نظرسنجی زمانه: شمار «تحریم‌کنندگان فعال» انتخابات مجلس رو به افزایش است

نزدیک به دو هفته به انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و انتخابات میان‌دوره‌ای پنجمین دور مجلس خبرگان باقی مانده است. شورای نگهبان قانون اساسی با رد صلاحیت گسترده نامزدها اصلاح‌طلبان را عملاً از دور خارج کرده، هنوز شمار کشته‌شدگان و مفقودان و زندانیان تظاهرات ضدحکومتی آبان منتشر نشده، و بحث‌ها درباره پنهانکاری در ماجرای سرنگون‌کردن هواپیمای اوکراینی به دست سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادامه دارد.

هرچند مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی کماکان مردم را به «شرکت پرشور» در انتخابات دوم اسفند دعوت می‌کنند، اکثریت مطلق پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه به تحریم فعال انتخابات گرایش دارند و برای ترکیب آینده مجلس، حتی در صورت کنترل تندروها بر آن، اهمیتی قائل نیستند. مقایسه این نظرسنجی با نظرسنجی‌های پیشین از افزایش شمار تحریم‌کنندگان فعال انتخابات حکایت دارد.

نظرسنجی درباره انتخابات مجلس در پرتوِ وقایع اخیر، از چهارشنبه ۲۹ ژانویه / ۹ بهمن برای اعضای پنل نظرسنجی زمانه، و پنج‌شنبه / برای عموم مخاطبان آغاز شد و تا دوشنبه ۳ فوریه / ۱۴ بهمن به طول انجامید. در مجموع، ۳۶۶ مخاطب (۲۷۴ تن به طور کامل و ۹۲ تن به طور ناقص) به پرسش‌های زمانه پاسخ گفتند.

مبنای این تحلیل پاسخ‌های کامل است که ۷۴ درصد پاسخ‌دهندگان آنها داخل ایران زندگی می‌کنند. دامنه خطای این نظرسنجی پنج درصد است.

پنل زمانه تا کنون دو بار درباره انتخابات نظرسنجی کرده‌است: درباره نفس انتخابات و درباره تأثیر اعتراضات آبان بر نگاه مردم به انتخابات. یک نظرسنجی درمورد رویکرد زنان به انتخاب نیز در سایت زمانه منتشر شده است.

در تحلیل نتایج این پنل، به نتایج نظرسنجی‌های گذشته نیز رجوع می‌کنیم. اکثر پرسش‌های این نظرسنجی شبیه پرسش‌های نظرسنجی قبلی است.

مجلس، آبان ۹۸ و کشته شدن سلیمانی

تصمیم سران سه قوه برای افزایش قیمت بنزین از بامداد جمعه ۲۴ آبان، آغازگر اعتراض‌هایی سراسری شد که فراتر از گرانی رفت، به سرعت در جای‌جای ایران گسترش یافت و به تظاهراتی ضدحکومتی بدل شد.

هنوز آمار رسمی از شمار کشته‌شدگان، ناپدیدشدگان و زندانیان اعتراض‌های آبان منتشر نشده است. رقم‌های ذکرشده در گزارش‌ سازمان‌های حقوق بشری و رسانه‌های بین‌المللی درباره شمار قربانیان، از حدود ۳۰۰ تن تا ۱۵۰۰ تن متغیر است. شمار بازداشتی‌ها نیز تا ۱۰ هزار تن گزارش می‌شود.

در میان مجموع پاسخ‌دهندگان، ۸۶ درصد با اعتراض‌های آبان همراهی کرده اند یا همبستگی دارند و حدود ۹,۵ درصد با اعتراض‌ها مخالف بوده اند.

در میان پاسخ‌دهندگان ساکن ایران، بیش از ۸۴ درصد همراهان آبان ۹۸ هستند، حدود ۱۰ درصد مخالفان آن، و ۵,۵ درصد اساساً اعتراض‌ها را دنبال نکرده اند. برای خارج‌نشین‌ها، این ارقام به ترتیب ۹۱,۸ درصد، ۶,۸ درصد و کمی بیش از یک درصد است.

با توجه به نظرسنجی پیشین زمانه درباره انتخابات مجلس پس از اعتراض‌های آبان ۹۸، این درصدها علی‌رغم نشان دادن وجود اختلاف بین ساکنان داخل و خارج درباره اعتراض‌های آبان، از افزایش همبستگی داخلی با معترضان در ماه‌های اخیر حکایت دارد.

در نظرسنجی پیشین زمانه، ۷۶,۵ درصد پاسخ‌دهندگان داخل ایران با آبان ۹۸ اعلام همبستگی کرده بودند.

از زمان اعتراض‌های آبان تا کنون رویدادهای دیگری رخ داده اند: ترور قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس پاسداران انقلاب اسلامی در عراق به دست آمریکا، تشییع جنازه او، حمله موشکی ایران به پایگاه‌های آمریکا در عراق،‌ سرنگونی هواپیمای پرواز تهران ـ اوکراین به دست پدافند موشکی سپاه،‌ پنهانکاری حکومت در قبال آن، اعتراض‌های متعاقب دی‌ماه، بازداشت‌های گسترده از میان تمام انواع فعالان و معترضان، و رد صلاحیت‌های گسترده انتخابات مجلس.

مراسم تشییع جنازه قاسم سلیمانی با تمرکز رسانه‌های بین‌المللی بر آن در اوج تنش ایران و ایالات متحده همراه بود. شماری از تحلیلگران آن را ترمیم شکافی تفسیر کردند که کشتار آبان و اعتراض‌های پیش از آن بین حکومت و مردم انداخته بود و آن را به نفع مشارکت در انتخابات آینده می‌دانستند.

اما اکثریت مطلق پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه،‌  ۹۱,۷ درصد ساکنان داخل و میزان مشابهی در خارج، با این ارزیابی مخالفند که کشتن سلیمانی و تشییع جنازه او نشانه ترمیم شکاف دولت و ملت بود.

در مورد اثرگذاری این رویدادها و سرنگونی هواپیمای اوکراینی بر میزان مشارکت در انتخابات آتی، پاسخ‌دهندگان اتفاق نظر ندارند اما تأثیر وقایع اخیر را بر انتخابات ابداً مثبت نمی‌دانند. در هر دو سوی مرزها،‌ نزدیک ۴۸ درصد معتقدند که پس از این رویدادها، تحریم انتخابات را «مهم» می‌دانند، نزدیک ۵۰ درصد نگاهشان به انتخابات را مستقل از وقایع روز می‌دانند، و تنها دو درصد شرکت در انتخابات را در واکنش به وقایع اخیر «مهم»‌ ارزیابی کرده اند.

شمار کسانی که به دلیل وقایع روز «تحریم انتخابات» را مهم می‌دانند، از ۶۵ درصد در نظرسنجی گذشته زمانه به ۴۸ درصد کاهش یافته است. این اختلاف بیش از هر چیز نماینده کسانی است که پس از کشتار آبان ۹۸ تصمیم قطعی برای تحریم انتخابات را اتخاذ کرده اند.

افزایش تمایل به تحریم فعال انتخابات مستقل از رد صلاحیت اصلاح‌طلبان

اگر نیمی از پاسخ‌دهندگان تصمیم‌شان در قبال انتخابات را مستقل از وقایع روز پیشاپیش گرفته اند، بیش از ۹۰ درصد آنها می‌گویند که رد صلاحیت نامزدهای اصلاح‌طلب نگاهشان به شرکت در انتخابات را تغییر نداده است.

۸۵ درصد از پاسخ‌دهندگان ساکن ایران می‌گویند رد صلاحیت‌ها در مشارکت آنها در انتخابات تغییری ایجاد نکرده است زیرا اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان تفاوتی با یکدیگر ندارند. پاسخ مشابه نزدیک ۸ درصد دیگر به این دلیل است که آنها حامی اصلاح‌طلبان نیستند. تنها برای ۶,۴ درصد از پاسخ‌دهندگان، ردصلاحیت‌ها انگیزه آنها برای شرکت در انتخابات را از بین برده است.

بنابراین شگفت‌آور نیست که اکثریت مطلقی برابر ۹۲,۶ درصد از مخاطبان زمانه که به این نظرسنجی پاسخ گفته اند،‌ می‌گویند که در انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی شرکت نخواهند کرد و در میان آنها، ۸۲ درصد تصمیم‌شان را یک «تحریم فعال به مثابه تصمیمی سیاسی» توصیف می‌کنند و دیگران را هم به تحریم تشویق خواهند کرد.

بیش از چهار درصد پاسخ‌دهندگان داخل ایران تصمیمی برای مشارکت نگرفته اند و تنها ۳ درصد مشارکت خواهند کرد.

