آب و روز جهانی تنوع زیستی

روز جهانی تنوع زیستی امسال با تاکید بر نقش آب در حفظ گونه‌های مختلف حیات کار خود را آغاز کرد.  ۲۲ ماه مه یا اول خرداد به عنوان روز جهانی تنوع زیستی شناخته می‌شود. این نام‌گذاری با هدف نشان دادن اهمیت حفظ گونه‌های مختلف حیات در کره زمین و گوشزد کردن خطراتی است که این تنوع را تهدید می‌کند. اهمیت حفظ تنوع زیستی در جهان سبب شد تا در سال ۱۹۹۲ معاهده‌ای به نام معاهده حفظ تنوع زیستی توسط سازمان ملل متحد به تصویب رسد. معاهده‌ای که سه هدف عمده‌ی حفظ تنوع زیستی در جهان، استفاده پایدار از گونه‌ها و منابع حیاتی و همچنین تقسیم برابر و عادلانه منافع حاصل از کاربرد منابع ژنتیکی را دنبال می‌کند.

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130523_Environment_BioDiversityDay_BijanRouhani.mp3[/podcast]

موضوع آب و تنوع زیستی امسال به عنوان موضوع محوری این روز انتخاب شده است. دلایل این انتخاب از یک سو به خاطر نقش آب در توسعه پایدار جوامع بشری واز سوی دیگر به دلیل وجود فشارهای فزاینده بر منابع آبی است. آب نقش کلیدی در حفظ تنوع زیستی در کره زمین دارد و با کاهش منابع آبی، تنوع حیات نیز به شدت در خطر قرار می‌گیرد. نکته جالب آن است که تنوع زیستی اتفاقا به حفظ کیفیت و کمیت منابع آبی نیز کمک می‌کند. چرخه آب به اکوسیستم و همچنین حیات و زندگی مرتبط با آن وابسته است. جنگل‌ها، مراتع، تالاب‌ها و خاک همگی برکیفیت منابع آبی و به خصوص آب شیرین تاثیر می‌گذارند. زمین‌هایی که دارای پوشش گیاهی غنی هستند می‌توانند جریان آب را به صورت منظم هدایت کرده و پس از عبور دادن آن از فیلترهای طبیعی به درون خاک و منابع زیرزمینی نفوذ دهند. تالاب‌ها نیز به طور ویژه نقش موثری در ذخیره کردن آب و همچنین مهار سیلاب‌ها دارند. این چرخه طبیعی می‌تواند مانع از فرسایش خاک شود و کیفیت منابع آبی را نیز تضمین کند.

منابع آبی جهان در معرض فشارهای زیادی هستند. رشد سریع جمعیت، گسترش مراکز شهری و صنعتی، آلودگی‌های مختلف و همچنین تغییرات آب و هوایی باعث تهدید گسترده منابع آبی در دهه‌های اخیر شده‌اند. کمبود آب شیرین می‌تواند رشد جوامع انسانی را نیز به شدت کاهش دهد. گرچه ممکن است به نظر برسد که کره زمین دارای حجم عظیمی از منابع آبی است، اما در حقیقت تنها سه صدم در صد از این منابع آبی به صورت آب شیرین در سطح زمین یا نزدیک به سطح آن در دسترس هستند. بقیه منابع آبی کره زمین یا آب‌های شور اقیانوس‌ها و دریاها هستند و یا منابع آبی شیرینی که در لایه‌‌های عمیق و یخ‌زده قرار دارند.

آب شیرین و تامین منابع آبی لازم، امروز مشکل مشترکی است که جوامع بشری و محیط زیست جهانی با آن رو به رو هستند. بهداشت وسلامتی، کشاورزی، انرژی، و توسعه شهری همگی به وجود آب و استفاده درست و پایدار از آن وابسته‌اند. اما همین منابع محدود آبی نیز  به درستی مدیریت نمی‌شوند و فشارهای خارج از ظرفیتی بر آن‌ها وارد می‌شود. اکنون حق دسترسی به آب، جزو یکی از حقوق انسانی و مقدماتی تمام جوامع در نظر گرفته می‌شود. با در نظر گرفتن تمام این مسائل، امسال روز ۲۲ ماه مه به نام آب و تنوع زیستی نام‌گذاری شد.

به گفته دبیرخانه معاهده جهانی حفظ تنوع زیستی، ما اکنون در جهانی زندگی می‌کنیم که به شدت از نظر منابع آبی ناپایدار و نامطمئن است. یازدهمین نشست جهانی کشورهای عضو این معاهده که به سال ۲۰۱۲ درشهر حیدرآباد هند برگزار شد اهمیت حفظ چرخه طبیعی آب و همچنین تاثیر تغییرات آب و هوایی را به طور ویژه مورد توجه قرار داد. سال ۲۰۱۳ همچنین از سوی نهادهای بین‌المللی به نام سال همکاری‌های جهانی برای حفظ منابع آبی نام‌گذاری شده است.

کاهش تنوع زیستی در ایران

در آستانه روز جهانی تنوع زیستی،  سازمان محیط زیست ایران اعلام کرد کمبود و کیفیت پایین آب مهمترین چالش موجود برای تالاب‌های ایران است. مسعود باقرزاده کریمی، معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان محیط زیست، با اعلام این خبر گفت که تنوع زیستی در میان جاندارانی که حیاتشان به تالاب‌ها وابسته است به شدت در ایران کاهش یافته است. به گفته این مقام سازمان محیط زیست، حق‌آبه تالاب‌ها در ایران معمولا به مصارف دیگر می‌رسد. همچنین آب‌هایی که به تالاب‌ها وارد می‌شوند آلوده به انواع سموم کشاورزی و شیمیایی هستند.

از سوی دیگر مدیر پروژه حفاظت از زیست‌بوم زاگرس نیز در این روز اعلام کرد از بین رفتن پوشش جنگل‌های بلوط مهمترین چالش تنوع زیستی برای منطقه زاگرس است. به گفته شیرین ابوالقاسمی، زندگی بسیاری از گونه‌های حیاتی به وجود درختان بلوط در این منطقه بستگی دارد. وجود ریزگردها، آفت‌های جنگلی و همچنین بهره‌برداری گسترده از چوب‌ این درختان باعث از بین رفتن پوشش جنگل‌های بلوط در زاگرس شده است.

در همین زمینه:

سال همکاری‌های جهانی برای آب