ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

حق شادی

<p dir="RTL">سارا روشن- انسان حق دارد شاد باشد. معنای این حق چیست؟ این حق چه رابطه&zwnj;ای با حقوق دیگر دارد؟ ما ایرانیان از آن چه درکی داریم؟</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">در بخش دوم و پایانی گفت و گو با محمدرضا نیکفر، نویسنده و پژوهشگر در زمینه فلسفه و سردبیر زمانه، رابطه &quot;حق شادی&quot;، با سایر حقوق و همچنین درکی که ما ایرانیان از آن داریم بررسی شده است. بخش نخست این گفت&zwnj;وگو به &quot;حقوق بشر&quot; و &quot;گفتمان حقوق بشری در ایران&quot; اختصاص داشت. این گفت&zwnj;وگو بخشی از مجموعه&zwnj;ای است که رادیو زمانه زیر عنوان &quot;حق شادی&quot; تدارک دیده است.</p> <!--break--> <p dir="RTL">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>گفت&zwnj;وگوی رادیویی سارا روشن با محمدرضا نیکفر درباره &laquo;حق شادی&raquo; را از طریق لینک صوتی زیر گوش دهید</strong>:</p> <p dir="RTL"><a href=" http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130107_HappinessRight_1_MohammadRezaNikfar_SaraRushan.mp3"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon.jpg" style="width: 273px; height: 31px;" /></a></p> <p dir="RTL"><strong>برای مطالعه بخش نخست این</strong> <strong>گفت&zwnj;وگو، روی عبارت زیر کلیک کنید: </strong></p> <p dir="RTL"><strong><a href="http://zamanehdev.redbee.nl/u/?p=23401">حقوق بشر و افق دید ما</a></strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>به چه حقی می&zwnj;توانیم از حقی به نام حق شادی صحبت کنیم؟ با توجه به این که چنین مفهومی در اعلامیه جهانی حقوق بشر نیامده است؟</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>محمدرضا نیکفر</strong>: چنین مفهومی نیامده، آن را ولی می&zwnj;توانیم جامع و غایت حقوق دیگر بدانیم. جامع، یعنی دربرگیرنده، جمع&zwnj;کننده: شادی مستلزم آزادی است و تأمین اقتصادی و اجتماعی؛ به این اعتبار جامع است. از طرف دیگر غایت است، یعنی هدف است. همه حقوق برای آن هستند که زندگی خوبی داشته باشیم و شاخص زندگی خوب، زندگی سعادتمندانه، شادی است. با این توصیف محق هستیم از حق شادی سخن گوییم به عنوان حقی بنیادی، و با توضیحی که دادم به عنوان اساسی&zwnj;ترین حق.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>حق شادی را چگونه توصیف می&zwnj;کنید؟</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">حق شادی یک حق مثبت است، در مقوله آزادی مثبت می&zwnj;گنجد. توضیح اینکه به پیروی از آیزیا برلین، متفکر روسی-انگلیسی مرسوم شده است که آزادی را بر دو نوع بدانیم: آزادی منفی که آزادی از چیزی است، آزادی مثبت که آزادی برای چیزی است. حق شادی، حقی است که از مرحله منفی بودن گذشته، یعنی مثلا فقط رهایی از بدبختی و رنج و اندوه نیست، بلکه گشودگی به سوی غایتی به نام شادمانی است. حق شادی، حق برخورداری از چنان زندگانی&zwnj;ای است که توأم با شادمانی باشد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/mohammadreza-nikfar-2.jpg" style="width: 170px; height: 227px; float: right;" /></p> <p dir="RTL">محمدرضا نیکفر: شادی مستلزم آزادی است و تأمین اقتصادی و اجتماعی؛ به این اعتبار جامع است. از طرف دیگر غایت است، یعنی هدف است. همه حقوق برای آن هستند که زندگی خوبی داشته باشیم و شاخص زندگی خوب، زندگی سعادتمندانه، شادی است. با این توصیف محق هستیم از حق شادی سخن گوییم به عنوان حقی بنیادی، و با توضیحی که دادم به عنوان اساسی&zwnj;ترین حق.</p> </blockquote> <p dir="RTL"><strong>خود شادی یعنی چه؟