نفت، تاج و عمامه

<p dir="RTL">بیژن افتخاری - در این مقاله به یکی از پر اهمیت&zwnj;ترین موضوعات سیاسی- اقتصادی &nbsp;قرن اخیر کشورمان خواهیم پرداخت.&nbsp; نخست به نقش کلیدی نفت وگاز، این ثروت عظیم خفته در زیر خاک میهن&zwnj;مان در پایان بخشید ن به دوران ۲۵۰۰ ساله سلطنت در ایران و آن&zwnj;هم در زمانی که یکی از مقتدرترین شاهان ۱۵۰ سال اخیر درراس قدرت بود؛ می&zwnj;پردازیم و سپس نفش پر اهمیت این ماده حیاتی برای جهان را درسرنوشت &quot;جمهوری اسلامی&quot; مورد بررسی قرار خواهیم داد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <!--break--> <p dir="RTL">زمانی که محمد رضا شاه پهلوی در سال ۱۳۵۲ مست از باده غرور ناشی از در آمدهای سرشار نفت، &nbsp;در <a href="http://www.youtube.com/watch?v=ZEac2FprSfI">مصاحبه&zwnj;های مختلف با مطبوعات غربی</a>، آنها و رهبران&zwnj;شان را به باد انتقاد می&zwnj;گرفت، مردم&zwnj;شان را تنبل می نامید و از رهبران غرب دعوت می&zwnj;کرد تا راه و روش &quot;مملکت<span dir="LTR">&zwnj;</span>داری&quot; را از او فرا گیرند، هرگز تصور نمی&zwnj;کرد که تنها ۵ سال بعد، همان &quot;رهبران غربی&quot; در جزیره کوچک گوادلوپ گرد هم جمع شوند و تصمیم به جایگزینی خمینی با شاه بگیرند. تصمیمی که در نتیجه آن، شاه مجبور شد از کشور فرار کند و برای یافتن مکان اقامت، به خواهش و تمنا از همان &quot;رهبران کودن&quot; بیفتد!</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">ساده&zwnj;نگری است اگر تصور کنیم که این تغییر و تحول عظیم در ایران تنها در جواب متلک&zwnj;های شاهانه به غربی&zwnj;ها بوده است. آنچه که &nbsp;سلطنت پهلوی را با عاقبت شومی مواجه کرد، اشتباه بزرگ شاه در رابطه با موضوع نفت ایران بود. به واقع شاه با تکیه بر ثروت باد آورده نفت و به&zwnj;واسطه قدرتی که برای خود در منطقه و حتی جهان متصور بود، تصمیم گرفت از &quot;سلاح نفت&quot; برای کسب درآمد بیشتر از &quot;فروش نفت&quot; استفاده کند. او به &quot;کنسرسیوم نفتی معروف به هفت خواهران نفتی&quot;، (رک به این <a href="http://mygeologypage.ucdavis.edu/cowen/~GEL115/115CH13oil.html">لینک</a>) پیغام&zwnj;های قاطعی مبنی بر &quot;عدم تمدید قرارداد در سال ۱۹۷۹&quot; و حتی &quot;عدم فروش نفت&quot; به غرب&nbsp; فرستاد. این، به نظر نگارنده غرب را متوجه خطر یک شاهِ بلند پرواز در یک ایرانِ پر قدرت و ثروتمند در منطقه خاورمیانه ساخت و تیر خلاصی بود که به شقیقه نظام سلطنتی شلیک شد. (رک به این <a href="http://www.youtube.com/watch?v=6kySR3fpa5s">لینک</a>)</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>اهمیت نفت برای غرب</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">اهمیت نفت برای جهان صنعتی غرب را می&zwnj;توان به مثابه اهمیت خون در رگ&zwnj;های انسان دانست. (رک به این <a href="http://www.meforum.org/42/how-important-is-saudi-oil">لینک</a> و این <a href="http://science.howstuffworks.com/environmental/energy/run-out-of-oil.htm%206">لینک</a>) اما باید دقت کرد که&quot; <strong>جریان مداوم و بدون وقفه &nbsp;نفت&quot;،</strong> حتی <strong>بیشتر از بهای</strong> آن، برای جهان صنعتی حائز اهمیت است، زیرا در صورت متوقف شدن حتی %۱۰ از تولید روزانه نفت، &nbsp;شاهد افزایش بهای آن تا ۲۲۰ دلار در هر بشکه خواهیم بود که اثرات آن تنها در اقتصاد امریکا باعث افزایش بهای بنزین تا ۶.