پس از ماه مه

از این هفته نمایش عمومی فیلم «پس از ماه مه» ساخته اولیویه آسایاس، فیلمساز فرانسوی در سینماهای انگلستان و ایرلند آغاز شده است. در اکران این هفته می‌پردازیم به معرفی این فیلم.

«پس از ماه مه» نخستین‌بار سال گذشته در بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم ونیز به نمایش درآمد و نامزد جایزه شیر طلایی این جشنواره بود و در نهایت جایزه بهترین فیلمنامه را از آن خود کرد. سپس در جشنواره‌های دیگری چون تورنتو، نیویورک و ساندنس نیز به نمایش درآمد و از هفته نخست ماه مه به شکل محدود در سینماهای آمریکا به روی پرده رفته است. نام اصلی فیلم در فرانسه «پس از ماه مه» است اما فیلم در کشورهای دیگر با نام «چیزی در هوا» به نمایش درآمده است.

اولیویه آسایاس در «پس از ماه مه» (چیزی در هوا) به چهار دهه قبل بازگشته و داستان شورش‌ها و انقلاب ماه مه سال ۱۹۶۸ میلادی در فرانسه و سال‌های پس از آن را دستمایه کار خود قرار داده است. جیلز جوانی است که به‌تاز‌گی از دبیرستان فارغ‌التحصیل شده و به کار هنری علاقه دارد. او که در ابتدا نقاشی می‌کرده است به‌تدریج با سینما آشنا می‌گردد و به سوی آن جذب می‌شود. اما در روزهای پرالتهاب و هیجان‌انگیز اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ در فرانسه، به گرو‌ه‌های انقلابی می‌پیوندند و در دوراهی انتخاب میان علاقه‌اش به هنر و انقلابی‌گری قرار می‌گیرد. دوست‌دخترش هم یک انقلابی تندروست و همین مسئله جیلز را بیشتر در ماجراها درگیر می‌کند.

فیلمنامه «پس از ماه مه» را اولیویه آسایاس نوشته و خودش هم آن را کارگردانی کرده است.

آسایاس در طول بیش از سه دهه فیلمسازی به یکی از سینماگران شناخته‌شده و صاحب‌سبک فرانسوی تبدیل شده است. او تاکنون سه بار نامزد جایزه نخل طلایی جشنواره فیلم کن شده و از جشنواره‌های دیگری چون روتردام و کاتالونیا نیز جوایزی دریافت کرده است. او که در خانواده‌ای هنرمند و فیلمساز بزرگ شده است، فعالیت حرفه‌ایش را با کار کردن در سر صحنه فیلم‌های پدرش آغاز کرد. او خود را تحت تأثیر روبرت برسون، یکی دیگر از فیلمسازان سرشناس و صاجب‌سبک فرانسوی می‌داند. او همچنین در سال ۲۰۱۱ عضو هیأت داوران بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم کن بود.
آسایاس بخش عمده‌ی شهرتش را مدیون مجموعه تلویزیونی «کارلوس» بر اساس زندگی ایلیچ رامیرز سانچز معروف به کارلوس، تروریست ونزوئلایی است. این مجموعه آسایاس را نامزد جایزه سزار کرد و همچنین بازیگر نقش اصلی آن موفق به بردن این جایزه شد.

آسایاس در «پس از ماه مه» بار دیگر به فضای دیگر فیلم خود یعنی «آّب سرد» محصول سال ۱۹۹۴ روی آورده است.

در «آب سرد» که نخستین بار در بخش خارج از مسابقه جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد نیز داستان پیرامون زندگی دو جوان پاریسی به نام‌های جیلز و کریستین در پاریس در سال‌های اوایل دهه ۱۹۷۰ اتفاق می‌افتد.

تفاوت «آب سرد» با «پس از ماه مه» در اینجاست که در «پس از ماه مه» آسایاس به فضای سیاسی آن دهه پرداخته و تاثیر آن بر زندگی جوانان هم‌نسل خود را تصویر کشیده است.

