چطور مناطق شرقی اوکراین تحت کنترل جدایی‌طلبان به روسیه نزدیک شدند؟

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در نخستین روز هفته به شورای امنیت ملی این کشور گفت که روسیه باید استقلال جمهوری خودخوانده خلق دونستک و جمهوری خلق لوهانسک در دونباس را به عنوان کشور مستقل به رسمیت بشناسد.

مسکو روابط نزدیکی با جدایی‌طلبانی که کنترل بخشی از منطقه دونباس در شرق اوکراین را در اختیار دارند، طی سال‌ها ایجاد کرده، اما در عین حال می‌گوید که در جنگ هشت ساله این جدایی‌طلبان با نیروهای دولتی اوکراین هیچ نقشی ندارد. اکنون غرب در هراس از حمله احتمالی روسیه به اوکراین است. روسیه حدود ۱۵۰ هزار سرباز در نزدیکی مرز اوکراین مستقر کرده است. مسکو می‌گوید قصد حمله به اوکراین را ندارد، اما اگر جنگی شعله ور شود ممکن است نیروهایش را به منطقه اعزام کند.

دومای روسیه (پارلمان) پیش‌تر از پوتین خواسته بود تا استقلال در منطقه مورد بحث را که اغلب ساکنانش روسی صحبت می‌کنند به رسمیت بشناسد.

اما  چگونه  و چرا این دو منطقه از زمان آغاز نزاع در سال ۲۰۱۴ تا کنون هر روز به روسیه نزدیکتر شدند؟

پاسپورت‌های روسی

دیمیتری مدودوف رئیس جمهوری سابق روسیه می‌گوید از ‌آوریل سال ۲۰۱۹ و زمانی که ولادیمیر پوتین فرمانی را امضا کرد که بر اساس آن به ساکنین دونباس اجازه داده می‌شد طی روندی سریعتر از حد معمول تقاضای شهروندی روسیه را کنند، ۸۰۰ هزار پاسپورت روسی صادر شده است.

اتحادیه اروپا در آن زمان گفت که این اقدام حمله به حاکمیت اوکراین است، و ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین خواهان اعمال تحریم‌های بیشتری علیه مسکو شد.

ماه مه سال ۲۰۲۱ زلنسکی این اقدام مسکو را گام اول برای ضمیمه کردن این منطقه به خاک روسی توصیف کرد.

حمایت مالی

یک مقام بلندپایه از جمهوری خودخوانده خلق دونتسک سال ۲۰۱۶ به رویترز گفته بود که روسیه به طور مستقیم حقوق بخش کارمندان خدمات عمومی و بازنشستگی در دو منطقه جدایی طلب شرق اوکراین را می‌پردازد.

پس از آغاز جنگ، کی‌یف پرداخت حقوق کارمندان بخش خدمات را به مردمی که در بخش تحت کنترل جدایی‌طلبان زندگی می‌کردند متوقف کرد. کار اغلب صنایع سنگینی که درآمد دونباس به آن وابسته بود متوقف شد.

مسکو می‌گوید که منابع مالی دولت‌‌های جدایی طلب را تامین نمی‌کند.

روبل روسی، مدارس و تعطیلات ملی

در هر دومنطقه جدایی‌طلبان دیگر از هریونیا (پول واحد اوکراین) استفاده نمی‌کنند و ارز رایج این مناطق روبل روسی است. مدارس محلی برنامه‌ آموزشی ملی روسیه را تدریس می‌کنند و نظام آموزشی اوکراین در این مدارس جایی ندارد.

سال ۲۰۲۱، جمهوری خلق دونتسک روز ۱۲ ژوئن ( روز روسیه) را برسمیت شناخت. این روز در روسیه تعطیل ملی است و در آن سالگرد استقلال روسیه از اتحاد جماهیر شوروی به یاد آورده می‌شود.

فرمان تجاری

اواخر سال ۲۰۲۱، پوتین دستور داد که دولت روسیه محدودیت‌های صادرات و واردات کالا بین روسیه و بخش‌هایی از دونتسک و لوهانسک را بردارد. مقام‌های روسی می‌گویند که این اقدام به منظور جبران خسارت ناشی از انسداد اقتصادی که بین این مناطق و سایر اوکراین بوده صورت گرفته است.

وزیر خارجه اوکراین اما این فرمان پوتین را برگ دیگری از «دخالت فاحش» در امور داخلی اوکراین دانست و بلافاصله به وزارت خارجه روسیه اعتراض کرد.

حمایت از حزب حاکم در انتخابات 

روسیه متحد ( یونایتد راشا)، حزب حاکم روسیه که حامی پوتین است، در مناطق شرقی اوکراین که تحت کنترل جدایی طلبان طرفدار مسکو است، در جریان انتخابات پارلمانی سپتامبر ۲۰۲۱ تبلیغات انتخاباتی می‌کرد.

درحالیکه کی‌یف این اقدام را نوعی از «روسی‌سازی» توسط مسکو قلمداد کرد، مسکو گفت هیچ چیز غیرمعمولی در رای دادن  -مردمی که تابعیت دوگانه روس و اوکراینی دارند - در انتخابات روسیه وجود ندارد.

نتیجه انتخابات در دونباس به‌شدت به نفع حزب حاکم سنگینی می‌کرد.

دوران پاندمی کرونا و واکسن

مقام‌های محلی در دونتسک گفتند که روسیه از ژانویه ۲۰۲۱ و به‌رغم ممنوعیتی که کی‌یف اعمال کرده بود، محموله‌‌های واکسن اسپوتنیک وی را به این مناطق ارسال کردند. 

اوکراین، که استفاده از اسپوتنیک را ممنوع کرده بود، گفته بود در انتظار محموله‌های واکسن ارسالی ساخت غرب است.

بااین حال صندوق سرمایه‌گزاری مستقیم روسی (RDIF) که بازار واکسن اسپوتنیک در خارج از مرزهای روسیه را اداره می‌کند گفت که این صندوق هیچ محموله‌ای به دونتسک یا لوهانسک نفرستاده است.

رفراندوم؟

زلنسکی گفته که احتمال برگزاری رفراندوم در مورد آینده مناطق مورد مناقشه شرق اوکراین و نیز کریمه - که سال ۲۰۱۴ ضمیمه خاک روسیه شد- را رد نمی کند. زلنسکی نگفته که کی و یا چطور چنین رفراندمی می‌تواند برگزار شود.

دمتری پسکوف سخنگوی کرملین گفته است که برگزاری رفراندوم امری است کاملا مربوط به امورداخلی اوکراین.

روسیه و اکراین و تاریخی در هم تنیده

میراث مشترک دو کشور بیش از ۱۰۰۰ سال سابقه دارد و به زمانی بر می‌گردد که اولین کشور اسلاو دراین منطقه متولد شد. حدود سال ۹۸۸ میلادی ولادیمیر اول - شاهزاده کی‌یف- آیین مسیحیت ارتودوکس را قبول کرد و همین نقطه آغازی شد برای مسیحی شدن روس‌‌ها. طی ده قرن گذشته اوکراین مرتبا توسط قدرت‌های رقیب تکه تکه شد. 

سال ۱۹۹۱ مجلس اوکراین استقلال این کشور را اعلام کرد. 

اما تنش‌ها در شرق وقتی بالا گرفت که جنبش میدان از نوامبر ۲۰۱۳ علیه ویکتور یانوکوویچ رئیس‌جمهوری وقت و از متحدان روسیه آغاز شد. یانوکوویچ بالاخره وادار به ترک کشور و گریختن به روسیه شد.

روسیه که در آن زمان خود درگیر اعتراض‌های داخلی بود، نمی‌خواست اوکراین به بلوک غرب بپیوندد. همزمان در شرق گرایش‌های جدایی‌طلبانه نزدیک به ملی‌گرایی روس شکل گرفت.

روسیه از جدایی‌طلبان حمایت کرد. جنگ در شرق اوکراین، هزاران نفر را کشت و یک میلیون نفر را آواره کرد. در نهایت دو جمهوری خلق دونتسک و لوهانسک اعلام موجودیت کردند. نیمی از دونباس در اختیار شورشیان نزدیک به روسیه قرار گرفت. مسکو به کریمه نیز یورش برد و آنجا را پس از رفراندومی، ضمیمه خود کرد.

پس از شکست‌های ارتش اوکراین در برابر جدایی‌طلبان، آلمان و فرانسه طرح صلحی را پیشنهاد کردند که پس از توافق طرفین در مینسک پایتخت بلاروس در فوریه ۲۰۱۵ به توافق مینسک معروف شد. بر اساس توافق، قرار شد خودمختاری شورشیان به رسمیت شناخته شود و به آنها عفو عمومی تعلق بگیرد.

توافق مینسک به درگیری‌های بزرگ خاتمه داد اما تنش‌ها پایان نیافت.

اینک روسیه نزدیک به ۱۵۰ هزار نیرو در مرزهای اوکراین همراه با تجهیزات نظامی سبک و سنگین مستقر کرده، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، دوشنبه شب ۲۱ فوریه پس از به‌رسمیت شناختن استقلال دونتسک و لوهانسک، دستور استقرار نیروهای روسی در این منطقه را صادر کرد.  تصمیم پوتین در به‌رسمیت شناختن استقلال دونتسک و لوهانسک با واکنش‌های گسترده بین‌المللی روبه‌رو شد و بحران اوکراین شدیدتر از قبل شده است.