۵ دلار در هر گالن، بیکاری بیش از ۱.۵ میلیون نفر و ضرر ملی معادل ۴۵۰ میلیارد دلار در سال خواهد شد. (<a href="http://blog.heritage.org/2012/04/10/morning-bell-is-america-prepared-for-a-saudi-oil-crisis/">منبع</a>)</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">&nbsp;اثرات <strong>جهانی</strong> توقف تنها %۱۰ از تولید نفت را به سختی می توان محاسبه نمود، اما در چنین صورتی، جهان غرب دچار &quot;هرج و مرج اقتصادی و اجتماعی&quot; شدیدی شده و با <strong>خطر انقلاب&zwnj;های اجتماعی و به هم ریختن نظم موجود- </strong>که به نفع سرمایه داری جهانی است- روبرو خواهد گردید. این امری است که سرمایه&zwnj;داری جهانی ضمن اطلاع دقیق ازابعادش، به شدت از آن نگران بوده و هر گونه ریسکی در این مورد را بر نمی<span dir="LTR">&zwnj;</span>تابد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">برای تاکید به این امر، کافی است نگاهی کنیم به روابط کشورهای &quot;متمدن و صاحب دمکراسی&quot; غربی و به ویژه ایالات متحده آمریکا با کشور اسلامی عربستان سعودی، که با وجود نقض آشکار حقوق بشر در آن و سرکوب وحشیانه مخالفان در کشور، نه تنها هرگزمورد انتقاد غرب قرار نمی&zwnj;گیرد؛ بلکه نیروهای اطلاعاتی غرب در خدمت حفظ و نگهداری خاندان آل&zwnj;سعود و مقابله با مخالفان آن هستند. چرا که حاکمان عربستان با درک موقعیت حساس خود در امر تولید نفت و تداوم جریان صدور آن به کشورهای صنعتی، نقش خود را در حفظ وضعیت موجود <span dir="LTR">&nbsp;&nbsp;(STATUS QUO)</span>به خوبی بازی می&zwnj;کنند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>حجم تولید و مصرف</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">مصرف روزانه نفت در جهان از تقریبا ۶۰ میلیون بشکه در سال ۱۹۸۰ به ۹۳ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۰ افزایش یافته است. در این میان تنها چند کشور صنعتی (آمریکا، اتحادیه اروپا، چین،&nbsp; ژاپن، هند و برزیل) با مصرف روزانه ۵۲ میلیون بشکه حدود %۶۰ از مصرف جهانی را به خود اختصاص می&zwnj;دهند که در این میان ایالات متحده با مصرف روزانه ۲۰ میلیون بشکه بالاترین مصرف کننده نفت در جهان است. (رک به این <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_oil_consumption">لینک</a>)</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">تولید روزانه نفت در جهان نیز از ۵۹ میلیون بشکه در سال ۱۹۸۰ به تقریبا ۸۸ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۰ رسیده که البته بیانگر پیشی گرفتن روند مصرف بر تولید است.(رک به این <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_oil_production">لینک</a>) این روند در <a href="https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/books-and-monographs/watching-the-bear-essays-on-cias-analysis-of-the-soviet-union/article02.html">مقاله هوشمندانه&zwnj;ای</a> به قلم دکتر جیمز نورین &nbsp;پیش&zwnj;بینی شده که در سال ۱۹۸۱ توسط سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا انتشار یافت. &nbsp;لذا تاکید بر یافتن منابع جدید نفتی و افزایش میزان استخراج نفت در جهت حفظ تعادل در میزان عرصه و تقاضا که باعث پایین ماندن بهای انرژی و در نتیجه کاهش بهای تمام شده کالا و خدمات در غرب می&zwnj;&zwnj;شود، به عنوان یکی از اهداف دولت آمریکا در دستور کار قرار گرفت.