تنش ایران و آمریکا: چشم‌اندازهای بدیل؟

در دو یادداشتی که خلاصه‌شان در زیر می‌آید، یک سناتور دموکرات آمریکایی از ضرورت طرح صلح با ایران در دوران کرونا می‌نویسد و یک پژوهشگر کارنگی اروپا، به کشورهای این قاره پیشنهاد می‌دهد که سیاست مستقلی در قبال ایران برای تنش‌زدایی پی بگیرند.

■ ایران و آمریکا در دوران پندمی کرونا به یک طرح صلح نیاز دارند ــ داین فاینستاین

داین فاینستاین، سناتور دموکرات آمریکایی از کالیفرنیا در یادداشتی برای وب‌سایت «بلومبرگ» استدلال می‌کند که ایالات متحده و ایران باید در دوران شیوع ویروس جدید کرونا بر سر یک طرح صلح به توافق برسند زیرا هیچ یک «توان درگیری در نزاع‌هایی را ندارند که توجه ما از پندمی را منحرف کند».

فاینستاین رویکرد فعلی دولت ترامپ نسبت به ایران را «به طور فزاینده‌ای فاقد سیاست آشکار یا استراتژی جامع» توصیف می‌کند و می‌گوید:‌ «دولت گاه تهدیدگر است و گاه سازش‌طلب. ایران نمی‌تواند بفهمد رئیس‌جمهوری آمریکا چه مسیری در پیش خواهد گرفت.»

فاینستاین با اشاره به بحران کووید‌۱۹ در خاورمیانه می‌نویسد: «با شیوع ویروس کرونا، هم‌گراشدن رویدادهای بی‌ثبات‌کننده ــ از جمله شمار بالای مرگ، مشکلات اقتصادی رو به وخامت و سیلان فزاینده پناهجویان ــ می‌تواند خبر از روی‌دادن بی‌ثباتی عظیمی در خاورمیانه بدهد. ما باید صلح را درون منطقه به نحوی حفظ کنیم که حداقل در کوتاه‌مدت، کشورها توان تمرکز بر کنترل کرونا و بهبود پس از آن را داشته باشند.»

فاینستاین با اشاره به اینکه رفتار ایران تهدیدکننده منافع ایالات متحده است، به سیاست فشار حداکثری می‌پردازد و می‌نویسد:

«دولت ترامپ دسامبر گذشته اعلام کرد که اقتصاد ایران با تحمیل دوباره تحریم‌های آمریکا فلج شده و در آستانه فروپاشی است. کاخ سفید استدلال می‌کرد که این سیاست ایران را وادار به بازگشت به پای میز مذاکره خواهد کرد. حالا،‌ اقتصاد ایران زیر فشار سه‌گانه تحریم‌های آمریکا و کاهش قیمت نفت و ویروس کرونا قرار دارد اما دولت [آمریکا] از تصمیم‌اش برای حفظ فشار حداکثری با استدلالی جدید دفاع می‌کند مبنی بر اینکه رژیم ایران در واقع پول زیادی در دست دارد و هر کمکی از سوی آمریکا به بودجه‌ی تأمین مالی گروه‌های نیابتی تروریستی جمهوری اسلامی اضافه خواهد شد».

سناتور دموکرات سپس به تلاش دولت ترامپ برای داخل کردن دوباره خودش به برجام برای حفظ تحریم‌های تسلیحاتی ایران اشاره می‌کند و با انتقاد از این شیوه می‌پرسد: «پس چگونه ایالات متحده ثبات را افزایش خواهد داد؟»

پاسخ فاینستاین چنین است:

نخست؛ دیدارهای بلندمرتبه بین دو کشور ــ ترجیحاً وزیران دفاع و خارجه دو طرف تا با مذاکره با حسن نیت از جنگ جلوگیری کنند.

دوم؛ لغو موقتی  بخشی از تحریم‌های آمریکا و تسهیل تلاش سازمان‌های بین‌المللی برای ارائه بودجه‌های انسان‌دوستانه به ایران جهت مقابله با بحران کرونا، از جمله حمایت از ارائه وام پنج میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول به تهران.

