آزار و تعرض جنسی؛ برنامه حکومت اسلامی برای سرکوب زنان معترض

تجاوز، تعرض و آزار جنسی زنان در نهادهای امنیتی، انتظامی و قضایی جمهوری اسلامی طی چهار دهه گذشته همواره وجود داشت و بارها نیز در صدر اخبار قرار گرفت اما اکنون شواهدی وجود دارد که روند فزاینده آزارهای جنسی زنان در زندان‌ها را اثبات می‌کند. مقام‌های حکومت نیز در رویکردی مشابه با واکنش‌های پیشین این موضوع را انکار کرده‌اند و ادعا می‌کنند تمام روایت‌هایی که درباره شکنجه و آزار جنسی زنان منتشر می‌شوند، دروغ‌اند.

آرمیتا عباسی، دختری ۲۰ ساله است که اطلاعات زیادی درباره نحوه دستگیری‌اش وجود ندارد. او پس از شرکت در تجمع‌های اعتراضی به مدت هشت روز ناپدید شد. براساس اخباری که از بیمارستان امام علی کرج بیرون آمد، نیروهای لباس شخصی این زن جوان را در حالی به بیمارستان منتقل کردند که به دلیل تجاوزهای شدید دچار خونریزی از مقعد شده بود و ماموران حکومتی اصرار داشتند که بگویند قبل از دستگیری به او تجاوز شده است. 

بر اساس اعلام کادر بیمارستان، ماموران آرمیتا عباسی را با همان حال وخیم به زندان بازگرداندند. پس از انتشار گسترده این خبر، رئیس‌کل دادگستری استان البرز تجاوز به آرمیتا عباسی را تکذیب کرد و گفت که او در زندان فردیس کرج است. بااین‌حال شبکه خبری سی‌ان‌ان در گزارشی، تجاوز به این دختر جوان و شماری دیگر از بازداشتی‌های خیزش سراسری در زندان‌های ایران را تایید کرد.

معصومه، دختر ۱۴ ساله اهل یکی از محله‌های فقیرنشین تهران که در مدرسه مقنعه‌اش را درآورده بود، پس از دستگیری توسط نیروهای امنیتی به دلیل پارگی شدید واژن به بیمارستان منتقل شد و در همان‌جا نیز جان باخت. این خبر را هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر ایران در گفت‌وگو با روزنامه نیویورک‌تایمز افشا کرد.

ژیلا مدرسی، خواهر الهام مدرسی، یکی دیگر از بازداشتی‌های خیزش سراسری در یک پست اینستاگرامی از شکنجه‌های روحی و جسمی خواهرش در زندان خبر داد و گفت که بازجویان به او «فحاشی جنسی» کرده‌اند.

سها مرتضایی، دبیر سابق شورای صنفی کل دانشگاه تهران نیز از آزار جنسی‌اش هنگام انتقال به زندان پرده برداشت و گفت که ماموران در خودروی سانتافه دست راست او را به بالای یک صندلی و پای راستش را به صندلی دیگر بستند به‌طوری‌که در حالت آویزان قرار گرفت و در همین حالت نیز یکی از ضابطین زن او را ضرب و شتم کرد و آزار جنسی داد. مامور مذکور پس از اعتراض سها مرتضایی با مشت و لگد نیز به شکم وی کوبید.

آرمیتا، معصومه، الهام و سها تنها چهار تن از صدها زن بازداشتی در زندان‌های جمهوری اسلامی‌اند که روایت‌هایی از آزار جنسی آنان در نهادهای حکومتی و قضایی منتشر شد.

از فحاشی‌های جنسی تا تعرض و تجاوز

زنان زندانی از لحظه بازداشت تا مرحله دادگاه و صدور حکم قضایی در معرض طیف وسیعی از تعرض‌ها و آزارهای جنسی و جنسیتی قرار می‌گیرند. این آزارها موارد متعددی مانند تجاوز، تعرض، به کار بردن الفاظ رکیک جنسی، تحقیرهای مبتنی بر جنسیت، تهدید به تعرض و آزارهای کلامی و رفتاری را شامل می‌شود. روایت‌های زنان زندانی نیز این نکته را اثبات می‌کند که نهادهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی به شکلی هدفمند و سیستماتیک از آزار جنسی زنان به‌عنوان ابزاری برای سرکوب آنان استفاده می‌کنند.

