پایان عصر بنزین‌های سرب‌دار در جهان

دوره استفاده از بنزین سرب‌دار که تهدیدی عمده برای سلامت انسان و کره زمین هستند، بالاخره به سر رسید.

کارشناسان سازمان ملل متحد استفاده از بنزین دارای سرب را که از سال ۱۹۲۲ آغاز شده بود «فاجعه‌ای برای محیط زیست و بهداشت عمومی» نامیده‌اند. تا سال ۱۹۷۰ تقریبا تمام بنزین‌هایی که در جهان تولید می‌شد حاوی سرب بود.

الجزایر، آخرین کشوری بود که بر اساس اعلام سازمان ملل از این بنزین‌ها استفاده می‌کرد و از این پس الجزایر هم دیگر بنزین سرب دار در جایگاه‌‌های فروش سوختش عرضه نخواهد کرد. 

با پایان عصر بنزین‌های سرب‌دار از یک میلیون و ۲۰۰ هزار مورد مرگ پیش از موعد جلوگیری خواهد شد. 

خلاص شدن از شر بنزین‌های سرب‌دار، بخشی از تلاش جهانی برای کاهش آلودگی‌ها در سراسر جهان است. سرب بشدت سمی است و قرار گرفتن در معرض آن در هیچ سطحی ایمن نیست. 

سوخت‌ ناپاک، هوا، گرد و غبار، خاک، آب آشامیدنی و غلات را طی بخش عمده‌ای از قرن حاضر آلوده کرده‌ و سبب بروز بیماری‌هایی از جمله سکته قلبی و سرطان شده است. سرب به طور خاص برای کودکان نگران‌کننده‌تر است زیرا به رشد مغز و توانایی یادگیری آنها آسیب می‌زند.

اینگر آندرسون، مدیر اجرایی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد می‌گوید: «ممنوعیت موفقیت آمیز بنزین با سرب گامی بسیار مهم برای بهداشت جهانی و محیط زیست ما بشمار می‌رود.»

اثرات اخرین موارد استفاده از سوخت سرب‌دار احتمالا برای دهه‌ها با ما خواهد ماند. مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد این مواد سمی که در لندن ۲۰ سال پیش ممنوع شدند، هنوز بر کیفیت هوای پایتخت اثر می‌گذارند.

سرب از سال‌های دهه ۱۹۳۰ پای خود را به سوخت در بریتانیا باز کرد تا این‌که سال ۱۹۹۹ به استفاده از آن پایان داده شد.

فلزهایی که در گاز حاصل از سوختن بنزین وجود دارند بر روی بسیاری از سطوح در شهرها  و بر روی خاک برای چندین دهه باقی می‌مانند و با وزش باد به هوا باز می‌گردند. 

تا اواسط سال‌های دهه ۸۰ میلادی اغلب کشورهای ثروتمند جهان استفاده از سوخت‌های سرب‌دار را ممنوع کردند،  اما همچنان تا سال ۲۰۰۲ تقریبا همه کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط همچنان از این سوخت استفاده می‌کردند.

کمپین ۱۹ ساله سازمان ملل متحد سبب شد تا کشورها یکی  پس از دیگری استفاده از سوخت حاوی سرب را کنار بگذارند و آخرین کشور الجزایر بود.

اکنون فروش و استفاده از سوخت حاوی سرب در سراسر جهان پایان یافته است. 

از سرب همچنان در رنگ، باتری‌ها و برخی اقلام خانگی استفاده می‌شود.

گام بعدی 

مرحله بعدی برای سازمان ملل فشار آوردن برای جایگزینی استفاده از سوخت‌های فسیلی در خودروها و جایگزینی آن با سوخت‌های پاکیزه‌تر است.

در حالی‌که در برخی کشورها استفاده از خودروهای الکتریکی آغاز شده، اما همچنان در یک دهه آینده یک میلیارد و ۲۰۰ خودرو جدید راهی جاده‌‌ها خواهند شد. اغلب این خودروها بویژه در کشورهای روبه توسعه با سوخت فسیلی کار می‌کنند. 

ایران و معمای بنزین

به گفته سازمان ملل دیگر هیچ کشوری در جهان از بنزین و سوخت حاوی سرب استفاده نمی‌کند، اما آیا در ایران چنین است؟

به گفته معصومه ابتکار رییس پیشین سازمان محیط زیست در ایران سال ۱۳۸۰ خورشیدی سرب از بنزین حذف شد.

اما در ۲۰ سال گذشته بارها شایعه استفاده از سرب در بنزین‌‌‌های ساخت داخل مطرح شده و تقریبا هر بار هم روابط عمومی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران این موضوع را تکذیب کرده است. روایت رسمی این است که در گذشته ترکیبات سرب برای افزایش عدد اکتان سوخت بهبود کارکرد موتور به بنزین اضافه می‌شد، اما پس از حذف سرب از بنزین مصرفی در سال ۱۳۸۱ و الزام نصب کاتالیست بر روی خودروهای بنزینی، آلاینده سرب هم از هوا حذف شد.

معصومه ابتکار در سال‌های گذشته در چندین مصاحبه به وضعیت کیفیت بنزین و آلودگی هوا اشاره کرده هر چند به طور مشخص به سرب اشاره‌ای نداشته است.

آذر ماه سال ۱۳۹۲ ( هشت سال پیش) معصومه ابتکار دولت پیشین (دولت احمدی‌نژاد) را به عرضه بنزین‌ بی‌کیفیت متهم کرده و گفته بود بنزینی که به مصرف خودروها در کشور می‌رسد استاندارد نیست.

ابتکار گفته بود در موضوع آلودگی هوا مسئله کیفیت سوخت و خودرو نقش دارد که مدتی است به آن «بی‌توجهی» شده است.

آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای ایران بویژه شهرهای بزرگ و صنعتی موجب مرگ بسیاری از ایرانیان می‌شود.

محمدصادق حسنوند رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران  به تازگی اعلام کرد که سالانه ۴۰ هزار ایرانی به دلیل آلودگی هوا دچار مرگ زودرس می‌شوند.