بانک‌ها ۳۷ میلیون مترمربع زمین و ساختمان را به تملک خود درآورده‌اند

آمار‌های رسمی دارایی‌های ثابت بانک‌ها (اعم از زمین، ساختمان و...) بعد از سال‌ها پنهانکاری در اطلاعیه‌ای با عنوان «افشای فهرست زمین و ساختمان» در سامانه اطلاع‌رسانی کدال منتشر شد. ۱۸ بانک معادل مساحت نزدیک به ۶۰۰ هزار واحد مسکونی را به تملک خود درآورده‌‌اند.

به گزارش فرهیختگان، در پایان سال ۱۳۹۹ حدود چهار درصد از دارایی‌های ۱۸ بانک که در بورس حضور دارند به ارزش ۱۲۱ هزار میلیارد تومان به بخش املاک و مستغلات اختصاص دارد. این  بانک‌ها در حدود ۱۴ هزار فقره زمین و ساختمان با کاربری‌های متفاوت اداری، تجاری، مسکونی، کشاورزی و... به ابعاد ۳۷ میلیون مترمربع را به تملک خود درآورده‌اند که ۹۶۲۹ فقره آن دارایی‌های ثابت بوده و ۴۱۰۷ فقره نیز دارایی‌های تملکی است که بانک‌ها در ازای عدم‌پرداخت اقساط مشتریان خود آنها را تصاحب کرده‌اند.

یک اقدام غیرقانونی: کم‌اظهاری بانک‌ها برای گریز از مجازات‌های بانک مرکزی

براساس ماده ۱۶ قانون رفع موانع تولید در سال ۱۳۹۴، کلیه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری می‌بایست سالانه حداقل ۳۳ درصد از اموال خود را می‌فروختند که از این کار سر باز زده‌اند. به این ترتیب دست بانک‌ها در بخش املاک باز گذاشته شده، چنانکه که ۳۷ میلیون مترمربع مسکن را که می‌بایست در اختیار مردم قرار داشته باشد در تملک خود نگه داشته‌اند.

میانگین هر مترمربع زمین و ساختمان در زمستان ۹۹ در حدود ۷ میلیون تومان بوده استو به این ترتیب تا آن زمان ارزش دارایی‌های ثابت بانک‌ها از محل زمین و ساختمان بالغ بر حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. به یک معنا: بانک‌ها به خاطر گریز از مجازات‌های بانک مرکزی دارایی‌های ثابت و تملیکی خود را کمتر از میزان واقعی اظهار کرده‌اند. اکنون که این اعداد و آمار افشا شده، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد می‌بایست وارد عمل شوند.

فرهیختگان می‌نویسد: شاخص‌های عملکرد بانک‌ها نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از سپرده‌های بانک‌ها نه‌تنها توسط شرکت‌های وابسته سرمایه‌گذاری نشده، بلکه حتی به وام‌های بی‌بازگشت نیز تبدیل نشده و تبدیل به دارایی‌های غیرمولد و ثابت شده که به افزایش تعداد شعبه‌های بانک‌ها، زمین و ساختمان و وثایق بانکی منجر شده است.

احتکار مسکن برای سودآوری

«افشای فهرست زمین و ساختمان» بانک‌های فعال در بازار سرمایه نشان می‌دهد میزان دارایی‌های ثابت در صورت مالی بانک‌های مورد بررسی حدود ۵۷ هزار میلیارد تومان و تعداد آنها نیز ۹۶۲۹ مورد است. رقم دارایی‌های ثابت مشهود در سال ۹۳ حدود ۲۱,۶ هزار میلیارد تومان بوده که تا سال ۹۹ حدود ۱۶۵ درصد رشد داشته است.

 دارایی ثابت مشهود دارایی‌هایی هستند که موجودیت عینی و عملیاتی دارد که شامل زمین، ساختمان و ماشین‌آلات می‌شود و دارایی‌های نامشهود دارایی‌های غیرجاری هستند که موجودیت عینی و عملیاتی ندارند، مانند حق اختراع، سرقفلی، حق چاپ و...

تحت تأثیر نرخ بالای تورم و به‌ویژه جهش قیمت املاک، برخی از بانک‌ها، دارایی خود را به ساختمان و زمین تبدیل کردند و هر سال با تجدید ارزش این دارایی‌ها در دفاتر مالی خود، سودآور بودند. به این ترتیب نسبت دارایی‌های ثابت به حقوق صاحبان سهام که مطابق قانون نباید از ۷۵ درصد تجاوز کند به ۱۵۰ درصد رسیده است.  

در فاصله بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ بازار ملک ایران، ابتدا با رکود سنگین مواجه شد و پس در فاصله بین سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ با جهش تورمی. در این سال‌ها امکان فروش و نقدشوندگی این دارایی‌ها بسیار پایین بود و از طرفی دیگر بانک‌ها به دلیل آنکه منتظر افزلیش تورم در بازر مسکن بودند از فروش املاک خود سر باز زدند. علاوه بر این شهروندان هم که زیر بار تورم کمرشان خم شده بود نتوانستند از عهده وام‌ها برآیند. املاک آن‌ها هم به تملک بانک‌ها درآمد.