حاضر زیرزمینی فعالیت می‌کند اما هنوز می‌تواند بدون محدودیت سازمانش را رهبری نماید. در ماه ژانویه آمریکایی‌ها گزارش‌ها و تحقیقاتی درباره الخزعلی (مربوط به سال ۲۰۰۷) را منتشر کردند که نشان می‌دهد کسانی که با ایران همکاری می‌کنند به‌ویژه مقتدی صدر، رهبر انزواگرای شیعه‌ها، از نظر خزعلی، پول زیادی از ایران برای عملیات تروریستی علیه آمریکایی‌ها می‌گیرند. زمان انتشار این گزارش‌ها اتفاقی نیست: آمریکا تلاش می‌کند با لکه‌دار کردن خزعلی و بزرگ کردن شکاف میان او و مقتدی صدر بر ترکیب دولت تازه عراق تاثیر بگذارد.

عروسک خیمه‌شب‌بازی ایران

از نظر مخالفان شبه‌نظامیان شیعه، تنها حضور آمریکا در عراق است که می‌تواند از تبدیل شدن عراق به عروسک خیمه‌شب بازی حکومت ایران جلوگیری کند که تلاش دارد همه تظاهرات‌ها و هر گونه شانس تغییر حکومت را به شدت سرکوب کند.

تحلیلگران مسائل عراق حمله ماه دسامبر سال گذشته آمریکا به شبه‌نظامیان شیعه را به مثابه پیامی برای ایران و عراق دیدند که باید سرکوب وحشیانه را محدود کنند. با این حال آمریکایی‌ها و به‌ویژه ترامپ، هنوز نمی‌دانند که آیا عراق اکنون اهمیت استراتژیک دارد یا تنها باری بر دوش آمریکاست که صدها میلیارد دلار آمریکایی به آن سرازیر شده بدون این که نفع سیاسی یا اقتصادی داشته باشد.

عراق پنجمین کشور دارنده منابع نفت جهان است اما با این وجود در سال ۲۰۱۹، ۱۱۵ میلیارد دلار قرض خارجی داشت؛ رقمی که برآورد می‌شود در سال ۲۰۲۱ به ۱۲۸ میلیارد دلار برسد. بدون نیروهای نظامی آمریکا که امنیت عراق و چاه‌های نفت را تضمین کنند، شرکت‌های نفتی و سایر شرکت‌های آمریکایی در عراق نخواهند ماند. برای آمریکا که پایگاه‌هایی در قطر، بحرین، عربستان سعودی و کویت دارد، عراق از نظر نظامی مهمترین دژ نیست. از نظر ایدئولوژیک هم هنوز برای خروج کامل از خاورمیانه زود است. بیرون کشیدن نیروها از منطقه خلیج تهدیدات مستقیمی برای عربستان سعودی، امارات عربی و بحرین ایجاد می‌کند که بدون حمایت و حفاظت آمریکا، خود را ناگزیر خواهند دید از مغازه دیگری خرید کنند؛ تنها امکان روسیه است.

برگرفته از هاآرتص

بیشتر بخوانید: