نخست‌وزیر جدید پاکستان در مورد ایران چه گرایشی دارد؟

پس از عزل عمران خان، اکنون شهباز شریف به عنوان نخست‌وزیر پاکستان انتخاب شده است.

شهباز شریف، رهبر ۷۰ ساله حزب محافظه‌کار اپوزیسیون، «مسلم‌لیگ − شاخه نواز» است که سال‌ها رهبری دولت پنجاب، پرجمعیت‌ترین ایالت پاکستان را برعهده داشت. او برادر کوچک‌تر نواز شریف است که سه بار نخست‌وزیر پاکستان بوده  و اینک  در بریتانیا در تبعید زندگی می‌کند.

شهباز شریف اینک نخست وزیر پنجمین کشور پرجمعیت جهان  شده که موقعیت ویژه استراتژیکی دارد. پاکستان در همسایگی افغانستان، ایران، هند و چین واقع شده  و سیاست خارجی که شریف در پیش گیرد می‌تواند برای منافع کشورهای منطقه از جمله ایران، عربستان سعودی، قطر و افغانستان کلیدی باشد.

اولین سخنرانی نخست‌وزیر

شهباز شریف در نخستین سخنرانی در پارلمان پاکستان رئوس سیاست خارجی خود را تا حدودی مشخص کرد. شریف به سوی هندوستان رقیب دیرینه دست دوستی دراز کرد و گفت حل مساله کشمیر به دو کشور اجازه خواهد داد تا بر مشکلات مشترکی نظیر فقر تمرکز کنند. شریف همچنین به روابط تاریخی آمریکا و پاکستان اشاره کرد و گفت که روابط دو کشور شاهد فراز و نشیب‌ها بوده، آمریکا مقصد میلیاردها دلارصادرات پاکستان است و ارتباط دو کشور باید بر پایه برابری باشد.

شریف در این سخنرانی به ترکیه، امارات، عمان، قطر، اتحادیه اروپا، بریتانیا، ایران و افغانستان هم اشاره کرد. 

نخست وزیر جدید پاکستان ایران را همسایه‌ای خواند که باید ارتباطات تجاری با آن گسترش یابد و در مورد افغانستان خواهان تخصیص کمک‌های فوری برای مقابله با بحران‌های اقتصادی و انسانی در این کشور شد. 

نخست وزیر جدید پاکستان از نقش ملک سلمان و شاهزاده محمد بن سلمان به‌دلیل حمایت‌ آنها از پاکستان تقدیر کرد.

شریف ارتباط کشورش با چین را استراتژیک و غیر قابل خدشه خواند و گفت که دولت جدید در اسلام آباد  به روابط اقتصادی ویژه با ‍پکن ادامه خواهد داد.

اما رئوس سیاست‌هایی  که در سخنرانی نخست‌‌وزیرعنوان شد آیا در عمل اجرایی است یا بخشی از لفاظی‌های معمول سیاستمداران است؟

تزلزل سیاسی پاکستان

اوضاع سیاسی در پاکستان بیش از پیش متزلزل است.  عمران خان پیش از عزل با ارتش بر سر مسائل عمده از جمله حمله روسیه به اوکراین دچار اختلاف بود. در حالی‌که خان موضعی «بی‌طرفانه» در جنگ روسیه و اوکراین در پیش گرفته بود،  ژنرال قمر جاوید باجوا، رئیس ستاد مشترک ارتش علنا از مسکو انتقاد می‌کرد. در چنین شرایطی شریف قدم در عرصه ای بسیار لرزان گذاشته و ممکن است دیرزمانی بر سر قدرت نماند. دوره نخست وزیری او تا انتخابات بعدی (اکتبر سال آینده) خواهد بود و حتی ممکن است انتخابات به فرصتی برای قیامی به رهبری عمران خان تبدیل شود. 

عمران خان از همین الان تقاضای برگزاری انتخابات پیش از موعد را کرده و البته بسیاری دیگر در پاکستان چنین می‌خواهند. نظرسنجی اخیر گالوپ نشان داد که حدود دو سوم پاکستانی‌ها خواهان انتخاباتی زودرس هستند. 

