دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران علیه آمریکا را تأیید کرد

دیوان بین المللی دادگستری مستقر در لاهه امروز رای به صلاحیت این دادگاه برای رسیدگی به پرونده شکایت ایران علیه آمریکا داد.

جلسه دادگاه به دلیل شیوع ویروس کرونا به صورت نیمه مجازی برگزار شد، ریاست دادگاه و هیات ایرانی و آمریکایی در لاهه حضور داشتند اما ۷ قاضی  از راه دور و به صورت ویدیو کنفرانس در جلسه بودند. 

دیوان بین المللی دادگستری لاهه چهارشنبه ۳ فوریه/ ۱۵ بهمن رای خود را در زمینه صلاحیت دادگاه برای رسیدگی به  پرونده شکایت ایران علیه آمریکا اعلام کرد.

پیشتر آمریکا به صلاحیت دیوان برای بررسی این پرونده اعتراض کرده بود.

دادگاه اکنون می‌تواند رسیدگی به پرونده را پیش ببرد. صدور رای نهایی در مورد شکایت ایران از آمریکا ممکن است ماه‌‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد.

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی در توئیتی رأی دادگاه لاهه را «یک پیروزی حقوقی دیگر برای ایران» خواند،‌ مدعی شد ایران «همیشه به طور کامل به قوانین بین‌المللی احترام گذاشته» و از ایالات متحده خواست به تعهدات بین‌المللی خود احترام بگذارد.

ایران نیمه ژوئیه ۲۰۱۸ ( تیرماه ۱۳۹۷) در شکایتی به دادگاه دادگستری بین‌المللی مستقر در لاهه از آمریکا برای نقض عهدنامه مودت که سال ۱۹۵۵ ( بیش از ۶۵ سال پیش) میان ایران و آمریکا بسته شده بود شکایت کرد.

در آن زمان دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقت آمریکا ضمن خروج از توافق هسته ای برجام تحریم‌های لغو شده علیه ایران را بازگردانده بود. 

ایالات متحده پس از شکایت ایران به دیوان دادگستری بین المللی لاهه استدلال کرده بود که این دیوان صلاحیت قضایی برای رسیدگی به آن پرونده را ندارد. 

آمریکا همچنین استدلال کرده بود که تحریم‌ها از آنجا که ایران «تهدیدی خطرناک» برای امنیت بین المللی است ضرورت داشته است.

دیوان دادگستری بین المللی لاهه (ICJ) توسط سازمان ملل متحد پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شد و هدف از آن حل دعاوی بین کشورهای عضو بود.

عهدنامه مودت یا «پیمان مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی» بین آمریکا و ایران دو سال پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، در زمان ریاست جمهوری آیزنهاور و نخست‌وزیری حسین اعلا امضا شد. با وجود بیش از چهار دهه خصومت میان دو کشور تا زمان طرح شکایت اخیر هیچ یک از طرفین از این پیمان خارج نشده بودند و به نظر می‌رسد این عهدنامه همچنان اعتبار داشته باشد.

معتبر بودن عهدنامه اما لزوما دلیلی بر صلاحیت دادگاه برای رسیدگی پرونده نیست. در مورد هر شکایت به صورت موردی دادگاه در این زمینه اعلام نظر می‌کند.

این نخستین بار نیست که ایران و آمریکا  با استناد به این عهدنامه  شکایت خود را دربه دیوان‌ دادگستری بین المللی مطرح می‌کنند.

آمریکا در جریان گروگانگیری دیپلمات‌های آمریکایی در تهران با استناد به عهدنامه از ایران شکایت کرد، ایران نیز در جریان حمله ناو وینسنس به هواپیمای مسافربری ایران، و نیز پس از حمله آمریکا به سکوهای نفتی ایران به این دادگاه شکایت کرده بود.

دعوای مطرح شده که اینک دیوان دادگستری لاهه رسیدگی بر آن را آغاز می کند در زمینه برقراری مجدد تحریم‌ها است. ایران می‌گوید که بازگشت تحریم‌ها سبب «سختی و رنج» شده و زندگی میلیون‌ها نفر را خراب کرده است.

واشنگتن اواخر سال ۲۰۱۸ و پس از آن که دیوان دادگستری بین المللی دستور کاهش تحریم در زمینه کالاهای انسان‌دوستانه و اضطراری را در زمانی که شکایت در جریان است صادر کرد- از آن خارج شد.