</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">تعریف شادی ساده نیست. فیلسوفان از عصر باستان تا کنون بحث کرده&zwnj;اند که تعریف آن چیست، شادی چه مشخصاتی دارد. ما در این بحث حقوقی باید از توصیفی عزیمت کنیم که همه می&zwnj;توانند با تجربه&zwnj;های خود از شادی آن را صحیح بدانند، گیریم که نه جامع، و نه مطلوب به اندازه کافی برای هر کس. شادی آن حالتی است که بودن در جهان فقط تحمل&zwnj;پذیر نیست، بلکه با حسی از رهایی، سبکی و سعادت همراه است. به نظرم به جای تلاش در جهت تعریفی یک&zwnj;جمله&zwnj;ای بهتر است آن را حالتی بدانیم که بیان آن با زنجیره&zwnj;ای از مفاهیم همراه است که از جمله آنها هستند آزادی، سرخوشی، خنده، عشق، رنگ، موسیقی، رقص، بخشندگی، صلح، رفاقت، سلامتی، امنیت.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>در سنت اندیشه سیاسی آمریکایی که در قانون اساسی ایالات متحده آمریکا متجلی شده به مفهوم حق تلاش در راه سعادت برمی&zwnj;خوریم، آیا حق شادی چیزی از همین دست است؟</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">حق شادی و حق برخورداری از سعادت افق معنایی یکسانی دارند. هر دو به لحاظ تاریخ مفهوم، برخاسته از عصر جدید هستند که حقانیت آن در این است که در آن انسان دارای حق می&zwnj;شود.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>وقتی می&zwnj;گویید که این مفهوم در عصر جدید شکل گرفته، منظورتان آیا این است که تا پیش از عصر جدید، درکی از شادی، به صورتی که الان می&zwnj;فهمیم، وجود نداشته؟</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">همواره درکی از شادی وجود داشته، که اساس آن با درک امروزی تفاوتی ندارد. شاخص درک امروزین ما سه چیز است:</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>یک </strong>&ndash; ما شادی و آزادی را با هم تؤام می&zwnj;بینیم، آن هم آزادی فردی. درگذشته آزادی بار امروزین را نداشته، آزادی به معنای آزادی در انتخاب فردی نبوده.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>دو </strong>&ndash; قدرت مراجع بیرونی تضعیف شده، مراجعی که از بیرون به ما بگویند چه شادی&zwnj;ای مجاز است، چه شادی&zwnj;ای نیست. هرشادی&zwnj;ای که امکان شادی&zwnj; از دیگری را نگیرد، رواست. گفتمان عقلانی دموکراتیک ماست که تعیین می&zwnj;کند که آیا شادی کسی می&zwnj;تواند برای دیگری رنج&zwnj;آور باشد و آیا دیگری به اسم رنج خود می&zwnj;تواند آن را ناسزاوار بداند. در گذشته اساسا این مذهب بود که می&zwnj;گفت محدوده شاد بودن چیست. این محدوده آن قدر کوچک بود که می&zwnj;توانیم دوران&zwnj;های سلطه مذهب را دوره خودآزاری و دیگرآزاری بدانیم، دوره سادومازوخیسم.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>سه </strong>&ndash; و شاخص سوم درک امروزین این است که ما شادی را یک حق می&zwnj;دانیم، نه یک امتیاز؛ و حق، می&zwnj;دانیم که همگانی است. همه حق دارند شاد باشند. در گذشته حقی به این صورت تقریر نشده است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>به ایران نگاه کنیم. تأکید بر حق شادی در جایی چون ایران چه اهمیتی دارد؟</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">در ایران یک نظام تبعیض برقرار است که مبتنی بر مجموعه&zwnj;ای از حق&zwnj;کشی&zwnj;هاست. همه حقوق بنیادی توسط حکومت دینی ایران پایمال می&zwnj;شوند. تأکید بر حقی، دیدن وجهی از این حق&zwnj;کشی&zwnj;هاست.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/matis.jpg" style="width: 170px; height: 114px; float: right;" /></p> <p dir="RTL">جمهوری اسلامی ضد فرهنگ است، چون ضد شادی است. نگاه کنید که سیاست&zwnj;های ضدفرهنگی آن چقدر برخاسته از گرایش آن به عزاداری است. خمینی می&zwnj;گفت که بقای آیینشان به گریه است. تحمیل گریه به فرهنگ، بیمار کردن و نابود کردن است.</p> <p dir="RTL">رابطه حق شادی با آزادی روشن است: شادی در آزادی است، و شادی آزادکننده است. در زندان نمی&zwnj;توان شاد بود، و نیز در کشوری که بسان زندان است.