نرگس محمدی، فعال مدنی محبوس در زندان اوین، روز سوم دی‌ماه، هم‌زمان با صدمین روز خیزش سراسری ایرانیان، با انتشار نامه‌ای از زندان، آزار و شکنجه جنسی زنان در زندان‌ها را «تکان‌دهنده» خواند و نوشت: «زنان عموما در محل بازداشت در کوچه و خیابان و همچنین بازداشتگاه‌های موقت و حین بازجویی در سلول با فحاشی‌های رکیک جنسی و الفاظ آلت جنسی مواجه شده‌اند.»

نرگس محمدی در نامه‌اش به مواردی از تعرض جنسی به زنان در زندان‌ها اشاره کرد و به نقل از یکی از آنان نوشت که بازجو در سلول انفرادی او را از ناحیه سینه مورد تعرض قرار داده است. او روز ۱۳ آذر نیز در نامه‌ دیگری خطاب به جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور ایران از «تعرض‌های وحشیانه» علیه زنان بازداشتی خبر داده بود.

پس از انتشار نامه نرگس محمدی و بازتاب گسترده آن در رسانه‌ها، دستگاه قضایی جمهوری اسلامی دست به کار شد و ستاد حقوق بشر قوه قضاییه در اطلاعیه‌ای ادعا کرد که دبیر ستاد حقوق بشر و هیئت همراه در بازدید از زندان زنان با زنان بازداشتی اخیر هم گفت‌وگو کردند و هیچ شکایتی در خصوص آزار جنسی از سوی آنان مطرح نشد.

ستاد حقوق بشر قوه قضاییه، گزارش‌ها از تعرض جنسی زندانیان زن را «مطالب بدون منبع و بی‌نام و نشان» خواند و مدعی شد که این موارد به صورت «هدفمند» در رسانه‌های خارجی مطرح می‌شوند.

 انسیه خزعلی، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده‌ نیز در دفاع از ماموران امنیتی و قضایی حکومت، این گزارش‌ها را «جوسازی و دروغ‌ دشمن» خواند و ادعا کرد که نمایندگان وی در امور زنان با زندانیان زن به‌طور خصوصی صحبت کرده‌اند و چنین چیزی «صحت» ندارد. انسیه خزعلی پیش‌تر نیز در واکنش به تصاویر مرتبط به آزار جنسی یک زن معترض توسط ماموران در خیابان گفته بود که «خشونتی صورت نگرفته و نیروی انتظامی مظلوم واقع شده است».

انسیه خزعلی، در حالی ادعای گفت‌وگوی تک‌به‌تک با تمام زندانیان زن را مطرح کرد که طبق آمار سازمان‌های حقوق بشری بالغ‌ بر ۱۸ هزار تن دستگیر شده‌اند و شمار زیادی از این افراد را زنان تشکیل می‌دهند. ضمن اینکه بازداشتی‌ها در شهرها و زندان‌های مختلف ایران پراکنده‌اند و ادعای گفت‌وگو با تمام آنان نمی‌تواند صحت داشته باشد.

بازتاب آزار جنسی زنان معترض در رسانه‌ها 

در نقطه مقابل انکارها و تکذیب‌های حکومتی، رسانه‌ها، فعالان و نهادهای حقوق بشری به‌تناوب اعلام کرده‌اند که روایت‌ها، شواهد و مستنداتی دارند که تعرض و آزار جنسی زنان و حتی مردان را در زندان‌ها اثبات می‌کند.

سازمان حقوق بشر ایران در یکی از گزارش‌های خود از خیزش سراسری ایرانیان اعلام کرد که تخلفات جدی علیه زندانیان از جمله زنان و کودکان زندانی را مستند کرده که شامل دستگیری‌های خودسرانه، محرومیت از مراقبت‌های پزشکی، شکنجه، ضرب و شتم، آزار و اذیت و تجاوز جنسی است. شماری از فعالان حقوق زنان نیز در بیانیه‌ای آزار جنسی زندانیان زن توسط نیروهای سرکوب را تایید کردند. کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان نیز از آزار جنسی زنان معترض در زندان‌ها خبر داد. 

