معاون وزیر کشور: کودک‌همسری نداریم، ازدواج پیش‌رس داریم
معاون وزیر کشور ایران می‌گوید ازدواج‌های زیر ۱۳ سال دختران در ایران چون با اجازه دادگاه صورت می‌گیرد قانونی است و کودک همسری به شمار نمی‌آید.
کودک‌همسری، پدیده رایج در ایران (عکس: خبرگزاری ایلنا)
در حالی که آمارها از افزایش ازدواج کودکان به ویژه دختران در ایران خبر می‌دهند، «تقی رستم‌وندی» معاون وزیر کشور و رییس سازمان اجتماعی کشور، کودک همسری در ایران را رد کرد و گفت این واژه در کشور نه تنها جایی ندارد، بلکه کاربردی هم ندارد. او کلمه تازه‌ای برای توصیف ازدواج کودکان برگزید و آن را «ازدواج پیش‌رس» خواند.
رییس سازمان اجتماعی کشور گفت از آنجا که به دختران کمتر از ۱۳ سال با حکم دادگاه و بر اساس اثبات آمادگی و بلوغ جسمی دختران حکم قضایی برای ازدواج داده میشود، بنابراین چیزی به عنوان کودک همسری به معنایی که در ادبیات جهانی وجود دارد، در ایران وجود ندارد و به همین دلیل ازدواج‌هایی که در سنین کودکی صورت می‌گیرد «در مسیر قانونی» است. او گفت:
اگر دختر ۱۳ ساله یا کمتر از ۱۳ سال دختر بود که قاضی حکم برای ازدواج نمی‌داد.
در ایران تعریف کودک در متون حقوقی و قوانین تعریف مشخصی نیست. نظام حقوقی ایران، رویه یکسانی را درباره سن کودکی در پیش نگرفته و در قوانین گوناگون معیارهای سنی متفاوتی را ارائه کرده است. تبصره یک ماده ۱۲۰۱ قانون مدنی می‌گوید «سن بلوغ در پسر ۱۵ سال تمام قمری و در دختر ۹سال تمام قمری است» و بر این اساس پایان دوره کودکی در دختران ۹ سال و در پسران ۱۵ سال است. همین سن مبنای نکاح و خروج از دوره کودکی قرار گرفته است. اما مطابق تبصره ۲ ماده ۱۲۱۰، رشد اقتصادی اطفال بعد از بلوغ تا سن ۱۸ سالگی نیاز به اثبات در دادگاه دارد. نتیجه حقوقی آن این است که آثار دوره کودکی، در امور اقتصادی تا پایان ۱۸ سال ادامه دارد و اینکه بلوغ جنسی و بلوغ اقتصادی (رشد) دارای دو حکم متفاوت هستند. حکم متعارض دیگری که در قانون مدنی ایران وجود دارد و اثر آن خروج کودک از دوره کودکی است، حکم مربوط به ماده ۱۰۴۲ قانون مدنی است که می‌گوید:« نکاح قبل از بلوغ ممنوع است». بنابراین، سن ازدواج و تشکیل خانواده متفاوت و موجب پایان دوره کودکی است.
با اینکه موضوع ازدواج کودکان سال‌هاست به عنوان یک آسیب اجتماعی در ایران محل بحث است و با اینکه مجلس دهم تلاش کرد طرحی را برای افزایش سن قانونی ازدواج تصویب کند که به نتیجه نرسید. معاون امور زنان دولت هم می‌گوید دو سال قبل لایحه حذف تبصره مربوط به ازدواج دختران زیر ۱۳ سال را به دولت ارسال کرده اما این لایحه هم مانند طرح مجلس برای کاهش کودک همسری و افزایش حداقل سن ازدواج به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است. آمارهای مرکز امار ایران نشان می‌دهد که ازدواج کودکان به ویژه دختران در ایران شیوع دارد.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران که روز دوشنبه، ۱۲ بهمن درباره «وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران تابستان ١٣٩٩» منتشر شده، در تابستان سال ۹۹، در مجموع ازدواج ۹ هزار و ۵۸ دختر ۱۰ تا ۱۴ ساله ثبت شده است. در همین مدت، ۱۸۸دختر ۱۰ تا ۱۴ سال طلاق گرفته‌اند. تعداد ازدواج‌های دختران ۱۰ تا ۱۴ سال در زمستان ۹۸، هشت هزار و ۱۶ ازدواج بود.
با وجود این آمارهای نگران کننده، «تقی رستم‌وندی» معاون وزیر کشور در توجیه این نوع ازدواج‌ها ملاک قانونی بودن آنها را بلوغ جسمانی دختران در مناطق محتلف ایران دانست:
به جهت رعایت اقتضائات فرهنگی، اقلیمی و جغرافیایی در نقاط مختلف کشور ما در روستاها دخترانی داریم که در همین سنین ۱۳ سال هستند و آمادگی جسمانی برای ازدواج دارند، این افراد برای ازدواج به دادگاه مراجعه می‌کنند و قاضی بعد از اثبات و وجود مستندات و شواهد حکم می‌دهد که این دختر ۱۳ ساله آمادگی ازدواج دارد، لذا به آن کودک همسری نمی‌گویند، چراکه کودک نمی‌تواند ازدواج کند.
رستم‌وندی گفت عمده ازدواج‌های کمتر از سن ۱۵ سال در ۱۳ و ۱۴ سالگی است:
از ۲۵ هزار ازدواجی که در ۹ ماهه ابتدای سال در سن کمتر از ۱۵ سال صورت می‌گیرد، ۱۴ هزار و ۶۲۹ ازدواج در سن ۱۴ سالگی بوده و ۹ هزار و ۵۳۶ ازدواج نیز در سن ۱۳ سالگی انجام شده است. همچنین ۸۱۲ ازدواج در سن ۱۲ سال و ۲۴۸ ازدواج هم در سن ۱۱ سالگی انجام شده است، حدود شاید یک یا دو ازدواج هم زیر ۱۰ سال در کل کشور داشته‌ایم.
به گفته این مقام مسوول، ازدواج زیر ۱۵ سال در ایران هم ثبت رسمی میشود و هم در بانک اطلاعات جمعیت کشور ثبت میشود، اما چون شناسنامه دختران بعد از ۱۵ سالگی دارای صفحه ازدواج میشود بعد از ۱۵ سالگی در شناسنامه ثبت میشود، اما در هر حال ازدواج زیر ۱۵ سال رسمی، قانونی، شرعی و ثبت شده تلقی میشود.
در حالی که معاون وزیر کشور ایران ازدواج‌های کودکان را قانونی دانسته در خبری دیگر عظیم اکبری دادستان شهرستان نمین در استان اردبیل، از بازداشت ۱۲۰ تن از عوامل دخیل در ازدواج کودکان در این شهرستان خبر داده است.
او گفته همه این متهمین از شهر آبی بیگلو هستند و با تحقیق و بازجویی تفهیم اتهام شده و از همه آنها ضمانت گرفته شده است، بر اساس این خبر، دو باب دفترخانه که با همکاری عاقد فعالیت غیرقانونی انجام می‌دادند، به جرم عقد کردن دختران زیر سن قانونی روانه زندان شدند.
دادستان شهرستان نمین گفته قانون برای این جرم از شش ماه تا دو سال حبس پیش بینی کرده است و این قانون شامل پدر و مادر دختر و داماد و عاقد نیز شامل میشود.
وام ازدواج و خطر افزایش ازدواج کودکان
آسیب‌هایی مثل فقر، طلاق، اعتیاد، انزوای اجتماعی، محرومیت از تحصیل و مرگ‌ومیر ناشی از بارداری و زایمان‌های زودهنگام تنها بخشی از تبعات ازدواج در کودکی هستند. «کودک همسری» یکی از مصادیق بارز خشونت علیه کودکان است که نه تنها در ایران هیچ برنامه‌ای برای جلوگیری از آن وجود ندارد بلکه رسانه‌های حکومتی، کتب درسی، سیستم آموزشی و مبلغان مذهبی با تبلیغ ازدواج زودهنگام راه و رسم همسرداری را به کودکان دختر آموزش می‌دهند و آنها را برای ورود به این مرحله تشویق می‌کنند.
در حالی که مطابق بررسی‌های جامعه‌شناسان یکی از اصلی‌ترین دلایل ازدواج کودکان فقر اقتصادی و فرهنگی خانواده است، اوضاع نابسامان اقتصادی سال‌های اخیر در ایران به افزایش ازدواج کودکان انجامیده است. سیاست‌های جمعیتی و تعیین مشوق‌هایی برای تسهیل ازدواج نظیر طرح‌هایی برای افزایش وام ازدواج برخی از خانواده‌ها را به این نوع ازدواج‌ها سوق داده است. اما معاون وزیر کشور درباره احتمال افزایش کودک همسری به دلیل به افزایش وام ازدواج گفت:
افزایشی که امسال در ازدواج کمتر از سن ۱۵ سال دیده میشود، در حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ مورد بوده است، حال باید بررسی شود که آیا این افزایش ازدواج معنادار است و آیا اگر افزایش قابل توجه است، تحت تاثیر انگیزش‌های مالی بوده است یا به دلایل دیگری مانند کاهش تشریفات در دوران کرونا یا مواردی شبیه این باعث افزایش ازدواج شده است، با توجه به این که هنوز سال به اتمام نرسیده است، قضاوت درستی درباره اینکه چقدر انگیزش‌های مالی در این زمینه موثر بوده است، نمی‌توانیم داشته باشیم.
این در حالی است که آذر گذشته، محمد مهدی تندگویان، معاون وزیر ورزش و جوانان درباره سوء‌استفاده از تسهیلات ازدواج هشدار داده و گفته بود:
آمارها نشان می‌دهد که بعد از افزایش وام مذکور موضوع کودک همسری نیز در برخی نقاط به شدت افزایش یافته و حداقل نسبت به سال گذشته این موضوع در برخی نقاط کشور تا چهار برابر بیشتر شده است.
نظرها
هریمان از خرم آباد
در دهی در چند کیلومتری خرم آباد لرستان یک بچه ی پنج سال نیمه را به ازدواج یک مرد ۲۹ ساله در آوردند. عموی این بچه شکایت کرد. جالب اینکه پدر و پدر شوهر و برادر شوهر این بچه بر علیه عموی او قیام کردند و گفتند که این بچه پنج سال و نیم خورشیدی بوده و میشود ۶ سال قمری و همسال عایشه همسر پیامبر. اسناد این ماجرا هست و شما میتوانید آنرا پیدا کنید.
اسلامشناس از قم
اینها را برای سرپوش گذاشتن به رابطه سنی عایشه و شوهر گرامیش پیامبر اعظم سر هم می کنند. بنده بارها بر منبر شنیدم که پیامبر گرامی اسلام به قول آن فیلسوف دارو و پیامبر اعظم به قول فرزند مهندس در پنجاه ۵۴ سالگی با عایشه ۶ ساله ازدواج کرده و او را در ۹ سالگی به اتاق ذفاف برده. اما برادران اهل سنت و حتا اکثر شیعیان این تاریخ را تحریف در اسلام حنیف میدانند. آنها می گویند که پیامبر عاشق عایشه سه ساله بوده اما به خاطر نا نا کوچولو بودنش به او نهایت احترام را گذاشته و دندان بر جیگر خسته بسته و صبر پیشه کردذه تا او شش سالش ده و با او «ازدواج» کرده. البته فشارهای فرهنگی ایرانیان باعث شده تا کودک و حتا بچه همسری پیامبر را به پیش رس همسری فرو کاهیده اند. بله درستش هم همین است. شما مواطب باشید که به زودی مداحان و ملایان به جان هم خواهند افتاد و شاید تا چند سال دیگر کسانی بگویند که اولا پیامبر در آن زمان ۴۰ ساله بودم و دوما عایشه ۱۹ ساله می بوده است. دروغ که استخوان نیست!