هجوم سوسک‌های سیاه ــ سازمان محیط زیست ایران: خطری ندارد

از چند هفته پیش شهروندان ایرانی در رسانه‌های اجتماعی از هجوم سوسک‌های سیاه به برخی مناطق ایران خبر داده‌اند. مقام‌های محلی این خبرها را تأیید می‌کنند. سازمان حفاظت محیط زیست نیز با تأیید افزایش جمعیت سوسک‌های سیاه اعلام کرده است که این حشرات خطری برای انسان ندارند و آفت محصولات کشاورزی و فضای سبز نیستند.

محمد مدادی، مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سه‌شنبه ۶ خرداد به پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط زیست گفت که سوسک‌های سیاه رویت‌شده از نوع سوسک سیاه کارابیده (Carabidae) یا سوسک زمینی (ground beetle) هستند و دلیلی برای نگرانی از آنها وجود ندارد:

«این سوسک‌ها شکارگر هستند و از تخم، لارو و حشرات بالغ کوچک جثه و حتی گاهی سایر بی‌مهره‌ها استفاده می‌کنند و به هیچ وجه برای انسان خطری ندارند. دلیلی برای نگرانی از حضور آن‌ها حتی در منازل وجود ندارد، زیرا نه گزش می‌کنند و نه ناقل آلودگی و یا بیماری خاصی بوده و حتی شبیه سوسری‌ها در فاضلاب زندگی نمی‌کنند تا ناقل آلودگی باشند.»

مدادی البته توضیح داد که برخی گونه‌ها از گیاهانی همچون گندم تغذیه می‌کنند و باید با افزایش جمعیت آنها مقابله کرد.

در روزهای ابتدایی خرداد رسانه‌ها از حمله سوسک‌های سیاه به استان قزوین و استان البرز خبر دادند.

بنا به گزارش‌های مربوط به استان قزوین،‌ این سوسک‌ها در شهرستان‌های تاکستان و بوئین‌زهرا و شال و اسفرورین به شدت زیاد شده بودند و سپس به شهر قزوین، مرکز استان حمله بردند.

در استان البرز، محمدرضا فلاح‌نژاد، مدیرکل ستاد مدیریت بحران این استان دوشنبه ۵ خرداد از آمادگی این ستاد برای مقابله با حمله سوسک‌های سیاه خبر داد.

با این حال، فردین حکیمی، مدیرکل محیط زیست استان البرز در سخنانی مشابه با محمد مدادی تأکید کرد که این سوسک‌ها آفت نیستند، ضرری برای انسان ندارند و استفاده از سم برای دفع آنها مطلوب نیست:

«این نوع سوسک‌ها به‌طور کلی به عنوان حشرات مفید برای کشاورزی محسوب می‌شود و از آنها برای مبارزه بیولوژیکی علیه آفات استفاده می‌شود... توصیه می‌شود با اطلاع رسانی لازم و ارتقای دانش مردم بی‌ضرر بودن این حشره و چند روز تحمل توصیه شود. این سوسک‌ها برای ادامه زندگی و تولید نسل ناچار به برگشت به طبیعت هستند.»

در هفته‌های پیش از آن،‌ استان ایلام صحنه حمله سوسک‌های سیاه بود و شهروندان در شبکه‌های اجتماعی خبرهای آن را منتشر می‌کردند. در شبکه‌های اجتماعی تصویرهایی نیز از حمله سوسک‌های سیاه به شهریار ملارد و پرند در استان تهران، ایذه در خوزستان، منتشر شده است.

اگرچه مسئولان محیط زیست می‌گویند سم‌پاشی نباید نخستین راه‌ حل باشد، مسئولان محلی در قزوین از ابتدا سم‌پاشی را برای مقابله با سوسک سیاه کارابیده برگزیده‌اند.

به گفته مسئولان محیط زیست، این سوسک سیاه جذب نور می‌شود و تاریکی یک راه ساده برای مقابله با ازدحام آن در یک مکان است.

چرا سوسک‌های سیاه زیاد شده‌اند؟

سوسک‌ سیاه کارابیده تنها حشره‌ای نیست که جمعیت آن افزایش یافته است. ملخ‌های صحرایی نیز افزایش جمعیت چشم‌گیری یافته‌اند و به مزرعه‌های استان‌های جنوبی حمله برده‌اند.

به علاوه، جمعیت سوسک‌های کوچک از خانواده «سوسک برگ» (leaf beetle) که از گیاهان تغذیه می‌کنند، در پارک پردیسان افزایش یافته است. مدادی افزایش نوعی بید از گونه «شاپرکان جغذی» (Npctuidae) را نیز در پردیسان تأیید کرد.

به گفته مدادی، افزایش جمعیت سوسک‌ها و بیدها نشانه «برهم خوردن اکوسیستم به دلیل توسعه شهری» است.

یک دلیل دیگر افزایش جمعیت سوسک‌های سیاه، کاهش جمعیت عقرب‌ها، یک شکارچی اصلی این سوسک‌ها است که به طرز بی‌رویه در سال‌های اخیر برای زهرشان به شکل غیرقانونی و بدون مجوز جمع‌آوری شده‌اند. جمع‌آوری عقرب‌ها چنان گسترده است که علیرضا نادری، کارشناس بی‌مهرگان در حفاظت محیط زیست ۲۳ مرداد ۹۷ هشدار داد نسل عقرب‌ها رو به انقراض می‌رود.

اما اصلی‌ترین دلیل افزایش جمعیت سوسک‌های سیاه، افزایش بارندگی‌ها در سال اخیر در غرب آسیا و شمال آفریقا است. بارندگی‌های شدید، طوفان،‌ کاهش دمای هوا و حتی برف در آوریل (فروردین) گذشته کشورهای گوناگون خاورمیانه را غافلگیر کرد. این بارش‌ها پس از سه سال خشکسالی «استثنائی» توصیف و به تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین نسبت داده شد.

کارشناسان حفاظت محیط زیست ایران می‌گویند که سوسک‌های سیاه به زودی با کاهش منابع غذایی و افزایش حضور پرندگانی که از آنها تغذیه می‌کنند، به زیستگاه خودشان در مراتع و بیابان‌ها باز خواهند گشت.

در همین زمینه: