اسرائیل و لبنان در آستانه «توافق تاریخی» بر سر تعیین حدود دریایی

اسرائیل صبح روز سه‌شنبه اعلام کرد که به توافق تاریخی با لبنان برای حل و فصل مناقشه طولانی‌مدت برای تعیین حدود در دریای مدیترانه نزدیک شده‌اند. دو کشور بر سر منطقه‌ای اختلاف دارند که گفته می‌شود غنی از منابع گازی زیرسطحی است.

دو کشور اکنون بر سر پیش‌نویس آمریکا برای توافق بر سر تعیین خطوط مرزی و نحوه بهره‌برداری از این منابع گازی دیدگاهشان به هم نزدیک شده است.

ایال هولاتا، مشاور امنیت ملی و مذاکره‌کننده اصلی اسرائیل در این مذاکرات، در بیانیه‌ای گفت: «همه خواسته‌های ما برآورده شد، تغییراتی که درخواست کردیم اعمال شد. ما از منافع امنیتی اسرائیل محافظت کردیم و در راه رسیدن به یک توافق تاریخی هستیم.»

اظهارات این مقام اسرائیلی پس از آن منتشر کرد که لبنان هم اعلام کرد که نکات مد نظرش در پیش‌نویس اعمال شده است و می‌توان به زودی به یک «توافق تاریخی» دست یافت.

الیاس بوصعب، مذاکره‌کننده ارشد لبنان دستیابی به پیش‌نویس قابل قبول برای طرفین را نتیجه میانجیگری آموس هوخشتاین، نماینده ویژه دولت آمریکا در این مذاکرات دانست. این مذاکرات در ۱۵ ماه گذشته در جریان بوده است.

هوخشتاین هفته گذشته پیش‌نویس نهایی توافق را در اختیار طرفین گذاشت. در این پیش‌نویس پیشنهادهایی برای حل و فصل اختلاف بر سر کنترل تعدادی از میادین گازی در سواحل اسرائیل و لبنان مطرح شده است. لبنان و اسرائیل دو کشوری هستند که هنوز به‌صورت رسمی در وضعیت جنگی هستند هرچند بین آن‌ها آتش‌بسی طولانی برقرار است.

مناقشه میان دو کشور بر سر تعیین حدود در ۸۶۰ کیلومتر مربع از دریای مدیترانه است که میادین گازی کاریش و قانا در آن واقع شده است.

جزئیات این توافق به‌طور رسمی اعلام نشده است. اسرائیل پیش‌تر اعلام کرده بود که لبنان با مالکیت سرزمینی اسرائیل بر این منطقه موافقت کرده است و در ازای آن قرار است در منافع ناشی از این دو میدان گازی شریک باشد. لبنان به سرعت این روایت اسرائیل را رد کرد و گفت بر سر تعیین مرز به نفع اسرائیل توافق نکرده است.  

دفتر یائیر لاپید، نخست‌وزیر اسرائیل متعاقباً گفت که آن‌ها از این خواسته عقب‌نشینی نخواهند کرد و این دو میدان گازی باید در محدوده سرزمینی اسرائیل به‌رسمیت شناخته شود.

همچنین گفته می‌شود که لبنان با الزام پیش‌نویس قبلی برای آنکه اسرائیل سهمی از درآمد حاصل از گاز بالقوه تولیدی قانا داشته باشد مخالفت کرده است.

هنوز مشخص نیست پیشنهاد آمریکا برای حل این موضوع چه بوده است که اکنون طرفین می‌گویند از آنچه تدوین شده رضایت دارند.

پنج‌شنبه گذشته، رسانه‌های اسرائیل گزارش دادند که وزیر انرژی این کشور در جلسه کابینه به وزرا گفته است که تخمین‌ها در مورد میزان استخراج گاز طبیعی از قانا - مخزنی که در مرکز اختلافات دریایی قرار دارد- بسیار کمتر از آن چیزی است که در ابتدا تصور می‌شد.

به نظر می‌رسد این صحبت‌ها تلاشی از سوی این وزارتخانه برای متقاعد کردن وزرای محتاط برای موافقت با متن پیشنهادی آمریکا باشد.

به بیان دیگر احتمالا تعیین مرز در این منطقه طبق خواسته اسرائیل باشد ولی بهره‌برداری و منافع حاصل از میدان گازی قانا به تمامی برای لبنان محفوظ بماند.

کاخ سفید از تأیید ارائه پیشنهاد به روز شده خود به اسرائیل و لبنان در دوشنبه شب خودداری کرد، اما سخنگوی شورای امنیت ملی گفت که هوخشتاین «به تعامل قوی خود برای پایان دادن به بحث‌های مربوط به مرزهای دریایی ادامه می‌دهد.»

میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان پس از تماس تلفنی با هوخشتاین در روز یکشنبه نسبت به نهایی شدن توافق «ظرف چند روز» ابراز خوش‌بینی کرد.

او گفت: «مذاکرات خیلی پیش رفته است و شکاف‌ها در هفته گذشته برطرف شد.»

حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، بارها تهدید کرده است که اگر اسرائیل قبل از دستیابی به توافق دریایی، اکتشاف گاز در کاریش را آغاز کند، به آن‌ها حمله خواهد کرد. در دورهای اخیر مذاکرات، لبنان علاوه بر قانا، مذاکره بر سر تعیین مالکیت کاریش را نیز آغاز کرده است.

گره این میدان گازی تا حدود زیادی ناگشوده است. اسرائیل اصرار دارد که کنترلش بر کاریش غیرقابل مذاکره است.

اسرائیل و لبنان پس از جنگ ۱۹۸۲ هنوز مرزهای خود را در خشکی مشخص نکرده‌اند و در عوض به آتش‌بس «خط آبی» که توسط سازمان ملل متحد اعمال شده پایبندند و در نتیجه اکنون منطقه اقتصادی فراساحلی‌شان محل مناقشه است. فقدان مرز دریایی تا یک دهه پیش، یعنی زمانی میادین گازی در شرق دریای مدیترانه کشف شد، موضوع مهمی نبود.

دولت‌های متوالی ایالات متحده به دنبال میانجی‌گری برای یک توافق دریایی بوده‌اند. هوخشتاین در زمان دولت اوباما نیز رهبری مذاکرات را بر عهده داشت. این تلاش چندین سال بعد، زمانی که دونالد ترامپ رئیس جمهور شد هم ادامه یافت اما پیشرفت چندانی نداشت.