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">چکیده مقاله مذکور تاکید بر پائین نگه&zwnj;داشتن بهای نفت در حد امکان و زیر ۳۵ دلار در هر بشکه بود تا کشورهای غربی بتوانند با پائین نگه&zwnj;داشتن هزینه&zwnj;های تولید و حمل و نقل، &nbsp;کالای تولیدی خود را قابل رقابت نگاه دارند و لذا کارخانجات&zwnj;شان به امر تولید و فروش مشغول باشند. تاکید این مقاله بر خطر ایجاد &laquo;<strong>بحران&zwnj;های اقتصادی ناشی از افزایش بهای نفت و ایجاد رکود تورمی در جهان که خطر تنش&zwnj;های اجتماعی را بدنبال دارد</strong>&raquo;، قابل توجه است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">پس ملاحظه می&zwnj;کنیم که دو فاکتور &laquo;<strong>وجود و تدوام جریان نفت به میزان کافی و هم&zwnj;چنین پائین نگه&zwnj;داشتن بهای آن</strong>&raquo; از اهداف استراتژیک آمریکا و شرکای غربی اوست. اما به مرور زمان و با افزایش میزان مصرف انرژی در جهان و حضور کشورهای صنعتی جدیدی، متل چین هند و برزیل در بازار، مصرف بر تولید پیشی گرفته و در نتیجه بهای نفت ظرف سال&zwnj;های اخیر به سه برابر آنچه مد نظر آمریکا بود رسیده است! ضمن آنکه پیش&zwnj;بینی دکتر نورین در مورد اثرات خطرناک افزایش بهای انرژی فسیلی بر اقتصاد غرب نیز به وقوع پیوسته و در سال&zwnj;های اخیر شاهد بروز انواع بحران&zwnj;های اقتصادی در آمریکا و اتحادیه اروپا بوده&zwnj;ایم. (رک به این <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/2007%E2%80%932012_global_economic_crisis">لینک</a>)</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>چرا شاه باید می رفت؟</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">همان&zwnj;گونه که در مقدمه ذکر شد، بلند پروازی&zwnj;های شاه ناشی از ثروت&zwnj;های بادآورده نفت و چند پیروزی دیپلماتیک- نظامی در منطقه، باعث شد که او &quot;ناخودآگاه&quot; از خط قرمز جهان غرب در رابطه با تولید و صدور نفت عبور کند. شاه در ۱۹۷۷ و در جلسه&zwnj;ای که برای رسیدگی به اختلافات ایران و هفت خواهران نفتی با حضور جیمی کارتر، سایروس ونس، زبیگنیو برژینسکی و ویلیام سولیوان برگزار شد، همان مطالبی را که قبلا و بی محابا در مصاحبه&zwnj;هایش اعلام کرده بود، موکدا تکرار کرد و گفت اگر جهان غرب بهای عادلانه&zwnj;ای را که او طلب می&zwnj;کند نپردازد؛ صدور نفت را متوقف نموده و حتی در این کار از دوستان خود در اوپک هم کمک خواهد گرفت! پس از آن، بنا به دستور کارتر، کمیسیون سه نفره&zwnj;ای متشکل از جورج بال ( رئیس گروه بیلدربرگ) سایروس ونس و زبیگنیو برژینسکی مامور بررسی آینده شاه شد و در نهایت بنا به توصیه جورج بال قرار شد که رهبر اپوزیسیون مذهبی یعنی خمینی جایگزین شاه شود! (رک به این <a href="http://aangirfan.blogspot.com/2008/05/iran-oil-prices-and-shah.html">لینک</a>)</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">دقت داشته باشیم که در آن زمان، ایران با تولید روزانه ۶.۵ میلیون بشکه نفت در روز نزدیک به %۱۲ از نفت مورد مصرف جهان را تامین می&zwnj;کرد و توقف صدور نفت ایران می&zwnj;توانست خطرات جدی و فراوانی برای غرب، به&zwnj;جز اتحاد جماهیر شوروی ایجاد کند که خود تولیدکننده و از صادر کنندگان نفت بود.