بحران کرونا چگونه قدرت یادگیری اجتماعی را آشکار می‌کند؟

انسان دائما در حال سازگاری با محیط است؛ مثلا اگر چند بار به یک رستوران رفته باشید و تجربه خوبی از یک غذای داخل فهرست غذاها داشته باشید، احتمالا هر دفعه دیگری که به این رستوران بروید همان غذا را سفارش خواهید داد. چنین تغییر رفتاری‌، بیش از یک قرن است که از سوی روان‌شناسان به عنوان مصداقی از «یادگیری» مورد مطالعه قرار گرفته است.

با این حال یادگیری به تجربه‌های شخصی انسان محدود نمی‌شود. در حقیقت، بخش قابل توجهی از رفتار ما نتیجه مشاهده رفتار دیگران یا شنیدن و خواندن تعامل آنها با دنیای پیرامون‌شان است. ما چگونگی گره زدن بند کفش را فقط از طریق آزمون و خطا یاد نگرفته‌ایم، بلکه این والدین بوده‌اند که آن را به ما نشان داده‌اند. ما ممکن است از مواجهه با سگ‌ها بترسیم چون کسی به ما گفته که یک سگ او را گاز گرفته است یا ممکن است محصول جدیدی را بعد از خواندن نظرات مثبت دیگران در یک وب‌سایت بخریم. در واقع یادگیری اجتماعی یا همان یادگیری از دیگران همه جوانب زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

یادگیری اجتماعی در شرایطی که همه دنیا با بحران ویروس کرونا مواجه است نقش مهمی دارد. بر اساس تحقیقات انجام شده، تکیه بر یادگیری اجتماعی در شرایط مبهم و نامشخص یا در شرایطی که پیامدهای احتمالی «یادگیری فردی» پرهزینه باشد افزایش پیدا می‌کند. در شرایطی که می‌خواهیم با بحران کنونی مقابله کنیم آموزش از طریق تجربیات شخصی اهمیت کمتری از آموزش از طریق مشاهده و اطلاعات کلامی دارد. توجه کنید که تعداد زیادی از ما هنوز تماس مستقیمی با ویروس کرونا نداشته‌ایم. با این حال براساس اطلاعات منتقل شده اجتماعی از افراد دیگر، اغلب ما به شکل گسترده‌ای تغییراتی در سبک زندگی و رفتارهایمان داشته‌ایم.

این موضوع یکی از راه‌های سازگاری یادگیری اجتماعی یعنی ترس را روشن می‌کند. ترس می‌تواند از سوی دیگران به ما منتقل شود. ترس قابلیت تغییرات رفتاری را دارد و باعث می‌شود ما از تهدیدها اجتناب کنیم یا آن را از بین ببریم.

این روزها مردم در سراسر جهان عواقب ویروس برای دیگران را مشاهده می‌کنند.این باعث می‌شود ما نه تنها از دیگران بیاموزیم که چیزی برای ترسیدن وجود دارد بلکه یاد می‌گیریم که چگونه برای کاهش خطر و حفظ سلامت خود و دیگران رفتار کنیم. این موضوع به اشکال و شیوه‌های مختلفی اتفاق می‌افتد؛ مثلا متخصصان حوزه بهداشت توضیح می‌دهند که چه موقع و چگونه دستان را بشوییم یا فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنیم. همچنین مردم به طور گسترده تصاویر زیادی را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند که آنها و هم‌خانه‌ای‌هایشان از روابط اجتماعی پرهیز می‌کنند. به این ترتیب یادگیری اجتماعی می‌تواند فشار اجتماعی برای پیروی از چنین رفتارهایی ایجاد کند.

چطور هماهنگ شویم؟

بحران ویروس کرونا برای بسیاری از ما، تغییرات مختلفی را در محیط زندگی‌ ایجاد کرده است. این تغییرات چالش‌‌هایی را فراهم کرده که باید با آن هماهنگ شویم. روابط اجتماعی ما به خاطر شرایط به وجود آمده به شدت کاهش پیدا کرده است، ماندن در خانه باعث کاهش فعالیت‌های بدن شده است و برای خیلی از ما کار از خانه ایده‌ال نیست. اما دقیقا در این نقطه است که ما نقش آموزش اجتماعی در مقابله با این چالش‌ها را متوجه می‌شویم. زیرا متوجه می‌شویم که دیگران نیز با چالش‌ها و مشکلات مشابهی دست‌و پنجه نرم می‌کنند و بنابراین نیازی نیست به طور جداگانه راه‌حل پیدا کنیم و می‌توانیم از دیگران بیاموزیم. همانطور که مشاهده می‌کنید در حال حاضر مردم توجه زیادی به پلت‌فرم‌های کاربرپسند برای تماس تصویری دارند. همچنین فعالیت‌های جایگزین در خانه یا به شکل آنلاین با دوستان و خانواده دائما در شبکه‌های اجتماعی پیشنهاد می‌شوند. در این میان توصیه‌هایی نیز برای حفظ و بهبود سلامت روان به اشتراک گذاشته می‌شود و راه‌بردهایی برای موقعیت‌های دشواری همزمانی کار از خانه و مراقبت از فرزندان پیشنهاد داده می‌شود. در همه این موارد ما می‌توانیم بر تجربه و توصیه دیگران اعتماد کنیم و از آنها بیاموزیم.

البته باید این نکته را هم درک کنیم که توانایی یادگیری اجتماعی ممکن است جوانب منفی داشته باشد چون رفتارهای ناخواسته نیز به همین ترتیب قابلیت انتقال دارند؛ مثلا مشاهده تصاویر فروشگاه‌های خالی یا توجه به شخصی در سوپرمارکت در حال خرید مقدار زیادی از یک محصول، می‌تواند ما را به الگوبرداری از رفتار احتکاری سوق دهد. همچنین ممکن است افراد از دستورالعمل‌ها پیروی نکنند زیرا افرادی در محیط اجتماعی یا رسانه‌های اجتماعی معتقدند تهدید ویروس کرونا اغراق آمیز است.

در مجموع بحران کنونی نقش یادگیری اجتماعی در مقایسه با یادگیری فردی و آموزش از طریق آزمون و خطا را نشان می‌دهد؛ چون دیگر شیوه‌های یادگیری در شرایط فعلی چندان تاثیری ندارند. اگرچه یادگیری اجتماعی خطراتی نیز در پی دارد و لازمه آن اعتماد و تکیه بر دیگران است اما در موقعیتی که همه ما با یک بحران بی‌سابقه مشابهی مواجه هستیم توانایی یادگیری انسان از طریق دیگران  بسیار ارزشمند است و می‌تواند به نفع سلامتی و حیات ما باشد.

در همین زمینه: