حمله مشترک دولت و مجلس به معیشت مردم: ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف می‌شود
موج جدیدی از افزایش قیمت کالاها در راه است. دولت سیزدهم نخستین برنامه اقتصادی خود را تدوین کرد و به مجلس فرستاد: حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی و ایجاد توهم پولی برای فرودستانی که قرار است روزگاری تلخ‌تر از اکنون داشته باشند.
محمد حسینی، معاون امور مجلس دولت ابراهیم رئیسی، عضو هیات مرگ از ارسال لایحه حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی برای تامین کالاهای اساسی خبر داد.
از دو ماه پیش زمزمه‌های حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در کمیسیون اقتصادی مجلس و تیم اقتصادی دولت شنیده می‌شد و حال به نظر می‌رسد دولت رئیسی مصمم به ایجاد یک شوک قیمتی جدید و حذف ارز دارو و نهاده‌های دامی است.
عنوان لایحه دولت برای حذف ارز ترجیحی، «تامین مطمئن کالاهای اساسی، نهاده‌های دامی، دارو و تجهیزات پزشکی و سیاست‌های جبرانی برای حمایت از معیشت اقشار آسیب‌پذیر» است که با قید دو فوریت به مجلس شورای اسلامی فرستاده شده است.
محمد حسینی درباره این لایحه گفت که «با توجه به تاثیرپذیری روند تامین و قیمت کالاهای اساسی از افزایش قیمتهای جهانی و تغییرات اقلیمی و با هدف فراهم آوردن امکان تامین کافی کالاهای اساسی، نهاده‌های دامی، دارو و تجهیزات پزشکی و حمایت از معیشت اقشار آسیب‌پذیر از طریق پرداخت یارانه، لایحه تقدیم مجلس شورای اسلامی شده است.»
متن این لایحه هنوز به صورت رسمی منتشر نشده است ولی دولت می‌گوید که بنا دارد مابه‌التفاوت ناشی از افزایش قیمت کالاهای اساسی را «به میزان و روشی که توسط دولت تعیین می‌گردد به افراد مشمول پرداخت کند».
اعلام ارسال این لایحه یک روز پس از جلسه گروهی از اقتصاددانان با ابراهیم رئیسی، عضو هیات مرگ انجام شد. خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران نوشته که حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، محور گفت‌وگوها در این دیدار بوده است.
احمد توکلی یکی از اقتصاددانان حاضر در جلسه گفت:
«موضوع جلسه پیرامون پاسخ به این سؤال بود که آیا صلاح است که ارز ۴۲۰۰ تومانی که برای ۵ تا ۷ قلم کالای اساسی پرداخت می‌شد، ادامه یابد یا حذف شود.»
او از پیشنهاد قطعی‌نشده دولت برای افزایش یارانه پرداختی به چند دهک خبر داد و گفت:
«طبق این طرح قرار است ماهی ۱۱۰ هزار تومان به هر یک از اقشار آسیب‌پذیر بعد از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی یارانه پرداخت شود، در حالی که ممکن است به خاطر تورم ایجادشده این رقم هم به درد آنها نخورد.»
همتی: قیمت‌ها سر به فلک خواهد کشید
عبدالناصر همتی، رئیس‌کل سابق بانک مرکزی همزمان با برگزاری این جلسه در حساب اینستاگرام خود به «نظام» هشدار داد که پیش از هر تصمیمی، عواقب حذف ارز ترجیحی را درنظر بگیرد.
او در این یادداشت به موضوع افزایش قطعی قیمت شیر، گوشت، لبنیات و دیگر کالاهای اساسی پس از حذف ارز ترجیحی پرداخت و نوشت:
« درصورت حذف ارز ترجیحی نهاده‌های ذرت، کنجاله، جو و روغن، مبنای محاسبه قیمت آنها و خصوصاً محصولات نهایی این نهاده‌ها، یعنی مرغ، تخم مرغ، شیر ولبنیات با چه نرخ ارزی خواهد بود؟ درحال حاضر بین نرخ ارز بازار آزاد و نرخ ارز سامانه نیما چیزی حدود ۲۰ درصد اختلاف است، تأثیر این اختلاف در قیمت محصولات نهایی آنها دربازار چگونه کنترل خواهد شد؟ تأثیر نوسانات آتی نرخ ارز در بازار آزاد بر قیمت روزانه مرغ و شیر و لبنیات چگونه کنترل خواهد شد؟ آمارها نشان از وضعیت نگران کننده حذف این کالاهای مهم از سبد مصرفی خانوارها داد، آیا حذف ارز ترجیحی این مشکل را شدیدتر نخواهد کرد؟»
دو هفته پیش نیز حسین راغفر، اقتصاددان نهادگرا هشدار مشابهی به دولت داد و گفت که فشار بیشتر بر معیشت مردم سبب تکرار اعتراضات سراسری سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ خواهد شد.
همتی در یادداشت خود این نکته را هم افشا کرده است که از ۸ میلیارد دلار ارز ترجیحی مصوب بودجه ۱۴۰۰، بخش زیادی صرف واردات واکسن و گندم شده و دولت برای تامین کالاهای اساسی دیگر همچون نهاده‌های دامی و خوراک طیور باید سقف ارز ترجیحی را به ۱۵ میلیارد دلار می‌رساند:
«از سال گذشته قیمتهای جهانی نهاده‌های کشاورزی بتدریج با افزایشی بین ۶۰ تا بیش از ۱۰۰ درصد همراه شد که بخشی از افزایش قیمت داخلی آنها نیز به همین خاطر بود. علاوه برآن، ضرورت افزایش واردات گندم به خاطر خشکسالی و نیز تأمین واکسن کرونا، نیاز کشور برای ارز ترجیحی در این چند قلم موجود را درسال جاری تا حد ۱۵ میلیارد دلار بالا برد.»
او در مورد افزایش احتمالی قیمت نان پس از حذف ارز ترجیحی نوشت:
«درصورت حذف ارز ترجیحی گندم، برای کنترل قیمت نان مصرفی مردم باید سوبسید سنگین به نانواها بابت آرد مصرفی پرداخت شود درغیر اینصورت بایستی افزایش شدید قیمت نان پذیرفته شود.»
رئیس‌کل سابق بانک مرکزی به سیاست پرداخت مابه‌التفاوت پس از حذف ارز ترجیحی نیز اشاره کرده و نوشته که دولت اطلاعات دقیقی در مورد گروه‌هایی که باید این مابه‌التفاوت را دریافت کنند ندارد:
«آیا براساس آنچه گفته می‌شود با پرداخت به چهل میلیون نفر مقصود حاصل می‌شود؟ آیا اطلاعات و آمار دقیق از جامعه هدف مورد حمایت وجود دارد؟ آیا جبران به صورت یارانه نقدی خواهد بود یا کارت خرید کالایی؟ توجه شود که هرگونه نقص سیستم تأمین یارانه کالایی می‌تواند اجرای طرح را با شکست روبرو کند. اگر هم نقدی پرداخت می‌شود آیا در موارد هزینه کرد آن انحراف ایجاد نمی‌شود؟»
ارز ۴۲۰۰ تومانی از کجا آمد و به کجا رفت؟
ارز ۴۲۰۰ تومانی یا نرخ ترجیحی از سال ۱۳۹۷ و پس از خروج آمریکا از برجام و وقوع شوک ارزی پا به اقتصاد ایران گذاشت. در سال ۱۳۹۷ حدود ۱۵ میلیارد دلار به ۲۵ گروه کالایی اختصاص یافت تا این کالاهای اساسی و کالاهای واسطه‌ای تولید از دایره بی‌ثباتی قیمتی خارج شوند. از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ به تدریج لیست کالاهای دریافت‌کننده ارز ترجیحی کوتاه‌تر شده است. هم‌اکنون از مجموع ۲۵ گروه کالای اساسی فقط هفت قلم مشمول ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌شود.
بررسی آمار تجارت خارجی در نیمه اول سال جاری نشان می‌دهد که از ۱۴,۳ میلیون تن کالای اساسی وارد شده از ابتدای امسال تا پایان شهریور ماه، ۱۲,۴ میلیون تن به ارزش ۶,۹ میلیارد دلار با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد شده است.
کالاهایی که با ارز ترجیحی وارد می‌شود، محدود به هفت قلم شامل گندم، جو، دانه‌های روغنی، روغن خام، ذرت، کنجاله سویا و بخشی از دارو، تجهیزات و ملزومات پزشکی است.
اما مانده کالاهای اساسی وارد شده در ۲۵ گروه، با ارز نیمایی تأمین شده‌اند. این رقم در ۶ ماه نخست حدود ۲ میلیارد دلار بوده است.
اقلامی مانند برنج، مرغ، گوشت، شکر، کاغذ، ماشین‌آلات و تجهیزات خطوط تولید، لاستیک، سموم و کودهای شیمیایی از جمله کالاهای اساسی وارداتی با ارز نیمایی است.
براساس قانون بودجه ۱۴۰۰، حدود ۸ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات این ۷ قلم کالای اساسی در سال ۱۴۰۰ هزینه خواهد شد. آن‌چنان‌که مشخص است تقریباً یک میلیارد دلار از این بودجه هنوز خرج نشده است و تأمین ۷ قلم کالا برای شش‌ماهه دوم با همین یک میلیارد دلار انجام خواهد شد.
حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به آن معنا است که کالاهای پایه‌ای برای تأمین خوراک رشد قیمتی ۴۰۰ تا ۵۰۰ درصدی خواهند داشت. همه اقلامی که ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت می‌کنند یا برای تأمین نان مردم است یا شیر و گوشت و مرغ. هم‌اکنون و بدون حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی قیمت گوشت و مرغ در سه سال گذشته ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد رشد داشته است.
حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی چقدر برای دولت سود خواهد داشت؟ مابه‌التفاوت ارز ۴۲۰۰ تومانی با ارز نیمایی برای دولت ۱۳۰ هزار میلیارد تومان آورده دارد. اما این افزایش درآمد ۱۳۰ هزارمیلیاردی بدون تغییر در قیمت نان و مرغ و گوشت و لبنیات محقق نمی‌شود. برآورد می‌شود که در بهترین حالت حذف ارز ترجیحی بهای این کالاها را ۲ تا ۳ برابر کند.
نظرها
نظری وجود ندارد.