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>نفت و جمهوری اسلامی</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">حاکمان جمهوری اسلامی با اطلاع دقیق از علت حذف &nbsp;شاه و آمدن خمینی، &nbsp;از روز اول استقرار خود، اهتمام فراوانی در حفظ استخراج و تداوم تولید نفت ایران حتی در شرایط جنگی داشته&zwnj;اند. تا جایی که معاون وزیر نفت جمهوری اسلامی با افتخار اعلام می&zwnj;کند که این کشور در زمان جنگ با رژیم عراق و به بهای جان بیش از ۱۰۰۰ کارگر صنعت نفت، حتی یک روز هم توقف صادرات نفت نداشته است. (رک به این <a href="http://www.naftnews.net/telex-13901.htmlhttp:/www.naftnews.net/telex-13901.html">لینک</a>)&nbsp; لذا طی ۳۰ سال اخیر و علی&zwnj;رغم تنش&zwnj;های گوناگونی که رژیم به&zwnj;وجود آورنده آن بوده است؛ و حتی علی&zwnj;رغم سرکوب و کشتارهای بی&zwnj;رحمانه رژیم در رابطه با مخالفان داخل و خارج از کشور، هرگز شاهد برخورد عملی جهان صنعتی غرب با رژیم نبودیم.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">پس از خاتمه جنگ و روی کار آمدن دولت&zwnj;های رفسنجانی و خاتمی شاهد استقبال بی&zwnj;نظیر غربی&zwnj;ها از توسعه روابط با نظام بوده&zwnj;ایم که تا حد عذرخواهی وزیر امور خارجه آمریکا (مادلین آلبرایت) از بابت کمک آمریکا در کودتا علیه دولت قانونی دکتر مصدق و لغو بسیاری از تحریم&zwnj;های گذشته، نامه&zwnj;نگاری و انتظار ۲۰ دقیقه&zwnj;ای بیل کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا برای ملاقات با محمد خاتمی در دستشویی سازمان ملل متحد و یا پذیرایی شاهانه از محمد خاتمی در کاخ ورسای پیش رفت و همگی در راستای کمک به بقای رژیم و ورود هر چه بیشتر این موجود ماقبل تاریخی به جهان &quot;متمدن&quot; بودند. (رک به این <a href="http://transcripts.cnn.com/TRANSCRIPTS/0004/19/i_ins.00.html">لینک</a>، این <a href="http://masontube.blogsky.com/1391/02/29/post-2093/">لینک</a> و این <a href="http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100004164377">لینک</a>)</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">البته رژیم هم می&zwnj;دانست که چگونه پاسخ مناسب به این استقبال را بدهد و لذا، از اوایل ده هفتاد شمسی شاهد سیل قراردادهای اکتشاف و استخراج نفت ایران به سوی کمپانی&zwnj;های نفتی غرب و بعد شرق هستیم که در این میان، کمپانی&zwnj;های کوچک غربی مانند &quot;استات اویل نروژ&quot; با <a href="http://www.javanonline.ir/vdcds90szyt0j96.2a2y.html">پرداخت رشوه به پسر رفسنجانی</a>، لقمه کوچکی از این خوان گسترده را نصیب خود کرد. از حجم این قراردادها اطلاع دقیقی در اختیار نیست اما به طور مثال می&zwnj;توان از <a href="http://www.tabnak.ir/fa/news/44955/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%8A-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-32-%D9%85%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86-%D9%8A%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%8A%D9%8A-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%84">قرار داد ۳۲ میلیارد یورویی با توتال فرانسه</a> &nbsp;یا <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/China%E2%80%93Iran_relations">قرارداد ۱۰۰ میلیارد دلاری با کمپانی دولتی ژوهای ژنرونگ چین</a> &nbsp;نام برد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">&nbsp;اما کار به اینجا ختم نمی&zwnj;شود، بلکه باید دانست که جمهوری اسلامی &quot;به طور ناخواسته&quot; و بیشتر به دلیل عدم سرمایه&zwnj;گذاری کافی و به موقع&nbsp; و هم&zwnj;چنین ضعف مدیریت در صنعت نفت، با چالش مهمی روبرو شده که می&zwnj;تواند سرنوشت&zwnj;اش را به مانند محمد رضا شاه دگرگون نماید!</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">دقت کنیم که صنایع نفت نیز به سان هر صنعت دیگری احتیاج به &quot;تعمیر و نگهداری&quot; به موقع و به&zwnj;روز کردن تکنولوژی دارد که به نوبه خود نیازمند هزینه و بودجه مناسب است. هم&zwnj;چنین نگهداری فنی از چاه&zwnj;های موجود نفت و تزریق به هنگام گاز و آب شور برای آماده استخراج نگه&zwnj;داشتن چاه&zwnj;ها نیاز به پول و تکنولوژی دارد. به نظر می&zwnj;رسد برخورد حاکمان جمهوری اسلامی با این پدیده فنی چندان جدی نبوده و علی&zwnj;رغم کسب حدود ۹۸۵ میلیارد دلار درآمد ظرف ۳۳ سال گذشته هزینه کافی در این امر نکرده&zwnj;اند. در نتیجه ظرفیت استخراج نفت ایران به صورت چشم&zwnj;گیری کاهش یافته است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">همان گونه که گفته شد ظرفیت استخراج نفت در سال ۱۳۵۴ به ۶.۵ میلیون رسید که اوج دوره شاه بود. پس از انقلاب، حداکثر ظرفیت تولید کشور مربوطه به سال ۱۳۸۱ است که به ۴.۳ میلیون بشکه در روز رسید. اگر چه خاتمی و احمدی&zwnj;نژاد سعی کردند تا با دعوت از شرق و غرب به سرمایه&zwnj;گذاری در صنایع نفت ایران این معضل را حل کنند، اما به دلایل مختلف این قراردادهای سرمایه&zwnj;گذاری به نتیجه چندانی نرسید و از اوایل سال ۱۳۸۸ بحران &quot;<strong>کاهش ظرفیت تولید نفت ایران</strong>&quot; علنی شد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">هادی نژادحسینیان وزیر سابق صنایع سنگین و معاون سابق وزارت نفت در <a href="http://www.aftabnews.ir/vdcd9o0n.yt0of6a22y.html">مصاحبه&zwnj;ای</a> با نشریات داخلی نگرانی شدید خود را از کاهش روز افزون تولید نفت ایران اعلام داشت و پیش&zwnj;بینی کرد در صورت عدم چاره&zwnj;جویی فوری، شاهد قطع صدور نفت و احتمال واردات نفت به ایران ظرف ۱۰ سال آینده خواهیم بود! وی گفت که صنعت نفت هر سال نزدیک به ۳۰۰ هزار بشکه از ظرفیت تولیدی خود را از دست می&zwnj;دهد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">نگرانی نژادحسینیان از آنجا ناشی می&zwnj;شد که &nbsp;<strong>تولید نفت ایران </strong>از ۴.۳ میلیون بشکه در سال ۱۳۸۱ به ۳.۵ میلیون بشکه در سال ۱۳۸۸ رسیده بود، ضمن آنکه <strong>مصرف داخلی</strong> از ۱.۲ میلیون بشکه در روز به ۱.۶ میلیون بشکه در روز افزایش یافته بود و لذا میزان <strong>صادرات نفت</strong> از ۳.۱ میلیون بشکه در روز به ۱.۹ میلیون رسیده بود.(<a href="http://www.opec.org/opec_web/en/about_us/163.htm">منبع</a>) این موضوع از نگاه تیزبین سرمایه&zwnj;داری جهانی (که به شدت نگران کسر تولید روزانه ۵ میلیون بشکه در روز است ) دور نمانده و مسئولان شرکت&zwnj;های بزرگ جهانی در مصاحبه با نشریات تخصصی نگرانی خود از این موضوع و تبعات آن بر اقتصاد جهانی را ابراز کرده&zwnj;اند. (<a href="http://www.theoildrum.com/node/9630">منبع</a>) توجه داشته باشیم که ایران با دارا بودن ذخایر قابل استخراج به میزان ۱۷۵ میلیارد بشکه (معادل ۱۷ هزار میلیارد دلار به بهای امروزو بیش از کل بدهی&zwnj;های دولت آمریکا) سومین ذخایر نفت جهان را داراست و لذا باید نقش مهم&zwnj;تری را در عرضه نفت جهان ایفا نماید.