این ارقام نیز از افزایش مخالفان با شرکت در انتخابات از آذر (نظرسنجی پیشین زمانه) تا کنون حکایت دارد. در نتایج نظرسنجی پیشین، ۴,۴ درصد از تصمیم به رأی دادن و نزدیک ۹۰ درصد از تصمیم به عدم مشارکت گفتند و ۶ درصد هنوز تصمیمی نگرفته بودند. در میان تحریم‌کنندگان، ۸۰ درصد تصمیم خود را «سیاسی»‌ توصیف کرده بودند. در نخستین نظرسنجی زمانه درباره انتخابات مجلس در مرداد ۸۸ درصد از پاسخ‌دهندگان از تصمیم به عدم مشارکت گفته بودند که در میان آنها تنها ۶۵ درصد تحریم را یک تصمیم سیاسی خوانده بودند و به تشویق دیگران به تحریم تمایل داشتند.

هرچند نظرسنجی‌های زمانه نمی‌تواند بازنمایی آراء همه ایرانیان باشد، بر اساس روند نتایج از مرداد تا بهمن به نظر می‌رسد که انتخابات مجلس آینده با مشارکت اندک مردمی همراه باشد. نه تنها میزان عدم مشارکت، بلکه میزان «مخالفت فعال» با انتخابات افزایش یافته است.

تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که مشارکت اندک به معنای قدرت گرفتن محافظه‌کاران است. در این دوره،‌ احتمال قدرت گرفتن جناح نومحافظه‌کار تندرو یا «راست افراطی اسلامی»‌ بیش از گذشته است. هرچند برای پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه این موضوع اهمیتی ندارد،‌ اختلاف معناداری بین پاسخ ساکنان داخل و خارج به چشم می‌خورد.

در میان داخل‌نشین‌ها، ۵۰ درصد به ترکیب آینده مجلس اهمیتی نمی‌دهند زیرا تفاوتی بین اصلاح‌طلبان و محافظه‌کاران وجود ندارد. تنها ۶,۴ درصد نگران مجلس یکدستی از راست افراطی اسلامی هستند.

بی‌اهمیت‌بودن سیطره محافظه‌کاران بر مجلس برای ۴۰ درصد دیگر از این باورشان می‌آید که «کار نظام دیگر تمام شده است». این گروه در نظرسنجی گذشته زمانه ۳۱ درصد آراء را نمایندگی می‌کردند.

در خارج ایران، ۱۶,۴ درصد (۱۰ درصد بیش از داخل ایران) نسبت به یک مجلس راست افراطی اسلامی یکدست نگرانی وجود دارد. ۵۷,۵ درصد نیز می‌گویند که فرقی واقعی بین نومحافظه‌کارها و اصلاح‌طلب‌ها وجود ندارد. به علاوه، درصد پاسخ‌دهندگانی که کار رژیم را تمام می‌دانند، ۲۲ درصد است. این گروه در نظرسنجی گذشته ۲۶ درصد بود.

بنابراین،‌ از آذر تا بهمن،‌ درصد مخاطبان ساکن ایران که فروپاشی نظام را پیش‌بینی می‌کنند، افزایشی ۹ درصدی یافته و درصد مخاطبان خارج‌نشینی که این‌چنین پیش‌بینی می‌کنند،‌ ۴ درصد کاهش یافته است. هرچند ۴ درصد در بازه خطای نظرسنجی قرار می‌گیرد.

مجلس،‌ اصلاح‌طلبان و وضعیت فعلی

پاسخ‌دهندگان درباره مسئولیت مجلس شورای اسلامی در بروز وضعیت فعلی در کشور نظرهای متفاوتی دارند. اکثریتی بیش از ۶۱ درصد بر این باورند که مجلس حتی اگر بی‌اختیار باشد، اما بخشی از حکومت و مسئول وضعیت فعلی است.

مجلس دهم با پیروزی فهرست اصلاح‌طلبان و حامیان اعتدال در ۱۳۹۴ تشکیل شد اما هیچ دستاورد قانون‌گذارانه‌ای در راه تحقق وعده‌های داده‌شده و پیشبرد اصلاحات نداشت و در مورد مسائل مهم ابتکار عملی نشان نداد.

مخاطبان زمانه درباره اینکه نمایندگان مجلس کنونی در واکنش به سوءمدیریت و پرده‌پوشی باید چه واکنشی نشان می‌دادند، اختلاف نظر دارند.