</p> </blockquote> <p dir="RTL">ایده مثبت حق شادی باعث می&zwnj;شود ما بهتر وضعیت کنونی را ببینیم، بهتر دریابیم که شکنجه&zwnj;&zwnj;ای که در زندان&zwnj;ها می&zwnj;دهند، فشرده شکنجه عمومی انسان&zwnj;هاست که کسی در ایران امروز از آن در امان نیست. سیستم، انسان&zwnj;های مغموم، پریشان&zwnj;حال و سرافکنده می&zwnj;خواهد. ایده حق شادی، به ما اجازه نقد همه&zwnj;جانبه&zwnj;تری از سیستم را می&zwnj;دهد. سیستم فقط مخالفان فعال خود را شکنجه نمی&zwnj;کند؛ کل جامعه در زیر این سیستم شکنجه می&zwnj;بیند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">شادی و آزادی توأم هستند. آزادی&zwnj;خواهی در عصر جدید مراحلی را طی کرده و طی تکاملی مراحل باعث شده که گام&zwnj;به&zwnj;گام مفهوم آزادی غنی&zwnj;تر شود. آزادی در ابتدا استقلال گروهی و ملی بوده است، به تدریج در آن عنصر استقلال فردی تقویت شده. اکنون از مرحله سلب (آزادی از...) گذشته و به مرحله ایجاب (آزادی برای...) رسیده است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">حق ما فقط این نیست که رژیم ظالمی نداشته باشیم، حق ما فقط این نیست که شکنجه نشویم، حق ما این است که بتوانیم سعادت خود را پی گیریم و خود، معنای سعادت را برای خودمان بیابیم. برای تشخیص سعادت به &quot;ولی&quot; نیاز نداریم. این معنای آزادی است. آزادی یعنی نفی ولایت. این تعریف ایرانی آزادی در این دوران است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>چه برآوردی از ادراک عمومی ما در مورد حق شادی دارید؟</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">درک ما در این مورد ضعیف است. این شاید به فرهنگ مذهبی و سنتی برگردد، و از طرف دیگر به اینکه مجموعه&zwnj;ای از حقوق دیگر برای ما اولویت داشته&zwnj;اند، حقوقی مثل آزادی بیان. واقعیت این است که خواسته&zwnj;های حقوقی ما حداقلی است، اینقدر زیر فشار دیکتاتوری بوده&zwnj;ایم که حق برای ما در درجه اول حق شکنجه نشدن است، حق مصونیت حریم جسمانی و خصوصی است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">در برابر، حق شادی حقی بیشینه است، حقی حداکثری است. به نظر من در این زمینه، هم برای انتقاد از وضعیت کنونی و هم طرح&zwnj;ریزی بهتر بنای آینده، باید بیشینه&zwnj;خواه بود.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">حق شادی را بهتر است باز کنیم، تا اهمیت آن را دریابیم. مثلا باید در نظر گیریم رابطه آن را با امنیت و تأمین اجتماعی. به این اعتبار این حق به عدالت و پیشرفت گره می&zwnj;خورد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">رابطه آن با فرهنگ بسیار بارز است: جمهوری اسلامی ضد فرهنگ است، چون ضد شادی است. نگاه کنید که سیاست&zwnj;های ضدفرهنگی آن چقدر برخاسته از گرایش آن به عزاداری است. خمینی می&zwnj;گفت که بقای آیینشان به گریه است. تحمیل گریه به فرهنگ، بیمار کردن و نابود کردن است.</p> <p dir="RTL">رابطه حق شادی با آزادی روشن است: شادی در آزادی است، و شادی آزادکننده است. در زندان نمی&zwnj;توان شاد بود، و نیز در کشوری که بسان زندان است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">همچنین رابطه آن با آزادی زن بارز است. جمهوری اسلامی بدان دلیل که دشمن شادی است، دشمن حضور آزاد زن در جامعه است، شادی این حضور را لاابالی&zwnj;گری می&zwnj;داند و به آن به شدت مخالف است. و همچنین روشن است رابطه حق شادی، با حق جوانان برای برخورداری از سعادت. جامعه ما جامعه&zwnj;ای جوان است، جوان باید شاد و سرزنده باشد، اما در جامعه ما جوانان مغموم و سرخورده هستند. آن نیرویی به سود آنان می&zwnj;رزمد که صراحتا از حق شادی در ایران آینده پشتیبانی کند.&nbsp;</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>در همین زمینه:</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><em>پرونده &laquo;حق شادی&raquo; در گروه جامعه زمانه، زیر نظر سپیده شایان و با مشارکت و همکاری اسماعیل جلیلوند (در گفت&zwnj;وگو با ناصر مهاجر، حسن مکارمی، حسن یوسفی اشکوری، مژگان کاهن و بهروز شیدا)، آیدا قجر(در گفت&zwnj;وگو با شاهرخ مشکین&zwnj;قلم، شهلا شفیق و سعید پیوندی)، بهنام دارایی&zwnj;زاده (در گفت&zwnj;وگو با جلال ایجادی و مانا نیستانی)، نعیمه دوستدار (در گفت&zwnj;وگو با احمد علوی)، حسین نوش&zwnj;آذر (مقاله شیللر: &laquo;به راه خود بروید، شادمانه، همچون یک قهرمان)، سارا روشن (در گفت&zwnj;و گو با محمدرضا نیکفر) و اکبر فلاحیان (ده پرسش اساسی در مورد حقوق بشر) تهیه شده است.</em></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><em>گفت و گوهای حق شادی را می توانید از طریق لینک های زیر بخوانید:</em></p> <p dir="RTL"><a href="http://zamanehdev.redbee.nl/u/?p=22464">ده پرسش اساسی در مورد حقوق بشر</a></p> <p dir="RTL"><a href="http://zamanehdev.redbee.nl/u/?p=23401">حقوق بشر و افق دید ما- در گفت&zwnj;وگو با محمدرضا نیکفر، نویسنده و پژوهشگر- بخش نخست</a></p> <p dir="RTL">حق شادی- در گفت&zwnj;وگوبا محمدرضا نیکفر، بخش دوم و پایانی</p> <p dir="RTL"><a href="http://zamanehdev.redbee.nl/u/?p=23521">اندوهباری نظام آموزشی در ایران &ndash; گفت&zwnj;وگو با سعید پیوندی، جامعه&zwnj;شناس و استاد دانشگاه</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/culture/khaak/2013/01/15/23554">شیللر: &laquo;به راه خود بروید، شادمانه، همچون یک قهرمان&raquo;</a></p> <p dir="RTL"><a href="http://zamanehdev.redbee.nl/u/?p=23679">مرگ&zwnj;پرستی حکومت ایران &ndash; گفت&zwnj;وگو با شهلا شفیق، جامعه&zwnj;شناس، پژوهشگر و فعال حقوق زنان</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2013/01/19/23771">پیوند شادی با محیط زیست سالم &ndash; گفت&zwnj;وگو با جلال ایجادی، استاد دانشگاه وکارشناس</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2013/01/19/23771">محیط زیست</a></p> <p dir="RTL"><a href="http://zamanehdev.redbee.nl/u/?p=23510">شادی در سکوت ممکن نیست- گفت&zwnj;وگو با بهروز شیدا، منتقد، نویسنده و پژوهشگر ادبی</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2013/02/02/24138">حق شادی و زخم&zwnj;های تاریخی - در گفت&zwnj;وگو با ناصر مهاجر، پژوهشگر تاریخ ایران</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2013/01/26/23962">سکس، شادی و حقوق بشر- گفت&zwnj;وگو با مژگان کاهن، روان&zwnj;شناس</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2013/02/09/24336">حق شادی، حق انتقاد - در گفت&zwnj;وگو با مانا نیستانی، کاریکاتوریست ساکن فرانسه</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2013/02/12/24442">جامعه ایران و زخم&zwnj;های روحی - در گفت&zwnj;وگو با حسن مکارمی، روانشناس، پژوهشگر و فعال اجتماعی</a></p> <p dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/society/humanrights/2013/02/18/24622">افسردگی، تورم و بحران اقتصادی - گفت&zwnj;وگو با احمد علوی، اقتصاد&zwnj;دان و پژوهشگر علوم اجتماعی</a></p> <p dir="RTL"><a href="http://zamanehdev.redbee.nl/u/?p=24665">رقص، شادی و اعتراض- گفت&zwnj;وگو با شاهرخ مشکین&zwnj;قلم، رقصنده باله</a></p> <p><span dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/node/radiozamaneh.com/society/humanrights/2013/02/24/24780">حق شادی، دین و دینداری- گفت&zwnj;وگو با حسن یوسفی اشکوری، پژوهشگر امور دینی و فعال ملی مذهبی</a></span></p> <p><a class="da2a_button" href="http://www.addtoany.com/share_save#url=http%3A%2F%2Fradiozamaneh.com%2Fnode%2F22464&amp;title=%D8%AF%D9%87%20%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%B4%20%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%20%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%20%D8%A8%D8%B4%D8%B1&amp;description=" id="da2a_1"><img alt="Share this" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/addtoanyper.png" /></a></p>