او درباره انگیزه‌اش از ساخت این فیلم و خویشاوندی مفهومی آن با فیلم پیشین‌اش می‌گوید: «چگونگی شکل گرفتن و پیدایش قصه این فیلم داستان درازی دارد. در نیمه‌های دهه ۹۰ میلادی من فیلمی به نام "آب سرد" ساختم که شخصیت‌هایی با نام‌هایی مشابه این فیلم داشت اما بسیار متفاوت بود. "آب سرد" برای من و زندگی حرفه‌ای‌ام فیلم خیلی مهمی بود. بعد از ساخته شدن آن فیلم اما احساس می‌کردم در آن چیزی کم است و این چیزی بود که برای من خیلی مهم است، یعنی فضای آن دوره و فرهنگ و سیاستش. از سوی دیگر تجربه‌ای مشابه داشته‌ام و اتفاق‌هایی بوده که باعث شده از هنرهای تصویری به فیلمسازی روی بیاورم. این اولین دلیل برای من بود. دلیل دوم این بود که احساس می‌کردم این چیزها هرگز در فیلم دیگری به تصویر درنیامده‌اند. فکر کردم این مصالح ارزش سینمایی بسیاری دارند و کار کردن بر روی آنها همزمان هم چالش‌برانگیز است و هم هیجان‌انگیز. فکر کردم اگر بخواهم آن دوره و آن نسل را به تصویر بکشم، از آنجا که هر کس تصور خودش را از سال‌های دهه ۱۹۷۰ دارد، پس باید برای به درستی به تصویر کشیدن آن به تجارب دست اول خودم روی بیاورم. برای همین مجبور شدم خاطرات و احساسات خودم را بازآفرینی کنم. این نقطه شروع بود. با افزودن دیگر چیزها امیدوارم توانسته باشم بیش از آنکه درباره یک فرد صحبت کنم، یک نسل را به تصویر کشیده باشم.»

آسایاس با اتکا به تجربه‌های شخصی خودش سعی کرده است فرانسه در سال‌های دهه ۱۹۷۰ میلادی و نسلی از جوانان انقلابی در آن دوران را به تصویر بکشد. برای همین برخی از منتقدان «پس از ماه مه» را خودزندگی‌نامه آسایاس خوانده‌اند.

آسایاس درباره اهمیت تجربه‌های شخصی‌اش در این فیلم می‌گوید: «ما احساس می‌کردیم همچنان بخشی از تاریخ قرن بیستم هستیم؛ و تاریخ قرن بیستم همین رابطه هنر و سیاست و یکی شدن آنهاست. در این قرن برای مثال اگر شما می‌خواهید یک نقاشی را درک کنید باید انقلابی را که در نقاشی رخ داد با توجه به شرایط اجتماعی بفهمید و با مفهوم هنر آوانگارد آشنا باشید. در ادبیات، سینما، تئاتر و حتی موسیقی هم همین‌طور است. ما احساس می‌کردیم بخشی از این تاریخ هستیم و برای همین می‌بایست رابطه میان سیاست و هنرمان را پیدا می‌کردیم. و البته این‌ بار سنگینی بر شانه‌های ما بود، به‌ویژه که بسیاری از ما در اوایل جوانی بودیم. از سویی می‌خواستیم که نقاشی بکشیم و هنرمند باشیم و از سوی دیگر بسیاری از دوستان ما توجه‌شان به سیاست معطوف بود.»

منتقدان نسبتاً «پس از ماه مه» را پسندیده‌اند و نقدهای مثبتی بر آن نوشته شده است. دیوید رونی، منتقد «هالیوود ریپورتر» با تعریف از فیلم و فیلمبرداری آن و همچنین خوب و واقعگرایانه خواندن بازی‌های بازیگران تازه‌کار و گمنام آن، «پس از ماه مه» را اثری متفاوت و ویژه خوانده که به خوبی در بسیاری از صحنه‌ها، فضا و شور و حالی را که در فرانسه در سال‌های دهه ۱۹۷۰ وجود داشت، منتقل می‌کند. بتسی شارکی، منتقد «لس‌آنجلس تایمز» نیز با تمجید از قدرت داستان‌گویی آسایاس و کارگردانی قدرتمندانه‌اش، اگرچه فیلم را دارای ضعف‌هایی می‌داند اما در نهایت آن را عالی توصیف می‌کند. در نقطه مقابل پیتر برادشاو، منتقد «گاردین» با دادن تنها دو ستاره به فیلم اگرچه آسایاس را در هدایت تماشاگر به دنیای فیلمش و همراهی با آن موفق می‌داند اما اعتقاد دارد ایده اصلی فیلم در نگاه نوستالژیک و مرثیه‌گوی کارگردان به گذشته گم شده است.

«چیزی در هوا» با زمان ۱۲۲ دقیقه محصول سال ۲۰۱۲ کشور فرانسه است.