فرار رئیس‌جمهوری سریلانکا به مالدیو، اعلام وضع فوق‌العاده و منع آمد و شد

منابع دولتی به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که گوتابایا راجاپاکسا، رئیس‌جمهوری سریلانکا، روز چهارشنبه ۱۳ جولای/ ۲۲ تیرماه، از کشور گریخت. او پس از قیام مردمی به دلیل بحران اقتصادی ویرانگر و تسخیر اماکن دولتی در نقطه‌ای نامعلوم پنهان شده بود.

گفته می‌شود او به مالدیو گریخته است. مقام‌های رسمی مالدیو هنوز در این باره اظهارنظری نکرده‌اند.

نیروی هوایی سریلانکا در بیانیه‌ای اعلام کرد: «گوتابایا راجاپاکسا، همسر و دو محافظش بامداد چهارشنبه با یک هواپیمای نیروی هوایی سریلانکا فرودگاه بین المللی اصلی نزدیک کلمبو را ترک کردند.»

یک منبع دولتی و یک فرد نزدیک به راجاپاکسا گفت که او در ماله، پایتخت مالدیو است. این منبع دولتی گفت که رئیس‌جمهوری به احتمال زیاد از آنجا به یک کشور آسیایی دیگر خواهد رفت.

پس از هجوم معترضان به اقامتگاه‌های رسمی او و نخست‌وزیر، راجاپاکسا قرار بود روز چهارشنبه از سمت خود کناره‌گیری کند تا راه را برای تشکیل یک دولت واحد باز کند.

با انتشار خبر پرواز رئیس‌جمهوری، هزاران نفر در محل اصلی تظاهرات در کلمبو تجمع کردند و شعار «گوتای دزد، گوتای دزد» را سر دادند. صدها نفر دیگر هم به دفتر نخست وزیری یورش بردند و خواهان استعفای نخست وزیر رانیل ویکرمسینگه شدند.

دینوک کلمباج، سخنگوی دفتر نخست‌وزیری سریلانکا، به رویترز گفت که ویکرمسینگه به ​​عنوان سرپرست ریاست‌جمهوری، وضعیت فوق‌العاده و منع آمد و شد در استان‌های غربی وضع کرده است.

ماهیندا یاپا آبیواردنا، رئیس پارلمان سریلانکا، گفت که هنوز هیچ نامه استعفایی از راجاپاکسا دریافت نکرده است. یک منبع در حزب حاکم گفت که رئیس‌جمهوری اواخر روز چهارشنبه نامه استعفای خود را ارسال خواهد کرد.

این امر ویکرمسینگه را در جایگاه رئیس‌جمهوری موقت قرار می‌دهد، اگرچه او نیز پیشنهاد استعفا داده است. اگر این روند طی شود، طبق قانون اساسی نخست‌وزیر تا زمان انتخاب رئیس‌جمهوری جدید، رئیس‌جمهوری موقت خواهد بود.

رهبران معترضان، با این حال، می‌گویند که نخست‌وزیر متحد راجاپاکسا است و در صورتی که تا بعدازظهر چهارشنبه استعفا ندهد، نبردی تمام‌عیار علیه او آغاز خواهند کرد.

بودی پرابودا کاروناراتنه، یکی از سازمان دهندگان تظاهرات اخیر گفت: «اگر تا غروب خبری از استعفای رئیس جمهور و نخست وزیر نشنویم، ممکن است مجبور شویم دوباره جمع شویم و پارلمان یا ساختمان دیگری را در دست بگیریم. ما به شدت با دولت گوتا-رانیل مخالفیم. هر دو باید بروند.»

پایان کار قبیله؟

سریلانکا در دو دهه گذشته توسط خانواده قدرتمند راجاپاکسا اداره شده است. گوتابایا راجاپاکسا در نوامبر ۲۰۱۹ به عنوان رئیس‌جمهوری این کشور انتخاب شد.

فرار رئیس‌جمهوری به حکومت قبیله قدرتمند راجاپاکسا پایان می‌دهد که در دو دهه گذشته بر سیاست در این کشور جنوب آسیا تسلط داشته است.

اعتراضات علیه بحران اقتصادی ماه‌ها ادامه داشت و در روز شنبه، زمانی که صدها هزار نفر ساختمان‌های دولتی کلیدی در کلمبو را تصرف کردند و راجاپاکساها و متحدانشان را به دلیل تورم، فساد و کمبود شدید سوخت و دارو مقصر دانستند، به اوج خود رسید.

منابع دولتی به رویترز گفتند که برادران رئیس جمهور یعنی ماهیندا راجاپاکسا، نخست‌وزیر سابق و باسیل راجاپاکسا، وزیر دارایی سابق هنوز در سریلانکا هستند. شاید به امید برقراری آرامش و بازگشتشان به حلقه اصلی قدرت.

ماهیندا راجاپاکسا، برادر بزرگ رئیس‌جمهوری در ماه مه پس از آغاز نخستین شعله‌های اعتراضات و به خشونت کشیده‌شدن آن، از سمت نخست وزیری استعفا داد.

در میان هرج و مرج اقتصادی و سیاسی، قیمت اوراق قرضه دولتی سریلانکا در روز چهارشنبه به پایین‌ترین حد خود رسید.

سفارت ایالات متحده در کلمبو، که در منطقه مرکزی شهر است، اعلام کرد که خدمات کنسولی را برای بعدازظهر و برای پنجشنبه به عنوان یک اقدام احتیاطی لغو می‌کند.

بدهی و ریاضت اقتصادی

اقتصاد وابسته به گردشگری این کشور جزیره‌ای ابتدا با همه‌گیری کووید-۱۹ ضربه خورد و سپس از کاهش حواله‌های ارزی که کارگران سریلانکایی در خارج از کشور برای خانواده‌شان ارسال می‌کردند. در همین اثنا، ممنوعیت استفاده از کودهای شیمیایی به تولید کشاورزی هم ضربه زد و لغو این سیاست هم زمانی رخ داد که کشاورزان با ضرر و زیان هنگفتی روبه‌رو شده بودند.

راجاپاکسا سیاست معافیت‌های مالیاتی را نیز در سال ۲۰۱۹ اجرا کرد که بر توانایی مالی دولت تأثیر منفی گذاشت در حالی که در همان زمان، کاهش ذخایر ارزی به ناچار سبب محدود شدن واردات سوخت، غذا و دارو شده بود.

در نتیجه چنین وضعی، بنزین به شدت جیره بندی و صف‌های طولانی در مقابل مغازه‌های فروش گاز پخت و پز تشکیل شده است. تورم در ماه گذشته به ۵۴٫۶ درصد رسید و بانک مرکزی سریلانکا هشدار داده است که ممکن است در ماه‌های آینده تورم ۷۰ درصدی هم رخ دهد.

در ماه‌های گذشته، رهبران اپوزیسیون و برخی از اقتصاد‌دان‌ها از دولت می‌خواستند که وارد عمل شود و سیاست مهار بحران اقتصادی را در پیش بگیرد، اما دولت به این امید که گردشگری بازمی‌گردد و حواله‌های ارزی خارج از کشور احیا می‌شود، همچنان به سیاست ریاضت اقتصادی ادامه داد.

در نهایت، دولت با آگاهی از مقیاس بحران، از کشورهایی مانند هند و چین، ابرقدرت‌های منطقه‌ای که به‌طور سنتی برای نفوذ بر این جزیره استراتژیک تلاش می‌کنند، کمک گرفت.

هند میلیاردها دلار وام برای کمک به تامین کالاهای اساسی اعطا کرده است. در مجموع، دهلی‌نو می‌گوید که در سال جاری بیش از ۳ و نیم میلیارد دلار به سریلانکا کمک کرده است.

چین به صورت علنی کمتر مداخله کرده، اما گفته که از تلاش‌های این کشور برای بازپرداخت بدهی‌هایش حمایت کرده است. پیش از این در سال ۲۰۲۲، راجاپاکسا از چین خواست تا زمانبندی بازپرداخت حدود ۳٫۵ میلیارد دلار بدهی به پکن را تغییر دهد. در اواخر سال ۲۰۲۱ نیز چین ۱٫۵ میلیارد دلار به سریلانکا کمک کرده بود.

سریلانکا در نهایت مذاکرات خود را با صندوق بین المللی پول آغاز کرد با این امید که بتواند برای بازپرداخت بدهی‌های خارجی و تامین کالاهای اساسی منابعی را جذب کند. سیاست ریاضت اقتصادی که برای جلب نظر نهادهای مالی بین‌المللی تداوم یافت نهایتا به وضع کنونی در سریلانکا منجر شد.