سارا روشن- انسان حق دارد شاد باشد. معنای این حق چیست؟ این حق چه رابطه‌ای با حقوق دیگر دارد؟ ما ایرانیان از آن چه درکی داریم؟

در بخش دوم و پایانی گفت و گو با محمدرضا نیکفر، نویسنده و پژوهشگر در زمینه فلسفه و سردبیر زمانه، رابطه "حق شادی"، با سایر حقوق و همچنین درکی که ما ایرانیان از آن داریم بررسی شده است. بخش نخست این گفت‌وگو به "حقوق بشر" و "گفتمان حقوق بشری در ایران" اختصاص داشت. این گفت‌وگو بخشی از مجموعه‌ای است که رادیو زمانه زیر عنوان "حق شادی" تدارک دیده است.

گفت‌وگوی رادیویی سارا روشن با محمدرضا نیکفر درباره «حق شادی» را از طریق لینک صوتی زیر گوش دهید:

برای مطالعه بخش نخست این گفت‌وگو، روی عبارت زیر کلیک کنید:

به چه حقی می‌توانیم از حقی به نام حق شادی صحبت کنیم؟ با توجه به این که چنین مفهومی در اعلامیه جهانی حقوق بشر نیامده است؟

محمدرضا نیکفر: چنین مفهومی نیامده، آن را ولی می‌توانیم جامع و غایت حقوق دیگر بدانیم. جامع، یعنی دربرگیرنده، جمع‌کننده: شادی مستلزم آزادی است و تأمین اقتصادی و اجتماعی؛ به این اعتبار جامع است. از طرف دیگر غایت است، یعنی هدف است. همه حقوق برای آن هستند که زندگی خوبی داشته باشیم و شاخص زندگی خوب، زندگی سعادتمندانه، شادی است. با این توصیف محق هستیم از حق شادی سخن گوییم به عنوان حقی بنیادی، و با توضیحی که دادم به عنوان اساسی‌ترین حق.

حق شادی را چگونه توصیف می‌کنید؟

حق شادی یک حق مثبت است، در مقوله آزادی مثبت می‌گنجد. توضیح اینکه به پیروی از آیزیا برلین، متفکر روسی-انگلیسی مرسوم شده است که آزادی را بر دو نوع بدانیم: آزادی منفی که آزادی از چیزی است، آزادی مثبت که آزادی برای چیزی است. حق شادی، حقی است که از مرحله منفی بودن گذشته، یعنی مثلا فقط رهایی از بدبختی و رنج و اندوه نیست، بلکه گشودگی به سوی غایتی به نام شادمانی است. حق شادی، حق برخورداری از چنان زندگانی‌ای است که توأم با شادمانی باشد.

خود شادی یعنی چه؟

تعریف شادی ساده نیست. فیلسوفان از عصر باستان تا کنون بحث کرده‌اند که تعریف آن چیست، شادی چه مشخصاتی دارد. ما در این بحث حقوقی باید از توصیفی عزیمت کنیم که همه می‌توانند با تجربه‌های خود از شادی آن را صحیح بدانند، گیریم که نه جامع، و نه مطلوب به اندازه کافی برای هر کس. شادی آن حالتی است که بودن در جهان فقط تحمل‌پذیر نیست، بلکه با حسی از رهایی، سبکی و سعادت همراه است. به نظرم به جای تلاش در جهت تعریفی یک‌جمله‌ای بهتر است آن را حالتی بدانیم که بیان آن با زنجیره‌ای از مفاهیم همراه است که از جمله آنها هستند آزادی، سرخوشی، خنده، عشق، رنگ، موسیقی، رقص، بخشندگی، صلح، رفاقت، سلامتی، امنیت.

در سنت اندیشه سیاسی آمریکایی که در قانون اساسی ایالات متحده آمریکا متجلی شده به مفهوم حق تلاش در راه سعادت برمی‌خوریم، آیا حق شادی چیزی از همین دست است؟

حق شادی و حق برخورداری از سعادت افق معنایی یکسانی دارند. هر دو به لحاظ تاریخ مفهوم، برخاسته از عصر جدید هستند که حقانیت آن در این است که در آن انسان دارای حق می‌شود.

وقتی می‌گویید که این مفهوم در عصر جدید شکل گرفته، منظورتان آیا این است که تا پیش از عصر جدید، درکی از شادی، به صورتی که الان می‌فهمیم، وجود نداشته؟

همواره درکی از شادی وجود داشته، که اساس آن با درک امروزی تفاوتی ندارد. شاخص درک امروزین ما سه چیز است:

یک – ما شادی و آزادی را با هم تؤام می‌بینیم، آن هم آزادی فردی. درگذشته آزادی بار امروزین را نداشته، آزادی به معنای آزادی در انتخاب فردی نبوده.

دو – قدرت مراجع بیرونی تضعیف شده، مراجعی که از بیرون به ما بگویند چه شادی‌ای مجاز است، چه شادی‌ای نیست. هرشادی‌ای که امکان شادی‌ از دیگری را نگیرد، رواست. گفتمان عقلانی دموکراتیک ماست که تعیین می‌کند که آیا شادی کسی می‌تواند برای دیگری رنج‌آور باشد و آیا دیگری به اسم رنج خود می‌تواند آن را ناسزاوار بداند. در گذشته اساسا این مذهب بود که می‌گفت محدوده شاد بودن چیست. این محدوده آن قدر کوچک بود که می‌توانیم دوران‌های سلطه مذهب را دوره خودآزاری و دیگرآزاری بدانیم، دوره سادومازوخیسم.

سه – و شاخص سوم درک امروزین این است که ما شادی را یک حق می‌دانیم، نه یک امتیاز؛ و حق، می‌دانیم که همگانی است. همه حق دارند شاد باشند. در گذشته حقی به این صورت تقریر نشده است.

به ایران نگاه کنیم. تأکید بر حق شادی در جایی چون ایران چه اهمیتی دارد؟

در ایران یک نظام تبعیض برقرار است که مبتنی بر مجموعه‌ای از حق‌کشی‌هاست. همه حقوق بنیادی توسط حکومت دینی ایران پایمال می‌شوند. تأکید بر حقی، دیدن وجهی از این حق‌کشی‌هاست.

ایده مثبت حق شادی باعث می‌شود ما بهتر وضعیت کنونی را ببینیم، بهتر دریابیم که شکنجه‌‌ای که در زندان‌ها می‌دهند، فشرده شکنجه عمومی انسان‌هاست که کسی در ایران امروز از آن در امان نیست. سیستم، انسان‌های مغموم، پریشان‌حال و سرافکنده می‌خواهد. ایده حق شادی، به ما اجازه نقد همه‌جانبه‌تری از سیستم را می‌دهد. سیستم فقط مخالفان فعال خود را شکنجه نمی‌کند؛ کل جامعه در زیر این سیستم شکنجه می‌بیند.

شادی و آزادی توأم هستند. آزادی‌خواهی در عصر جدید مراحلی را طی کرده و طی تکاملی مراحل باعث شده که گام‌به‌گام مفهوم آزادی غنی‌تر شود. آزادی در ابتدا استقلال گروهی و ملی بوده است، به تدریج در آن عنصر استقلال فردی تقویت شده. اکنون از مرحله سلب (آزادی از...) گذشته و به مرحله ایجاب (آزادی برای...) رسیده است.