سفر شریف به عربستان سعودی

عربستان سعودی به طور سنتی نزدیکترین متحد پاکستان در دنیای عرب بوده است. انعکاس این رابطه دوستانه و نزدیک را در سفر ۲۷ آوریل شریف به ریاض  در مقام نخست وزیر و  زمانی که تنها دو هفته از بر سر کار آمدن او می‌گذشت می‌توان دید.

خانواده شریف دیرزمانی است که روابط بسیار نزدیکی با پادشاهی سعودی دارند. نواز شریف- برادر بزرگتر شهباز -که سه بار در سال‌های ۱۹۹۰-۱۹۹۳، ۱۹۹۷-۱۹۹۹ و ۲۰۱۳-۲۰۱۷ نخست وزیر پاکستان بود ، در جریان کودتای نظامی سال ۱۹۹۹ به عربستان گریخت و پادشاه عربستان به او پناه داد. 

با وجود آن‌که انتظار می‌رود شهبازشریف نسبت به عربستان سعودی تمایل داشته باشد، خانواده او طی سال‌های اخیر با ریاض اختلافات جدی داشته‌اند.

سال ۲۰۱۵ طی سومین دوره نخست وزیری نواز شریف، پارلمان پاکستان به عدم مداخله پاکستان در جنگ یمن و کمک به عربستان رای داد. نتیجه آن سردی روابط دو کشور در سال‌های بعدی بود. 

با این وجود شهباز شریف - نخست وزیر جدید- در نخستین سخنرانی پارلمانی خود از حمایت سخاوتمندانه عربستان سعودی از پاکستان تشکر کرد و در سفری به عربستان سعودی درخواست کمک مالی برای حل وضعیت وخیم اقتصادی پاکستان را در راس اهدافش قرار داد. 

رابطه‌ با ایران: مهم و برادرانه؟

شهباز شریف در سخنرانی خود در پارلمان خواهان «تقویت روابط با جمهوری اسلامی ایران» شد، بر روابط تجاری تاکید کرد و رابطه با تهران را «مهم و برادرانه» خواند. شریف از ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی نیز دعوت کرده به پاکستان سفر کند. 

روابط ایران و پاکستان از زمان تاسیس این کشور در سال ۱۹۴۷ تقریبا همیشه دوستانه بوده، و بعید به نظر می رسد نخست وزیری شهباز شریف تغییر بنیادینی در روابط دو کشور پدید  آورد.

جدا از سابقه تاریخی روابط دوستانه دو کشور، در حال حاضر روابط ایران و پاکستان بر چند موضوع عمده متمرکز است. توسعه بندر چابهار از نظر استراتژیکی دو کشور را به نوعی در تقابل قرار داده است. 

بندر گوادر پاکستان به نوعی رقیب چابهار به حساب می‌آید. این بندر به سبب رابطه بسیار نزدیک و سرمایه‌گذاری چین در پاکستان  بویژه در جریان پروژه  راه ابریشم نوین یا راه ابریشم نوین که پیش از این «یک کمربند- یک جاده» به سرعت رشد کرده است. 

از دیگر مسائل مهم برای ایران در رابطه با پاکستان قضیه گروه شبه نظامی جیش العدل است که در نزدیکی مرز-ایران و پاکستان فعال هستند. ایران به دنبال کمک پاکستان برای مهار این گروه است.

ایران و پاکستان در قبال افغانستان موضعی تقریبا همسان  و در مرزهایشان با افغانستان همکاری امنیتی- اطلاعاتی دارند.

خط لوله صادرات گاز طبیعی ایران به پاکستان پروژه ای که به دلیل تحریم‌های آمریکا در سال‌های اخیر متوقف مانده از دیگر موارد چشم‌انداز همکاری‌های محتمل دو کشوراست. سرنوشت این خط لوله در گرو نتیجه مذاکرات احیای برجام است.

شهباز شریف با ایران و سیاستمداران ایرانی نا آشنا نیست. او پیش از نخست وزیری به تهران سفر داشته واز بازرگانان ایرانی برای سرمایه‌گذاری در پاکستان دعوت کرده بود.