۴۰ درصد از پاسخ‌دهندگان داخل ایران و ۳۱ درصد از خارج‌نشین‌ها می‌گویند نمایندگان مجلس «باید پیشنهاد برگزاری رفراندوم قانون اساسی را برای دموکراتیزه‌کردن ایران مطرح می‌کردند». ۱۹ درصد از هر دو دسته واکنش مناسب نمایندگان را «استعفاء» می‌دانند.

هرچند ۲۳,۳ درصد در خارج کشور خواهان این هستند که «نمایندگان دست به حقیقت‌یابی بزنند»، تنها ۱۱,۸ درصد مخاطبان داخل ایران این گزینه را انتخاب کرده اند. در عوض، بیش از ۵ درصد داخل‌نشین‌ها در برابر تنها ۱ درصد خارج‌نشین‌ها واکنش مناسب را استیضاح روحانی و کابینه‌اش می‌دانند.

از زمان اعتراض‌های دی ۹۶،‌ نگاه عمومی به اصلاح‌طلبان منفی‌تر شده است. یکی از شعارهای پربسامد اعتراض‌های اخیر این بود که «اصلاح‌طلب، اصول‌گرا / دیگه تموم‌ه ماجرا».

در انتخابات پیش‌رو نیز از مجموع ۷۶۲ نامزد ثبت‌نام‌کرده اصلاح‌طلب برای انتخابات مجلس، تنها صلاحیت ۴۴ نماینده تأیید شده است. در طرف مقابل، ۱۶۵ نماینده اصول‌گرا بدون رقیب به مجلس راه خواهند یافت.

با این وجود، اصلاح‌طلبان علی‌رغم ردصلاحیت گسترده‌ نامزدهایشان هنوز از مشارکت در انتخابات سخن می‌گویند و موضع تحریم نگرفته اند.

اکثر پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه به اینکه اصلاح‌طلبان در حال حاضر چه باید بکنند، اهمیت چندانی نمی‌دهند. ۶۶ درصد ساکنان ایران می‌گویند برنامه آتی اصلاح‌طلبان برای آنها اهمیتی ندارد، ۲۴,۶ درصد خواهان اتخاذ موضع آشکار تحریم انتخابات از سوی اصلاح‌طلبان هستند،‌ ۷ درصد توقع استعفای دسته‌جمعی آنها از مجلس را دارند. گزینه «باید با هر چه دارند، در انتخابات شرکت کنند»، یعنی استراتژی فعلی اصلاح‌طلبان، تنها نظر مثبت یک پاسخ‌دهنده را کسب کرده که به معنای حمایت صفر است.

در میان پاسخ‌دهندگان خارج ایران، ۳۳ درصد خواهان تحریم فعال انتخابات از سوی اصلاح‌طلبان‌اند، ۱۱ درصد واکنش مناسب آنها را استعفای دسته‌جمعی از مجلس می‌دانند، و ۴۹ درصد می‌گویند برنامه آتی اصلاح‌طلبان برای آنها اهمیتی ندارد.

آنچه خود مخاطبان می‌نویسند

در انتهای نظرسنجی از مخاطبان خواستیم نظر شخصی‌شان را نسبت به عملکرد مجلس کنونی و/یا انتخابات اسفندماه یازدهمین دوره مجلس پس از وقایع دی‌ماه در یکی دو جمله بنویسند. بر نقشه‌های زیر، شماری از این نظرات را مرور می‌کنیم.

نظرسنجی‌های آینده

پنل نظرسنجی زمانه هم‌زمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال جاری (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون ۱۱ نظرسنجی برگزار کرده است.

«سروی‌گیزمو» که پنل نظرسنجی زمانه را میزبانی می‌کند، به دلیل تحریم‌های ایالات متحده از دسترس مخاطبان داخل ایران خارج شده است. فیلترینگ اینترنت به دست جمهوری اسلامی نیز وب‌سایت زمانه و متعلقات آن را از دسترس خارج کرده است. در این وضعیت،‌ تنها پیشنهاد و راهکار ما استفاده از فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان‌های امن است.

با وجود این مشکلات، رساندن صدای شما بدون کم‌و‌کاست در مورد مسئله‌های اساسی کشور وظیفه ماست و پنل نظرسنجی زمانه در همین راستا راه‌اندازی شده است. به همین دلیل از شما خواهش می‌کنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد. توضیحات بیشتر در: به پنل نظرسنجی “زمانه” بپیوندید

برای ارتباط با پنل نظرسنجی از ایمیل روبرو استفاده کنید: panel@radiozamaneh.com

نظرسنجی‌های پیشین زمانه: