بحران کاغذ: نفس آخر مطبوعات، ناامیدی ناشران از نشر کتاب

«اولین علت، عدم مدیریت درست مسئولان مربوطه است. قدم اول برای نشر و ناشر کاغذ است و اگر همین یک مورد نباشد، نمی‌شود به مرحله دیگری رفت. و مسئله گرانی کاغذ ضربه مهلکی به این صنعت زد و بعد از آن، کاغذ دیگر زنده نشد و فقط جسم بی‌جانش را با ترفندهای مختلف از جایی به جایی انتقال دادیم تا بلکه بتوانیم زنده نگهش داریم.
با وجود اینکه مدام به گوش می‌رسد که در بازار، خرید و فروش کاغذ انجام نمی‌شود ولی قیمت کاغذ مدام بالاتر می‌رود و قیمت یک بند کاغذ، صبح با عصر متفاوت است. از طرفی ما مردمی هستیم که بلد نیستیم کار گروهی انجام دهیم و به فکر خود و منافع خودمان هستیم، پس برای اینکه بتوانیم کتاب چاپ کنیم، دست به دامن بازار سیاه می‌شویم.
از طرفی برخی ناشران امکان این را دارند که بتوانند کاغذ بخرند و نگه دارند، همین باعث می‌شود که قیمت کاغذ متغیر باشد و باعث به وجود آمدن مافیای کاغذ هم بشود که به جای اینکه برای چاپ کتاب استفاده شود در انبارهای دلالان کاغذ روی هم انبار می‌شود تا به قیمت گزاف به فروش برسانند.»

«برای بعضی از کتاب‌ها که می‌دانیم احتمال فروش خواهد داشت، تیراژ بالاتری چاپ می‌کنیم و برای باقی کتاب‌ها پایین‌ترین تیراژ را در نظر می‌گیریم، کتابی که برایش قیمتی در نظر گرفته‌ایم وقتی دارد از مسیر چاپخانه به سمت پخش کتاب می‌رود، نوسان دارد. یعنی برای چاپ همان کتاب در همان روز باید هزینه بالاتری در نظر بگیریم و این آشفتگی در کنار باقی مسائل برای ناشران بسیار سخت و دشوار شده است.»

«فکر نمی‌کنم بتوانیم به چنین درجه‌ای برسیم که کاغذ مرغوب و قابل توجهی تولید کنیم. شاید بشود برای برای روزنامه چنین چاره‌ای اندیشید ولی کاغذی که بشود برای کتاب در نظر گرفت، باید به واردات آن امیدوار باشیم.
از طرفی برای انجام چنین پروژه‌ای هم نیاز به مدیریت و حمایت مالی است که آن هم در طول این سال‌ها امتحان خود را پس داده و به چشم دیده‌ایم که امکان‌پذیر نیست.»

«آنچه در حال حاضر انجام می‌دهیم این است که چند کتاب پرفروش را در اولویت قرار داده‌ایم، با اینکه تیراژ کتاب‌ها زیاد بالا نیست. با این حال سعی می‌کنیم هر طور شده، حتی اگر سود هم نکنیم، کتاب چاپ کنیم. چون اگر تعطیل کنیم، حتما بعضی‌ها خوشحال می‌شوند، به همین خاطر باید از این مرحله هم عبور کنیم. فعلا اوضاع به همین منوال است ولی از فردا خبر نداریم.»

«شاید درباره روزنامه و چاپ آن اینطور گمان می‌رود که خب، اگر نباشد هم اتفاق خاصی نمی‌افتد و می‌توان اخبار و حوادث را از شبکه‌های اجتماعی و تلویزیون دنبال کرد، ولی در این حرفه افرادی هستند که سال‌ها در این حوزه فعالیت کرده‌اند و نمی‌شود به آن‌ها گفت، حالا بروید و یک کار دیگر انجام دهید. از طرفی کیفیت کاغذ هم مهم است، کاغذ نامرغوب چشم خواننده را اذیت می‌کند. متاسفانه گرانی کاغذ برای نشریات و مطبوعات هم صدماتی زده، و مدام می‌بینیم که یا مجله‌ای مجبور به تعطیلی می‌شود یا برای اینکه روزنامه‌ای بتواند فعالیت داشته باشد و با همان کاغذ مرغوب به کار خود ادامه دهد، از صفحات خود کم می‌کند و قطع را کوچک‌تر می‌کند و به همین خاطر قیمت روزنامه و نشریه هم بالطبع بالاتر می‌رود. حتی اگر روزنامه حالت آرشیوی نداشته باشد، به نظر من باید در بهترین حالت خود چاپ شود و از طرف دیگر به جمع‌آوری و بازیافت آن اندیشید.»

«بعد از مدیریت که حرف اول را می‌زند باید به روزنامه‌های خصوصی و دولتی نگاه یکسانی باشد. منظورم از جهت تهیه کاغذ است. روزنامه‌های دولتی هنوز هم در بیشترین تیراژ خود با همان کیفیت کاغذی که قبلا استفاده می‌کردند به راه خود ادامه می‌دهند. منظور این است که مسئله کمبود کاغذ نباید گریبان یک عده خاص را بگیرد.»

«بله. شنیده‌ام. شاید این هم نوعی راه حل باشد. البته نشریات از طرف مشترکین به صورت سالانه یا ماهانه مبلغی دریافت می‌کنند، قبل از نوسانات این موردی بود که اشتراک به نفع نشریه یا روزنامه بود. ولی الان این مورد هم نمی‌تواند موثر باشد. چون قیمت‌ها مدام تغییر می‌کند و نمی‌شود برآورد قیمت درستی داشت. و برای اینکه بتوانند نشریات کاغذی به فعالیت خود ادامه دهند، باید تغییراتی در نشریه بدهند، و خواننده‌ای که با این موضوع روبرو می‌شود، - تغییر ابعاد نشریه یا روزنامه و یا تغییر نوع کاغذ و غیره- احساس خوشایندی ندارد، حتی اگر در همان مجله یا روزنامه‌ای که می‌خرد اخبار مربوط به چنین تغییراتی را بخواند.»

«متاسفانه نشر ما هم مثل باقی نشرها که از صفر تا صد را خود مجموعه عهده‌دار است، دچار سردرگمی شده است. یعنی نه سرمایه هنگفتی دارد که بتواند کاغذ چند ماه آینده را تامین کند نه با ارگانی در ارتباط است که بتواند هزینه‌ها را تامین کند. در این اوضاع نابسامان که ویروس هم به آن اضافه شده، با چند معضل، بالاخص گرانی کاغذ روبرو هستیم. البته برای اهل فرهنگ و هنر، این کشورهمیشه بحران زده بود. قبل‌تر‌ها می‌شد کمی برنامه‌ریزی کرد. اینطور بگویم که حالا باید مبلغ کاغذ را پرداخت کنی ولی کاغذ در زمان وعده داده شده به دستمان نمی‌رسد. تمام محاسبات انجام شده برای یک کتاب دوباره باید از اول حساب شود. و یک نشر که کارش باید توجه به محتوا و متن یا ترجمه اثر باشد، درگیر این است که کاغذ کی به دستش می‌رسد، قیمت کتاب را چطور حساب کنیم که مخاطب داشته باشد و می‌بینی از صبح تا شب درگیر حساب و کتاب هستی!»

«بله. زمانی کاغذ به عنوان کالای ضروری به حساب می‌آمد و حالا از آن لیست خارج شده است و غیر ضروری محسوب می‌شود. و همین باعث شده که به چنین وضعیتی دچار شود. یعنی هنوز تکلیفش با ارز دولتی مشخص نبود، آن زمان که هنوز در این مرحله بود مشکلات ریز و درشت داشت، الان که هم غیرضروری است و هم تکلیفش با ارزها مشخص نیست، مشکلات چندین برابر شده است. کاغذ دیگر از مرحله بحران گذشته است. هر کالایی که برای دریافت و توزیع آن از طرف دولت یا ارگان برنامه‌ریزی درستی نشود یا بی توجهی شود، افراد فرصت طلب همیشه در کمین هستند و کنترل امور را به دست می‌گیرند. در این میان آنکه قدرتش بیشتر باشد، بیشتر هم دریافت می‌کند و استفاده می‌کند. آنکه هم می‌خواهد پایبند عدالت باشد از قافله عقب می‌ماند.»

«این روزها ناشران بیشتر از آنکه به مشاور و مدیر و چاپچی نیاز داشته باشند، به مشاور بورس نیازمندند که تلفن دستش بگیرد، بگوید حالا قیمت کاغذ در ساعت فلان این است و تلفن دیگر را بردارد و بگوید، حالا قیمت کاغذ بالا رفت، صبر کنید. یا الان ثابت است، چون نزدیک به آخر هفته است یا هرچه دارید سرمایه‌گذاری کنید، چون نزدیک به نمایشگاه کتاب است و کاغذ گیرتان نمی‌آید.»

«با این حال نمی‌توانم از کیفیت کاغذ و چیزهای دیگر کم کنم، ترجیح می‌دهم کمتر کتاب چاپ کنم ولی در این دریای متلاطم سرگردان نشوم.»