حق ما فقط این نیست که رژیم ظالمی نداشته باشیم، حق ما فقط این نیست که شکنجه نشویم، حق ما این است که بتوانیم سعادت خود را پی گیریم و خود، معنای سعادت را برای خودمان بیابیم. برای تشخیص سعادت به "ولی" نیاز نداریم. این معنای آزادی است. آزادی یعنی نفی ولایت. این تعریف ایرانی آزادی در این دوران است.

چه برآوردی از ادراک عمومی ما در مورد حق شادی دارید؟

درک ما در این مورد ضعیف است. این شاید به فرهنگ مذهبی و سنتی برگردد، و از طرف دیگر به اینکه مجموعه‌ای از حقوق دیگر برای ما اولویت داشته‌اند، حقوقی مثل آزادی بیان. واقعیت این است که خواسته‌های حقوقی ما حداقلی است، اینقدر زیر فشار دیکتاتوری بوده‌ایم که حق برای ما در درجه اول حق شکنجه نشدن است، حق مصونیت حریم جسمانی و خصوصی است.

در برابر، حق شادی حقی بیشینه است، حقی حداکثری است. به نظر من در این زمینه، هم برای انتقاد از وضعیت کنونی و هم طرح‌ریزی بهتر بنای آینده، باید بیشینه‌خواه بود.

حق شادی را بهتر است باز کنیم، تا اهمیت آن را دریابیم. مثلا باید در نظر گیریم رابطه آن را با امنیت و تأمین اجتماعی. به این اعتبار این حق به عدالت و پیشرفت گره می‌خورد.

رابطه آن با فرهنگ بسیار بارز است: جمهوری اسلامی ضد فرهنگ است، چون ضد شادی است. نگاه کنید که سیاست‌های ضدفرهنگی آن چقدر برخاسته از گرایش آن به عزاداری است. خمینی می‌گفت که بقای آیینشان به گریه است. تحمیل گریه به فرهنگ، بیمار کردن و نابود کردن است.

رابطه حق شادی با آزادی روشن است: شادی در آزادی است، و شادی آزادکننده است. در زندان نمی‌توان شاد بود، و نیز در کشوری که بسان زندان است.

همچنین رابطه آن با آزادی زن بارز است. جمهوری اسلامی بدان دلیل که دشمن شادی است، دشمن حضور آزاد زن در جامعه است، شادی این حضور را لاابالی‌گری می‌داند و به آن به شدت مخالف است. و همچنین روشن است رابطه حق شادی، با حق جوانان برای برخورداری از سعادت. جامعه ما جامعه‌ای جوان است، جوان باید شاد و سرزنده باشد، اما در جامعه ما جوانان مغموم و سرخورده هستند. آن نیرویی به سود آنان می‌رزمد که صراحتا از حق شادی در ایران آینده پشتیبانی کند.

در همین زمینه:

پرونده «حق شادی» در گروه جامعه زمانه، زیر نظر سپیده شایان و با مشارکت و همکاری اسماعیل جلیلوند (در گفت‌وگو با ناصر مهاجر، حسن مکارمی، حسن یوسفی اشکوری، مژگان کاهن و بهروز شیدا)، آیدا قجر(در گفت‌وگو با شاهرخ مشکین‌قلم، شهلا شفیق و سعید پیوندی)، بهنام دارایی‌زاده (در گفت‌وگو با جلال ایجادی و مانا نیستانی)، نعیمه دوستدار (در گفت‌وگو با احمد علوی)، حسین نوش‌آذر (مقاله شیللر: «به راه خود بروید، شادمانه، همچون یک قهرمان)، سارا روشن (در گفت‌و گو با محمدرضا نیکفر) و اکبر فلاحیان (ده پرسش اساسی در مورد حقوق بشر) تهیه شده است.

گفت و گوهای حق شادی را می توانید از طریق لینک های زیر بخوانید:

حق شادی- در گفت‌وگوبا محمدرضا نیکفر، بخش دوم و پایانی

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

نظری وجود ندارد.