جنگ در اوکراین و تغییرات اقلیمی

ولادیمیر پوتین پنج‌شنبه ۲۴ فوریه دستور حمله به اوکراین را صادر کرد. دورنمای این حمله پیشاپیش قیمت انرژی در جهان را افزایش داده بود و پس از آغاز آن، هر بشکه نفت به بیش از یکصد دلار رسید و قیمت فروش آتی گاز طبیعی در اروپا ۳۱ درصد افزایش یافت.

در ایالات متحده آمریکا هم قیمت سوخت از ماه‌ها پیش رو به افزایش بوده و با حمله روسیه به شدت افزایش یافته است. در ۲۴ ساعت گذشته قیمت سوخت در جایی مثل کالیفرنیا به بیش از ۶ دلار برای هر گالن رسیده که بی‌سابقه است. جو بایدن رئیس‌جمهوری ایالات متحده هنگام اعلام تحریم‌ها به مردم آمریکا هشدار داد که احتمالاً هزینه این تحریم‌ها را در پمپ‌های بنزین و دیگر قیمت‌ها خواهند دید اما دولت او برای کاستن از این هزینه برنامه‌ریزی کرده است.

این افزایش قیمت در انرژی در حالی رخ می‌دهد که سه ماه پیش رهبران جهان در نشست گلاسکو وعده دادند از سوخت فسیلی فاصله بگیرند. اما افزایش قیمت‌ها باعث شده که در برخی از این وعده‌ها عقب‌گرد رخ دهد. توجیه این عقب‌گرد تأکید بر عدم‌وابستگی از نظر انرژی و امنیت ملی است.

قیمت‌های رو افزایش سوخت‌های فسیلی همین حالا باعث شده تولید و مصرف سوخت‌های فسیلی آلاینده افزایش یابد. وادرات زغال‌سنگ، یکی از آلاینده‌ترین سوخت‌های فسیلی، به اتحادیه اروپا در ژانویه نسبت به مدت مشابه سال پیش ۵۶ درصد افزایش یافته است.

در بریتانیا، سازمان زغال‌سنگ این کشور ماه گذشته به معدنی در ویلز اجازه داد تا خروجی خود را ۴۰ میلیون تن برای دو دهه آینده افزایش دهد. در استرالیا، طرح‌هایی برای افتتاح یا توسعه معده‌های زغال‌سنگ مطرح است. و چین نیز تولید زغال‌سنگ را شدت بخشیده و همین هفته به سه پروژه‌ افتتاح معادن زغال‌سنگ مجوز داد.

در آمریکا نیز در ماه دسامبر جنیفر گرانهولم، وزیر انرژی از تولیدکنندگان نفت آمریکا خواست تولیدشان را افزایش دهند. کمپانی‌های نفت شیل در اوکلاهاما، کلورادو و دیگر ایالت‌ها با افزایش قیمت نفت و سودده شدن عملیات حفاری، فعالیت‌های متوقف‌شده خود را آغاز کرده اند. اکسون‌موبیل نیز در ماه جاری اعلام کرد که می‌خواهد چاه‌های نفتی جدید و دیگر پروژه‌های سوخت فسیلی نو را راه‌اندازی کند.

گذار اروپا به انرژی سبز قرار است با فاصله‌گرفتن از آلاینده‌ترین سوخت‌ها مثل زغال‌سنگ آغاز شود درحالی‌که هنوز نفت و گاز برای تأمین برق به کار خواهد رفت تا به تدریج حذف شوند.

آلمان به طور خاص به گاز روسیه وابسته است و بخش مهمی از طرح مقابله با تغییرات اقلیمی این کشور به این مسأله وابسته است. برلین پس از ۲۰۱۱ نیروگاه‌های اتمی‌اش را بست و آغاز به تعطیل کردن معدن‌های زغال سنگ کرد. ایده این بود که گاز روسیه انرژی دوران گذار را فراهم خواهد کرد. دو سوم گاز مصرفی سال گذشته در آلمان از روسیه آمده بود.

آلمان اکنون پروژه انتقال گاز روسیه، نورد استریم ۲ را در واکنش به منازعه اوکراین معلق کرده است.

اروپا به طور کلی وابستگی زیادی به انرژی روسیه دارد: یک سوم گاز طبیعی و یک چهارم نفت اروپا از روسیه وارد می‌شود. در ماه‌های تنش‌آلود اخیر روند تحویل محموله‌ها کند شده و میزان ذخایر ارو‌‌پا به تنها ۳۱ درصد ظرفیت آنها رسیده است.

متخصصان هشدار می‌دهند که تهدید و هزینه تغییرات اقلیمی به مراتب بیشتر از تهدید روسیه و هزینه‌های ناشی از آن است.  با وجود این شاید هزینه‌های جنگ روسیه در اوکراین، افزایش قیمت نفت و گاز، تغییر تمرکز گفتارها از انرژی سبز و تجدیدپذیر به عدم وابستگی انرژی و از بحران جهانی اقلیمی به امنیت ملی، عقب‌گردهای بسیاری را در وعده‌های داده‌شده در گلاسکو و پاریس به بار آورد.

و البته در شرایطی که کشورهایی همچون اوکراین باید خود را برای مقابله با تأثیرهای تغییرات اقلیمی آماده کنند، تخریب زیرساخت‌ها در جنگی گسترده این هدف را به تعویق خواهد انداخت.

افزایش تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی نیازمند سرمایه‌گذاری است و وقوع جنگ امکانات را صرف هزینه تخریب‌گری ماشین جنگی می‌کند.

پیامدهای بحران اقلیمی ناشی از گرمایش زمین در سرتاسر جهان مشاهده می‌شوند. دانشمندان پنل تغییرات اقلیمی سازمان ملل بارها گفته اند که برای محدودماندن گرمایش زمین تا سطح ۱,۵ درجه نسبت به پیش از انقلاب صنعتی، باید تا ۲۰۳۰ معادل ۴۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان کاسته شود. این هدف به دلیل سیاست‌های دولت‌ها و شرکت‌های عظیم چندملیتی هنوز بعید به نظر می‌رسد. با افزایش دما بیش از ۱,۵ درجه، همان‌طور که دانشمندان اقلیمی پیش از این نیز هشدار داده بودند، تخریب گسترده و پدیده‌های حاد آب‌و‌هوایی همچون سیل شدید، توفان‌های ویرانگر، افزایش سطح آب دریاها، خشکسالی، تغییر نظام بارش و … رخ خواهد داد.