سوم؛ تلاش دیپلماتیک همه‌جانبه برای واداشتن ایران به پایان حملات گروه‌های نیابتی‌اش همراه با فرانسه، آلمان و بریتانیا.

سناتور دموکرات کالیفرنیا یادداشت‌اش را چنین به پایان می‌رساند:

«ایالات متحده باید شش ماه آینده را صرف اطمینان از این امر کند که فاجعه‌های طبیعی و انسان‌ساز وضعیت فعلی را وخیم‌تر نکنند. و پیش از آنکه وارد یک جنگ نامطلوب و شوم‌فرجام بشویم،‌ هر دو طرف باید بخت دیگری به دیپلماسی بدهند.»

■ پندمی یعنی اتحادیه اروپا باید سیاست ایران‌اش را منطقه‌ای بکند ــ کرنلیوس آدبار

کرنلیوس آدبار، پژوهشگر اندیشکده کارنگی اروپا در بروکسل در یادداشتی برای «یورو آبزرور» به مسأله تنش‌های ایران و ایالات متحده می‌پردازد و استدلال می‌کند که اروپا باید سیاست خاص خودش را در این قبال پیش بگیرد.

آدبار می‌نویسد که با بیرون رفتن ایران و اتحادیه اروپا از مرحله نخست پندمی ویروس جدید کرونا، مشکلات پیشین همراه با مشکلاتی جدید رو آمده اند.

او به افزایش بحران اقتصادی و اجتماعی در ایران به دلیل تحریم‌های ایالات متحده و قدرت گرفتن تندروها در ایران، کاهش قیمت نفت و افزایش احتمال درگیری منطقه‌ای بین دولت‌های نفتی خاورمیانه، جدال بر سر برجام، مقابله ایران و آمریکا در عراق، دورنمای لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اکتبر سال جاری و نیز چالش بحران کرونا برای خاورمیانه در آینده نزدیک اشاره می‌کند.

آدبار می‌نویسد: «اروپا ــ یعنی ۲۷ عضو اتحادیه اروپا و بریتانیا ــ نه تنها تحت تأثیر مستقیم هر تشدید تنش جدیدی قرار می‌گیرد، بلکه همچنین تنها بازیگری است که واقعاً به راه‌حل دیپلماتیک علاقه دارد. اروپا باید سیاست پیشین‌اش را که بر دوجانبه‌گرایی تمرکز داشت، منطقه‌ای کند تا به این چالش‌ها پاسخ بگوید.»

او مهم‌ترین گام برای این کار را تسهیل تجارت ایران‌دوستانه با ایران می‌داند و سپس به فراخوان آنتونیو گوترش،‌ دبیرکل سازمان ملل برای تعلیق تحریم‌ها علیه ایران به دلایل انسان‌دوستانه اشاره می‌کند.

آدبار به اروپایی‌ها پیشنهاد می‌دهد که از مکانیزم اینستکس استفاده کنند و حتی از آن برای هدایت‌کردن وام درخواستی ۵ میلیارد دلاری ایران از صندوق بین‌المللی پول بهره ببرند.

به نوشته پژوهشگر کارنگی، تسهیل تجارت انسان‌دوستانه با ایران به کاهش بحران کرونا در کشورهای همسایه نیز کمک خواهد کرد که به خاطر سفر شهروندان‌شان به ایران دچار کرونا شده اند.

او همچنان به اروپایی‌ها پیشنهاد می‌کند که در عوض منع تجارت اسلحه با ایران، برای استقرار منع تجارت اسلحه با تمام بازیگران غیردولتی در منطقه تلاش کند تا بدین ترتیب گروه‌های نیابتی ایران همچون حزب‌الله و گروه‌های نیابتی تحت حمایت عربستان که در درگیری‌های منطقه‌ای فعالند، از دریافت اسلحه باز بمانند و تنش‌ها کاهش یابد.

ادبار یادداشت را چنین به پایان می‌رساند: «برای اینکه یک اتحادیه بتواند خود را به عنوان یک بازیگر "ژئوپولتیک" مطرح کند و هدف‌اش "استقلال حاکمیت" باشد، بازنگری در سیاست در قبال ایران جای خیلی خوبی برای آغاز کار خواهد بود.»

در همین زمینه: