دولت قزاقستان می‌گوید اعتراضات را سرکوب کرده است

کمیته امنیت ملی یا KNB روز شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که کریم ماسیموف، رئیس سابق آن - از متحدان نزدیک نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهور مؤسس قزاقستان - روز پنجشنبه ۱۶ دی‌ماه پس از آغاز تحقیقات در مورد اتهام خیانت به کشور دستگیر شد. ماسیموف در دوره‌ای نخست‌وزیر قزاقستان هم بوده است.

در این بیانیه آمده است: «در روز ۶ ژانویه سال جاری کمیته امنیت ملی تحقیقاتی در مورد رویدادها و ناآرامی‌های کشور آغاز کرد و در همان روز رئیس سابق سازمان امنیت داخلی بازداشت و به همراه سایرین در یک بازداشتگاه موقت قرار گرفت.»

در اثر چندین روز اعتراض سراسری در قزاقستان بیش از چهار هزار نفر دستگیر شده‌اند. همچنین ده‌ها نفر کشته شده‌اند و ساختمان‌های عمومی در سراسر قزاقستان در بدترین خشونتی که این جمهوری شوروی سابق در ۳۰ سال گذشته تجربه کرده غارت شده و به آتش کشیده شده است.

به نظر می‌رسد نیروهای امنیتی روز جمعه ۱۷ دی‌ماه پس از روزها خشونت، خیابان‌های آلماتی، پایتخت سابق این کشور را از معترضان پس گرفته‌اند. روز جمعه قاسم توکایف، رئیس‌جمهوری مورد حمایت روسیه گفت که به سربازانش دستور داده است برای سرکوب قیام سراسری «‌بدون اخطار قبلی تیراندازی کنند و بکشند».

یک روز پس از اعزام نیروهای چترباز مسکو برای کمک به سرکوب اعتراضات، پلیس این کشور روز جمعه کنترل آلماتی را به دست گرفت هر چند صدای تیراندازی هنوز شنیده می‌شد.

تظاهرات با افزایش قیمت سوخت آغاز شد، اما به جنبشی گسترده علیه دولت و سیاستمداران فاسد این کشور بدل شد.

به طور گسترده اعتقاد بر این است که نظربایف، رئیس‌جمهوری پیشین قزاقستان همچنان در نورسلطان، پایتخت کنونی، قدرت را در پشت پرده در دست دارد و توزیع پرفساد سمت‌های سیاسی و منافع اقتصادی به دست او و خانواده‌اش انجام می‌شود. روز گذشته خبرهای تایید نشده‌ای از فرار نظربایف و دخترانش از قزاقستان هم منتشر شد.

سخنگوی مطبوعاتی نظربایف روز شنبه گفت که رهبر سابق در نورسلطان است و شایعات مربوط به ترک کشور در پی ناآرامی‌ها را رد کرد.

قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهوری قزاقستان، بدون ارائه هیچ شواهدی، مردم معترض را «تروریست‌های آموزش دیده خارجی» خواند.

توکایف ۶۸ ساله در یک سخنرانی تلویزیونی گفت: «ستیزه‌جویان سلاح‌های خود را زمین نگذاشته‌اند، آن‌ها به ارتکاب جنایات ادامه می‌دهند یا برای آنها آماده می‌شوند. هر کس تسلیم نشود، نابود می‌شود. من به نیرو‌های انتظامی و ارتش دستور تیراندازی بدون اخطار قبلی برای کشتن داده‌ام.»

روسیه و یک پرونده امنیتی جدید

مسکو در این ناآرامی‌ها با بیش از ۷۰ هواپیما، نیروهای سرکوبش را به قزاقستان منتقل کرد. این اعتراضات باعث مداخله نظامی مسکو در زمان تنش شدید در روابط شرق و غرب شده است. روسیه و ایالات متحده در روز ۱۰ ژانویه قرار است در مورد بحران اوکراین، دیگر جمهوری سابق شوروی با یکدیگر مذاکره کنند.

کرملین روز جمعه اعلام کرد، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در چندین تماس تلفنی با توکایف داشته است.

اعزام نیروهای سرکوب روسی به قزاقستان تحت چتر سازمان پیمان امنیت جمعی متشکل از روسیه و پنج متحد سابق اتحاد جماهیر شوروی انجام شده است. مسکو اعلام کرد تعداد نیروهایش حدود ۲۵۰۰ نفر خواهد بود.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، روز جمعه نگرانی‌های واشنگتن در مورد وضعیت قزاقستان و دخالت نیروهای تحت رهبری روسیه را تکرار کرد.

او به خبرنگاران گفت: «به نظر من مقامات و دولت قزاقستان مطمئناً ظرفیت برخورد مناسب با اعتراضات را دارند... بنابراین مشخص نیست که چرا آنها به کمک خارجی متوسل شده‌اند.»

دولت توکایف می‌گوید سربازان روس به صورت مستقیم در «ازبین بردن» شورشیان نقشی نداشته‌اند.

چین، دیگر همسایه بزرگ قزاقستان، از توکایف حمایت کرده است. تلویزیون دولتی این کشور گفت شی جین پینگ، رئیس جمهور چین به توکایف گفته است که پکن با هرگونه استفاده از زور برای بی ثبات کردن قزاقستان مخالف است.

معترضان در آلماتی عمدتاً از حومه‌های فقیرنشین شهر یا شهرها و روستاهای اطراف آمده‌اند.

وزارت کشور قزاقستان روز جمعه گفت که ۲۶ «جنایتکار مسلح» «حذف» شده‌اند، در حالی که ۱۸ نیروی پلیس و گارد ملی کشته شده‌اند. به نظر می‌رسد این ارقام از روز پنجشنبه به روز نشده‌اند. هنوز نفربرهای زرهی و نیروهای امنیتی میادین اصلی آلماتی را ترک نکرده‌اند چرا که هر لحظه انتظار آغاز اعتراضاتی بزرگتر وجود دارد.

ناآرامی در شهرهای دیگر قزاقستان نیز گزارش شده است. اینترنت از روز چهارشنبه قطع شده است و تعیین میزان خشونت را دشوار کرده است.

در آکتائو، شهری در ساحل دریای خزر در غرب قزاقستان، حدود ۵۰۰ معترض روز جمعه به طور مسالمت‌آمیز در مقابل ساختمان دولتی تجمع کردند و خواهان استعفای توکایف شوند.

قزاقستان تولید کننده بزرگ نفت و بزرگ‌ترین استخراج کننده اورانیوم در جهان است.