(<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Oil_reserves">منبع</a>)</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">امروز این روند با شدت بیشتری ادامه دارد: ضمن آن که ظرفیت تولید نفت ایران به کمتر از ۲.۷ میلیون بشکه در روز رسیده، میزان مصرف داخلی تا ۱.۷ میلیون افزایش و در نتیجه میزان صادرات به کمتر از ۱ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است! <strong>این آن خط قرمزی ست که جهان صنعتی به هیچ&zwnj;وجه آنرا بر نمی&zwnj;تابد</strong>! در حال حاضر کمبود تولید ایران را عربستان سعودی جبران می&zwnj;کند تا جهان دچار یک شوک نفتی دیگر نشود،&nbsp; آن هم در حالی&zwnj;که اقتصاد آمریکا در حال رکود و اقتصاد اروپا با مشکلات فراوانی دست به گریبان است. اما ادامه این وضع مطلوب جهان صنعتی نیست.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>نقش ایده&zwnj;آل برای نفت ایران </strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">همان گونه که توضیح داده شد، بهای مطلوب نفت برای جهان صنعتی رقمی بین ۳۵ تا ۴۰ دلار در هر بشکه است تا بتواند اقتصاد به اغما رفته خود را احیا نماید. برای رسیدن بهای نفت از حدود ۱۰۰ دلار امروز به زیر ۴۰ دلار باید حداقل ۳ تا ۳.۵ میلیون بشکه اضافه بر مصرف&nbsp; <span dir="LTR">(supply surplus)</span> در بازار به&zwnj;وجود آید. یعنی اگر در حال حاضر مصرف جهان حدود ۹۳ میلیون بشکه است، تولید (یا عرضه) باید به ۹۶ تا ۹۷ میلیون بشکه در روز برسد. این در حالی است که حداکثر ظرفیت تولید امروز جهان حدود ۸۷ میلیون بشکه در روز است، لذا جهان برای رساندن بهای نفت به نقطه مورد نظر سرمایه&zwnj;داری باید هر چه زودتر ۱۰ میلیون بشکه به ظرفیت تولید خود بیافزاید. اما چگونه؟</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">&nbsp;به&zwnj;نظر می رسید دو کشور عراق و لیبی، علی&zwnj;رغم دارا بودن ذخایر نفتی و ظرفیت تولید بالا، به دلیل عدم توجه کافی صدام حسین و معمر قذافی در حفظ و نگهداری این ذخایر، &nbsp;دیگر قادر به ایفای نقش مهمی در تامین نفت جهان نیستند و مانند حکام عربستان سعودی عمل نمی&zwnj;کنند. این دو دیکتاتور هم به نوعی دچار بلندپروازی&zwnj;های از نوع شاه سابق ایران شدند و دست به اقدامات نامتعارفی از دید سرمایه&zwnj;داری جهانی می زدند که در نتیجه، نه تنها باعث کاهش میزان تولید نفت در جهان می&zwnj;شد، بلکه دردسرهای دیگری را هم به جهان تحمیل می&zwnj;کرد. اشغال کویت توسط صدام حسین و تلاش در جهت ساخت بمب اتمی توسط قذافی را می توان به عنوان نمونه&zwnj;های این دردسرها نام برد. به همین دلیل هم این دو نفر و رژیم&zwnj;شان باید با رژیم&zwnj;های تابع غرب جابجا می&zwnj;شدند. امروز عراق با تولید بیش از ۳ میلیون بشکه در روز جای ایران را در اوپک گرفته است، ضمن آن که چشم&zwnj;انداز تولید ۵.۵ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۱۵ را &nbsp;به مدد سرمایه&zwnj;گذاری آمریکایی&zwnj;ها در پیش رو دارد. لیبی نیز از تولید تنها ۴۰۰ هزار بشکه در سال ۲۰۰۹ به ۸۵۰ هزار بشکه رسیده و به تازگی اعلام شد که تولیدش تا سال ۲۰۱۵ و به مدد سرمایه&zwnj;گذاری فرانسوی&zwnj;ها به ۱.۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">ایران هم باید ظرفیت تولید خود را به حدود هفت میلیون برساند تا نقش مطلوب غرب &nbsp;در بازار مکاره نفت را ایفا نماید. این در حالی است که ایران تنها برای حفظ ظرفیت موجود (۲.۷ میلیون بشکه در روز) و جلوگیری از سقوط بیشتر ظرفیت تولید، به حداقل ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه&zwnj;گذاری خارجی ظرف ۵ سال آتی نیاز دارد.(<a href="http://www.pezhvakeiran.com/maghaleh-43270.html">منبع</a>) در صورتی که ایران قصد کند (یا مجبور باشد) بر حسب نیاز غرب عمل نموده و ظرفیت تولید خود را از ۲.۷ میلیون بشکه در روز به ۷ میلیون بشکه برساند، در آن صورت نیاز به ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد دلار سرمایه&zwnj;گذاری خارجی دارد!&nbsp; مسلم است که خود ایران چنین سرمایه عظیمی را ندارد و باید دست به سوی غرب ( یا شرق) دراز کند اما آیا غرب (یا حتی شرق) حاضر می&zwnj;شود چنین سرمایه&zwnj;گذاری حجیمی را در نظامی این چنین آشفته، نامطمئن، غیرقابل پیش&zwnj;بینی و ضعیف انجام دهد؟ یا ترجیح می&zwnj;دهد ابتدا رژیم مورد اعتماد خود را مستقر نموده&nbsp; و سپس اقدام به سرمایه&zwnj;گذاری هنگفت کند؟</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">به نظر می&zwnj;رسد طلسم &laquo;ثروتمند شدن از طریق نفت، سپس پی افکار بلندپروازانه رفتن و در نتیجه دست به اقدامات نامتعارف زدن&quot; گریبان حاکمان امروز جمهوری اسلامی را نیز گرفته باشد! غنی سازی اورانیوم &nbsp;با احتمال استفاده تسلیحاتی از آن، دومین خط قرمزی است که جمهوری اسلامی آن را پس از غفلت در حفظ ظرفیت تولید نفت، رد کرده است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>نتیجه</strong><strong><span dir="LTR">&zwnj;</span></strong><strong>گیری </strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">چنان&zwnj;چه آمد، نفت ثروتی است که مدیریت آن نیاز به دانش &nbsp;و دمکراسی دارد. صرف دانش سبب افزایش استخراج و صادرات این محصول می شود و این نیز درآمد هنگفتی را با خود به دنبال می آورد، اما این مدیریت درآمد است که در نظام&zwnj;های استبدادی به بن&zwnj;بست می انجامد؛ نظام&zwnj;هایی که از بهره&zwnj;بری از خرد جمعی محرومند و به همین دلیل هر گونه تصمیم&zwnj;گیری نادرست حاکمان خودکامه می&zwnj;تواند سرنوشت یک ملت را از این رو به آن رو کند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">کافی&zwnj; است نگاهی به تفاوت سرنوشت نروژ، به عنوان یک کشور صاحب نفت، با استبدادهای نفتی خاورمیانه بیاندازیم. این کشور از ۲۲ سال پیش به استخراج نفت مشغول بوده و صندوق ذخیره &nbsp;ارزی آن در حال حاضر بالغ بر ۶۵۰ میلیارد دلار موجودی دارد. حال آن که ایران با نزدیک هشت دهه صنعت و درآمد نفت و دارا بودن یکی از بزرگ&zwnj;ترین ذخایر نفتی جهان، تقریبا چیزی در صندوق ذخیره ارزی خود ندارد. این تفاوت ما را متوجه ضرورت استقرار دمکراسی برای بهره&zwnj;وری از این ثروت طبیعی می&zwnj;&zwnj;کند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">بدون دمکراسی، رژیم بعدی نیز می&zwnj;تواند سومین قربانی درآمدهای نفتی در یک بستر غیردمکراتیک باشد. تولید و استفاده از ثروت نفت آری، اما با دمکراسی.</p>