بن‌بست سیاسی ایتالیا؛ گره کار کجاست؟

از انتخابات سنا و پارلمان ایتالیا که در روزهای ۲۴ و ۲۵ فوریه برگزار شد، بیش از یک ماه می گذرد. احزاب پیروز اما هنوز نتوانسته اند برای تشکیل دولتی تازه به توافق برسند. ادامه این بلاتکلیفی به یک نگرانی در درون جامعه ایتالیا و اتحادیه اروپا تبدیل شده است.

ایتالیا چهارمین اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا محسوب می‌شود اما از چند سال پیش درگیر رکود اقتصادی شده است. ادامه بلاتکلیفی سیاسی و بی‌دولتی در این کشور، نگرانی‌ از تشدید وضعیت بد اقتصادی آن را بیشتر کرده است.

افزایش نگرانی‌ها ناشی از آن است که برخی از احزاب پیروز اعلام کرده‌اند که در صورت تشکیل دولت نه تنها زیر بار سیاست‌های ریاضت اقتصادی نخواهند رفت، بلکه امکان دارد ادامه عضویت ایتالیا در اتحادیه اروپا را هم به همه‌پرسی بگذارند.

دولت‌های اروپایی نظیر آلمان که اکنون موتور محرکه اقتصادی اتحادیه اروپا است، از بحرانی‌تر شدن وضعیت اقتصادی ایتالیا نگران هستند و به همین خاطر انتخابات ایتالیا و نتایج آن را با دقت پیگیری می‌کنند.

حساسیت سیاستمداران آلمان نسبت به وضعیت سیاسی ایتالیا تا حدی است که "پر اشتاین‌بروک" رقیب آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در انتخابات پارلمانی آتی این کشور، نتوانست خشم خود را از نتیجه انتخابات آن پنهان کند. او سیلویو برلوسکونی و بپه گریلو، دو چهره از چهار چهره اصلی موفق انتخابات ایتالیا را "دو دلقک پوپولیست" توصیف کرد.

آرای شکسته

در انتخابات اخیر ایتالیا هیچ حزبی حائز حد نصاب کرسی‌های لازم برای تشکیل دولت نشد. اکنون در کشوری که اوضاع اقتصادی آن در آستانه بحران است، آراء میان احزابی تقسیم شده است که تمایلی به تشکیل دولت ائتلافی با یکدیگر ندارند.

 گرچه چپ‌گرایان ایتالیا در پارلمان دست بالا را دارند، اما وضعیت در سنا اندکی متفاوت است و هیچ گروهی نمی‌تواند به تنهایی نامزد خود را به مقام  نخست وزیری برساند. در ایتالیا نخست وزیر باید حمایت هر دو مجلس سنا و پارلمان را کسب کند. این وضعیت اکنون موجب نوعی انسداد در وضعیت سیاسی ایتالیا شده است.

احزاب اصلی پیروز در آخرین انتخابات ایتالیا به ترتیب ائتلاف چپ‌ میانه‌، ائتلاف راستگرایان، جنبش ضد سیستم پنج ستاره و هواداران سیاست‌های ماریو مونتی نخست وزیر مستعفی ایتالیا هستند.

ائتلاف چپ میانه به رهبری "پیئر لوئیجی برسانی" در روزهای گذشته موفق شد تا اعضای خود را به ریاست پارلمان و سنای ایتالیا برساند. چپ‌گرایان ایتالیایی خانم " لائورا بولدرینی" سخنگوی سابق آژانس پناهندگان سازمان ملل و از چهره‌های خوشنام در زمینه حقوق بشر را به عنوان گزینه انتخابی برای ریاست پارلمان اعلام کردند.

نمایندگان جنبش ضد سیستم پنج ستاره، گروهی که سومین فراکسیون بزرگ مجالس ایتالیا را تشکیل می‌دهند، به‌رغم تاکید بر مخالفت و رای ندادن به هیچ کدام از احزاب قدیمی چپ و راست، دچار دو دستگی شدند و ائتلاف چپ ها توانست خانم بولدرینی را به عنوان رئیس پارلمان و همچنین "پیترو گراسو" را به عنوان رئیس سنا برگزینند.

ائتلاف چپ میانه به رهبری برسانی ۶۹ ساله که نسبت به دیگر احزاب ایتالیایی کرسی‌های بیشتری در پارلمان و سنا را در اختیار گرفته، برای تشکیل دولت خود نیاز به ائتلاف با یکی دیگر از احزاب پیروز دارد. چپگرایان یا باید ائتلافی با راستگرایان تشکیل دهند و یا با جنبش پنج ستاره.

 وضعیت برای سیلویو برلوسکونی و ائتلاف راستگرای او نیز به همین گونه است. راستگرایان برای تشکیل دولت نیاز به ائتلاف با چپ‌گرایان و یا جنبش پنج ستاره دارند. چپ‌ها اما آشکارا اعلام می‌کنند که تمایلی به تشکیل دولت ائتلافی با راست میانه به رهبری سیلویو برلوسکونی ندارند.

سیلویو برلوسکونی خود را علاقمند به ائتلاف با چپ‌ها و یا جنبش پنج ستاره نشان می‌دهد. برلوسکونی که برای بیش از ده سال نخست وزیر ایتالیا بود، اخیرا در یک برنامه تلویزیونی هشدار داد که ایتالیا ممکن است تاوان سنگینی برای وضعیت بلاتکلیف فعلی بپردازد.

اختلاف نظر عمیق میان چپ‌ها و راست‌های ایتالیایی بر سر نحوه اداره کشور و برنامه‌های اقتصادی، شخصیت خاص و هاله‌ای از اتهام‌ها و احکام قضائی که شخص برلوسکونی را در برگرفته است؛ در کنار ناخرسندی آشکار دیگر مقامات کشورهای اروپایی از احتمال قدرت‌یابی وی، موجب شده است تا چپ‌های ایتالیایی رغبتی برای نزدیکی به وی احساس نکنند.

در این میان چپ‌گرایان که کرسی‌های بیشتر مجالس را در دست دارند، با پیروزی‌های اخیر خود در کسب کرسی ریاست پارلمان و سنا روحیه‌ای مضاعف پیدا کرده و تلاش می‌کنند تا با فشار به اعضای جنبش پنج ستاره، آنها را راضی به حضور در دولت ائتلافی با چپ‌گرایان کنند.

مشکل اما آنجا بیشتر می‌شود که جنبش پنج ستاره و رهبر آن "بپه گریلو" که یک کمدین ایتالیایی است، اساسا محصول یک جنبش اعتراضی است و هویت خود را در تعارض و نه گفتن به احزاب سنتی چپ و راست قرار داده است.

این جنبش حاضر نیست تا با هیچ کدام از برندگان اصلی انتخابات، چه چپ‌گرایان و چه راستگریان دولتی ائتلافی تشکیل دهد.

جنبش پنج ستاره، هم برسانی و هم برلوسکونی را از نسل پیشین سیاستمداران ایتالیایی می‌داند؛ نسلی که مانع ایجاد تغییر و تحول در ایتالیا شده است.

روزهای آینده و مشکلات بیشتر

روزهای آینده مشکلات تازه‌تری نیز با خود به ارمغان خواهند آورد. در حالی که سنای ایتالیا به خاطر شکسته شدن آراء ناتوان از حمایت یک فرد برای نخست وزیری است و در حالی که احزاب ایتالیا نمی‌خواهند با یکدیگر کنار بیایند، روز پانزدهم آوریل، سنای ایتالیا باید رئیس جمهور تازه‌ای نیز برای این کشور بیابد. موضوعی که به خودی خود به یک گره تازه تبدیل می‌شود.

از مسائل سراسری ایتالیا که بگذریم، انتخابات ایتالیا در برخی از مهم‌ترین مناطق آن نتایجی نگران‌کننده برای دولت مرکزی این کشور - فارغ از به قدرت رسیدن چپ‌گرایان یا راست‌گرایان - به همراه داشته است.

حزب "لیگ شمال" که سال‌ها به دنبال جدایی منطقه شمال ایتالیا بوده است، گرچه نتوانست در انتخابات سنا و پارلمان موفق ظاهر شود، اما در انتخابات محلی توانست بر سه منطقه ثروتمند شمالی ایتالیا یعنی ونتو، لومباردی و پیامونته (ونیز، میلان و تورین) تسلط یابد.

این سه منطقه در مجموع تولید کننده ۶۰ درصد از تولید ناخالص ایتالیا به شمار می‌روند. رهبران این حزب که شعار خود در این انتخابات را "اولویت با شمال" تعیین کرده بودند، اعلام کرده‌اند که قصد دارند تا ۷۵ درصد از مالیات‌های اخذ شده در این نواحی را  صرف توسعه این مناطق کنند و آن را در اختیار دولت مرکزی در رم قرار ندهند.

شمال ایتالیا در مقایسه با جنوب و مرکز این کشور منطقه صنعتی و ثروتمند محسوب می‌شود. بسیاری در شمال ایتالیا معتقدند که مالیات‌ها  از شمالی‌ها گرفته می‌شود و به مصرف جنوب و مرکز کشور می‌رسد.

اکنون باید منتظر ماند و دید که آیا جنبش پنج ستاره حاضر خواهد بود تا با یکی از ائتلاف‌های چپ و یا راست متحد شود؟ آیا احزاب سنتی چپ و راست قید جنبش تازه را خواهند زد و با یکدیگر دولت ائتلافی تشکیل خواهند داد، یا این که بن‌بست سیاسی ایتالیا این کشور را وادار به برگزاری انتخابات مجدد خواهد کرد.