ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

دو پرده فصل

<p>بابک مینا ـ&nbsp; زوال&nbsp; یکی از مضامین تکرارشونده و اساسی ادبیات معاصر در ایران است. مضمونی که شاید بتوان گفت با &laquo;بوف کور&raquo; آغاز شد و با &laquo;شازده احتجاب&raquo; فرم و بیانی تازه یافت و هنوز هم ادامه دارد.</p> <!--break--> <p>&nbsp;</p> <p>نه تنها در ادبیات داستانی، که در سینما یا شعر نیز می&zwnj;توانیم ردپایی از مضمون زوال و انحطاط بیابیم. کافی&zwnj;ست مرثیه&zwnj;های حماسی مهدی اخوان ثالت و زیبایی&zwnj;شناسی پوسیدگی و پیری و پاییز و در یک کلام &laquo;باغ بی&zwnj;برگی&raquo; را در شعر او به یاد بیاوریم، و یا &laquo;زوال زیبای گل&zwnj;ها در گلدان&raquo; را در شعر فروغ فرخزاد. در سینما مسعود کیمیایی راوی ویرانه&zwnj;های فرهنگ مردانه و عیارانه است و یا داریوش مهرجویی در &laquo;هامون&raquo; زوال فردی را به زوال نسل امید&zwnj;باخته پس از انقلاب گره می&zwnj;زند. شاید روزی بتوانیم بر پایه این &laquo;پارادایم زوال&raquo; پژوهشی مفصل در ادبیات و هنر معاصر ایران بکنیم و ریشه&zwnj;های اجتماعی این درک زیبایی&zwnj;شناسانه زوال&zwnj;گرا از عصر مدرن را توضیح دهیم.</p> <p>&nbsp;</p> <p>عمومیت &laquo;زیبایی&zwnj;شناسی زوال&raquo; به این معنا نیست که در تمام این آثار ادبی و هنری ما با مضمونی تکراری روبرو هستیم. آثار مهم ادبی هر کدام اصالت و فردیت خود را دارند و زاویه&zwnj;ای تازه به مضمون&zwnj;های تکراری می&zwnj;گشایند. رمان &laquo;دو پرده فصل&raquo; نوشته فرشته مولوی یکی از آثار متعلق به ادبیات زوال است که اصالت و ویژگی&zwnj;های منحصر به فرد خود را دارد.</p> <p>&nbsp;</p> <table align="left" border="0" cellpadding="1" cellspacing="1" style="width: 230px;"> <tbody> <tr> <td> <p class="rtecenter"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/ferembm02.jpg" style="width: 230px; height: 248px;" /><br /> <strong>فرشته مولوی</strong>، نویسنده رمان</p> <p class="rtecenter">&laquo;دو پرده فصل&raquo; (انتشارات افراز ۱۳۸۸)،</p> <p class="rtecenter">روایتی از سقوط&zwnj;های پی در پی طبقه متوسط در ایرانِ پس از انقلاب</p> <p class="rtecenter">&nbsp;</p> <p>&nbsp;</p> </td> </tr> </tbody> </table> <p>&laquo;دو پرده فصل&raquo; رمانی&zwnj;ست درباره زمان. شاید بتوان گفت زمان مهم&zwnj;ترین شخصیت داستان است. رمان از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول در گذشته می&zwnj;گذرد و بخش دوم در زمان حال. داستان، روایت زندگی خانوده دکتر کمال کوچک، همسرش میهن، و دو فرزندشان شیوا و عیساست. در بخش اول ما با خواندن روایتی سیال از خاطراتی نسبتاً پراکنده از چهار شخصیت اصلی داستان با آنها آشنا می&zwnj;شویم. هربار این زندگیِ از دست&zwnj;رفته از زاویه دید یکی از شخصیت&zwnj;های چهارگانه رمان روایت می&zwnj;شود. ما با چهار روایت درهم فرورفته مواجه&zwnj;ایم که در سراتاسر کتاب جریان دارند و همدیگر را کامل می&zwnj;کنند. بخش اول کتاب احتمالاً در اوسط یا اواخر دهه ۴۰ خورشیدی می&zwnj;گذرد. در بخش دوم ناگهان به اواخر دهه ۶۰ پرتاب می&zwnj;شویم. مجدداً با چهار روایت متقاطع ما با برش&zwnj;های مختلفی از زندگی خانواده کوچک مواجه می&zwnj;شویم و زوال تدریجی آنها را از خلال خاطرات پراکنده و تک&zwnj;گویی درونی شخصیت&zwnj;ها می&zwnj;توانیم دریابیم.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در رمان &laquo;دو پرده فصل&raquo; زمان همچون سیری فروپاشاننده تجربه می&zwnj;شود، اگر در بخش اول شخصیت&zwnj;های اصلی داستان با همه تفاوت&zwnj;هایشان&nbsp; هنوز با یکدیگر نسبتاً نزدیک و صمیمی هستند در بخش دوم با ویرانی روابط شخصیت&zwnj;ها مواجه می&zwnj;شویم: روابطی مخدوش که امید اندکی برای احیاء&zwnj;شان وجود دارد. با این همه در بخش اول با آرمان&zwnj;شهری در گذشته یا عصری طلایی مواجه نیستیم: نویسنده کوشش کرده رمان را از روایتی صرفاً نوستالژیک نجات دهد و به همین دلیل شاید ریشه بسیاری از بحران&zwnj;ها در روابط شخصیت&zwnj;ها را بتوانیم در بخش اول جست&zwnj;وجو کنیم. اما به هر حال تقابل شادی سبک و صمیمیت روشن&zwnj;بخش اول و ویرانی، پوسیدگی و ابهام در روابط شخصیت&zwnj;ها در بخش دوم یکی از وجوه اساسی رمان را تشکیل می&zwnj;دهد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>رمان اشاره&zwnj;های فراوانی به تاریخ، حمله مغول، و سیاست و خصوصاً سیاست پس از انقلاب دارد. &laquo;دو پرده فصل&raquo; با روایت زندگی خانواده &laquo;کوچک&raquo; که به طبقه متوسط رو به بالا تعلق دارند، می&zwnj;تواند راوی تجربه درونی و ذهنی طبقه&zwnj;ای باشد که انقلاب را همچون نوعی سقوط سیاسی و اجتماعی تجربه کرده است؛ طبقه&zwnj;ای که اگرچه چندان به شاه دلبسته نبود اما در ساختار اجتماعی پیش از انقلاب جایگاه نسبتاً تضمین شده&zwnj;ای را اشغال می&zwnj;کرد. طبقه&zwnj;ای که وسیعاً در انقلاب ایران شرکت کرد و پس از آن بلافاصله با خشونت از صحنه جامعه حذف شد و صدایش دست&zwnj;کم تا دو دهه پس از انقلاب ناشنیده ماند. این طبقه زندگی روزمره پس از انقلاب را همچون سقوط&zwnj;های پی در پی تجربه کرده است: بحران در روابط عاطفی، شکست&zwnj;های اجتماعی و سیاسی، جدایی، مهاجرت و غیره. &laquo;دوپرده فصل&raquo; روایتی کوتاه از این سقوط&zwnj;های پی در پی است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>شخصیت دکتر کمال کوچک و همسرش میهن باری نمادین در داستان دارد. دکتر کوچک جراحی&zwnj;ست طرفدار علم و پیشرفت، او نمادی از تجدد و &laquo;نگاه به غرب&raquo; است . میهن معلم تاریخ است و دلشوره گذشته را دارد و گفتن ندارد که نمادی از زنانگی، مادرانگی و در یک کلام مام میهن است. در اواخر رمان از خلال خاطرات پراکنده و روایت&zwnj;های بریده بریده به بحران عمیق رابطه زن و شوهر،&nbsp; پدر و مادر پی می&zwnj;بریم. میهن بیمار است و ما نمی&zwnj;دانیم آیا می&zwnj;تواند از پس بیماری&zwnj;اش بر بیاید یا نه. دکتر کوچک تمایلی برای بازساختن رابطه&zwnj;اش با میهن دارد اما هر بار چیزی او را پس می&zwnj;زند: دکتر کوچک فکر می&zwnj;کند میهن از او کینه دارد. اما&nbsp; آیا واقعاً میهن از او کینه دارد؟ آیا بحران این رابطه تمام&zwnj;شدنی&zwnj;ست؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>حال و هوای کلی رمان و تکنیک روایت و بعضی شخصیت&zwnj;ها یادآور رمان &laquo;به سوی فانونس دریایی&raquo; ویرجینیا وولف است. همچنان که تقابل مرد و زن در رمان وولف همچون تقابل عقلانیت و شهود تصویر شده است، در دو پرده فصل هم میهن نماد زنانگی و کمال کوچک نماد مردانگی و تکنیک&zwnj;دوستی مدرن است. اما اگر در &laquo;به سوی فانوس دریایی&raquo; سرانجام خانواده رمزی در بخش سوم ـ پس &laquo;آشوب زمانی&raquo; بخش دوم ـ به سوی فانوس دریایی حرکت می&zwnj;کنند، در دو پرده فصل چشم&zwnj;اندازی برای روشنایی فانوس دریایی وجود ندارد. تنها امیدی غایب و بیرون از متن (امیدی که در خود رمان غایب است و تنها خواننده می&zwnj;تواند آن را منطقاً نتیجه بگیرد) برای خواننده باقی می&zwnj;ماند: شاید میهن از پس بیماری&zwnj;اش بربیاید و شاید خانواده کوچک دوباره بتوانند بر تلی از ویرانه&zwnj;ها بنشینند و خود را دوباره بیافریند.<br /> &nbsp;</p> <p>&nbsp;</p>

بابک مینا ـ  زوال  یکی از مضامین تکرارشونده و اساسی ادبیات معاصر در ایران است. مضمونی که شاید بتوان گفت با «بوف کور» آغاز شد و با «شازده احتجاب» فرم و بیانی تازه یافت و هنوز هم ادامه دارد.

نه تنها در ادبیات داستانی، که در سینما یا شعر نیز می‌توانیم ردپایی از مضمون زوال و انحطاط بیابیم. کافی‌ست مرثیه‌های حماسی مهدی اخوان ثالت و زیبایی‌شناسی پوسیدگی و پیری و پاییز و در یک کلام «باغ بی‌برگی» را در شعر او به یاد بیاوریم، و یا «زوال زیبای گل‌ها در گلدان» را در شعر فروغ فرخزاد. در سینما مسعود کیمیایی راوی ویرانه‌های فرهنگ مردانه و عیارانه است و یا داریوش مهرجویی در «هامون» زوال فردی را به زوال نسل امید‌باخته پس از انقلاب گره می‌زند. شاید روزی بتوانیم بر پایه این «پارادایم زوال» پژوهشی مفصل در ادبیات و هنر معاصر ایران بکنیم و ریشه‌های اجتماعی این درک زیبایی‌شناسانه زوال‌گرا از عصر مدرن را توضیح دهیم.

عمومیت «زیبایی‌شناسی زوال» به این معنا نیست که در تمام این آثار ادبی و هنری ما با مضمونی تکراری روبرو هستیم. آثار مهم ادبی هر کدام اصالت و فردیت خود را دارند و زاویه‌ای تازه به مضمون‌های تکراری می‌گشایند. رمان «دو پرده فصل» نوشته فرشته مولوی یکی از آثار متعلق به ادبیات زوال است که اصالت و ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد.

«دو پرده فصل» رمانی‌ست درباره زمان. شاید بتوان گفت زمان مهم‌ترین شخصیت داستان است. رمان از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول در گذشته می‌گذرد و بخش دوم در زمان حال. داستان، روایت زندگی خانوده دکتر کمال کوچک، همسرش میهن، و دو فرزندشان شیوا و عیساست. در بخش اول ما با خواندن روایتی سیال از خاطراتی نسبتاً پراکنده از چهار شخصیت اصلی داستان با آنها آشنا می‌شویم. هربار این زندگیِ از دست‌رفته از زاویه دید یکی از شخصیت‌های چهارگانه رمان روایت می‌شود. ما با چهار روایت درهم فرورفته مواجه‌ایم که در سراتاسر کتاب جریان دارند و همدیگر را کامل می‌کنند. بخش اول کتاب احتمالاً در اوسط یا اواخر دهه ۴۰ خورشیدی می‌گذرد. در بخش دوم ناگهان به اواخر دهه ۶۰ پرتاب می‌شویم. مجدداً با چهار روایت متقاطع ما با برش‌های مختلفی از زندگی خانواده کوچک مواجه می‌شویم و زوال تدریجی آنها را از خلال خاطرات پراکنده و تک‌گویی درونی شخصیت‌ها می‌توانیم دریابیم.

در رمان «دو پرده فصل» زمان همچون سیری فروپاشاننده تجربه می‌شود، اگر در بخش اول شخصیت‌های اصلی داستان با همه تفاوت‌هایشان  هنوز با یکدیگر نسبتاً نزدیک و صمیمی هستند در بخش دوم با ویرانی روابط شخصیت‌ها مواجه می‌شویم: روابطی مخدوش که امید اندکی برای احیاء‌شان وجود دارد. با این همه در بخش اول با آرمان‌شهری در گذشته یا عصری طلایی مواجه نیستیم: نویسنده کوشش کرده رمان را از روایتی صرفاً نوستالژیک نجات دهد و به همین دلیل شاید ریشه بسیاری از بحران‌ها در روابط شخصیت‌ها را بتوانیم در بخش اول جست‌وجو کنیم. اما به هر حال تقابل شادی سبک و صمیمیت روشن‌بخش اول و ویرانی، پوسیدگی و ابهام در روابط شخصیت‌ها در بخش دوم یکی از وجوه اساسی رمان را تشکیل می‌دهد.

رمان اشاره‌های فراوانی به تاریخ، حمله مغول، و سیاست و خصوصاً سیاست پس از انقلاب دارد. «دو پرده فصل» با روایت زندگی خانواده «کوچک» که به طبقه متوسط رو به بالا تعلق دارند، می‌تواند راوی تجربه درونی و ذهنی طبقه‌ای باشد که انقلاب را همچون نوعی سقوط سیاسی و اجتماعی تجربه کرده است؛ طبقه‌ای که اگرچه چندان به شاه دلبسته نبود اما در ساختار اجتماعی پیش از انقلاب جایگاه نسبتاً تضمین شده‌ای را اشغال می‌کرد. طبقه‌ای که وسیعاً در انقلاب ایران شرکت کرد و پس از آن بلافاصله با خشونت از صحنه جامعه حذف شد و صدایش دست‌کم تا دو دهه پس از انقلاب ناشنیده ماند. این طبقه زندگی روزمره پس از انقلاب را همچون سقوط‌های پی در پی تجربه کرده است: بحران در روابط عاطفی، شکست‌های اجتماعی و سیاسی، جدایی، مهاجرت و غیره. «دوپرده فصل» روایتی کوتاه از این سقوط‌های پی در پی است.

شخصیت دکتر کمال کوچک و همسرش میهن باری نمادین در داستان دارد. دکتر کوچک جراحی‌ست طرفدار علم و پیشرفت، او نمادی از تجدد و «نگاه به غرب» است . میهن معلم تاریخ است و دلشوره گذشته را دارد و گفتن ندارد که نمادی از زنانگی، مادرانگی و در یک کلام مام میهن است. در اواخر رمان از خلال خاطرات پراکنده و روایت‌های بریده بریده به بحران عمیق رابطه زن و شوهر،  پدر و مادر پی می‌بریم. میهن بیمار است و ما نمی‌دانیم آیا می‌تواند از پس بیماری‌اش بر بیاید یا نه. دکتر کوچک تمایلی برای بازساختن رابطه‌اش با میهن دارد اما هر بار چیزی او را پس می‌زند: دکتر کوچک فکر می‌کند میهن از او کینه دارد. اما  آیا واقعاً میهن از او کینه دارد؟ آیا بحران این رابطه تمام‌شدنی‌ست؟

حال و هوای کلی رمان و تکنیک روایت و بعضی شخصیت‌ها یادآور رمان «به سوی فانونس دریایی» ویرجینیا وولف است. همچنان که تقابل مرد و زن در رمان وولف همچون تقابل عقلانیت و شهود تصویر شده است، در دو پرده فصل هم میهن نماد زنانگی و کمال کوچک نماد مردانگی و تکنیک‌دوستی مدرن است. اما اگر در «به سوی فانوس دریایی» سرانجام خانواده رمزی در بخش سوم ـ پس «آشوب زمانی» بخش دوم ـ به سوی فانوس دریایی حرکت می‌کنند، در دو پرده فصل چشم‌اندازی برای روشنایی فانوس دریایی وجود ندارد. تنها امیدی غایب و بیرون از متن (امیدی که در خود رمان غایب است و تنها خواننده می‌تواند آن را منطقاً نتیجه بگیرد) برای خواننده باقی می‌ماند: شاید میهن از پس بیماری‌اش بربیاید و شاید خانواده کوچک دوباره بتوانند بر تلی از ویرانه‌ها بنشینند و خود را دوباره بیافریند.
 

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

نظری وجود ندارد.