روزنامه گاردین، روز ۲۳ مهرماه (۱۵ اکتبر) در گزارشی به موضوع آزار و شکنجه جنسی زنان پرداخت و نوشت که نیروهای حکومتی ایران در برخورد با زنان معترض از «کلام جنسیت‌زده و ناسزاهای جنسی» استفاده می‌کنند. در این گزارش به نقل از یک زن آمده است که نیروهای انتظامی او را «فاحشه» خطاب کرده‌اند. گاردین در گزارش دیگری نیز افشا کرده بود که نیروهای سرکوب جمهوری اسلامی، عامدانه صورت، چشم، سینه و اندام جنسی زنان را هدف قرار داده‌اند.

شبکه خبری سی‌ان‌ان نیز در گزارشی اختصاصی علاوه بر پرده‌برداری از تجاوز به آرمیتا عباسی از زبان زن معترضی با نام مستعار هانا نوشت که ماموران با وعده آزادی به او تعرض کرده‌اند. در این گزارش به موارد متعددی از روایت‌های مستند اشاره شده است و راویان گفته‌اند که ماموران از صحنه‌های تجاوز به آنان فیلم‌برداری کرده‌اند تا از این ویدیوها به‌عنوان اهرمی برای ساکت نگه‌داشتن معترضان استفاده کنند.

برنامه هدفمند حکومت برای سرکوب زنان

مولوی عبدالحمید، امام‌جمعه اهل سنت زاهدان نیز که پیش‌تر آزار جنسی معترضان را تایید کرده بود در یکی از آخرین توییت‌هایش بار دیگر بر این موضوع تاکید کرد و نوشت: «چه کسی فکر می‌کرد در نظامی که علما در رأس آن هستند و عنوان جمهوری اسلامی دارد، به‌جای شنیدن صدای معترضان، با آنان رفتارهایی مثل قتل، اعدام، تجاوز جنسی و شکنجه‌های سنگین صورت خواهد گرفت؟»

سخنان اخیر مولوی عبدالحمید، یادآور نامه‌های آیت‌الله منتظری و مهدی کروبی در سال‌های ۶۵ و ۸۸ بود که خطاب به روح‌الله خمینی و اکبر هاشمی رفسنجانی درباره تعرض و تجاوز به دختران بازداشتی در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران هشدار داده بودند.

سال ۸۸ پس از انتشار نامه سرگشاده مهدی کروبی که آزار جنسی دختران معترض را آشکار کرده بود، سعید مرتضوی دادستان وقت تهران، ادعای «بی‌پایه» بودن این اظهارات را مطرح کرد و هاشمی شاهرودی، رئیس وقت قوه قضاییه قول پیگیری این موضوع را داد اما او نیز مدتی بعد سخنان کروبی را تکذیب کرد.

مقام‌های کنونی قوه قضاییه هم در روندی کاملا مشابه با مقام‌های پیشین، گزارش‌ها و روایت‌های آزار و تعرض جنسی در بازداشتگاه‌ها و زندان‌ها را انکار می‌کنند.

در نقطه مقابل فعالان مدنی و افکار عمومی ایستاده‌اند که می‌گویند وقتی به زنان معترض در کف خیابان چنین تعرض می‌شود، آنچه در پستوها و سلول‌های انفرادی زندان‌ها می‌گذرد، مشخص است.

سازمان عفو بین‌الملل، پس از اعتراض‌های دی‌ماه ۹۸ اعلام کرد که یک مأمور امنیتی، زنی را که بازداشت شده بود در اتاقی وادار به رابطه جنسی دهانی کرده است. رها بحرینی، پژوهشگر سازمان عفو بین‌الملل در گفت‌وگویی نیز گفت که این زن علاوه بر رابطه جنسی دهانی، برای برقراری رابطه جنسی با مامور امنیتی نیز تحت‌فشار قرار گرفته است. او همچنین تاکید کرد که بسیاری از زنان و قربانیان شکنجه و آزار جنسی، امکان شکایت ندارند زیرا با آزارهای بیشتری مواجه می‌شوند.

پیش‌تر آتنا دائمی، فعال مدنی و زندانی سیاسی سابق به رادیو زمانه گفته بود که زنان در زندان‌های ایران به‌طور پیوسته در معرض انواع خشونت‌ها و آزارهای کلامی قرار می‌گیرند و این به «مسئله‌ای روتین» در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است و «تا دلتان بخواهد اتفاق می‌افتد».

به گفته او بسیاری از زنان زندانی چون خود را صاحب قدرت نمی‌دانند در برابر انواع توهین‌ها و آزارهایی که دقیقا به دلیل جنسیت بر آنان اعمال می‌شود از خود دفاع نمی‌کنند و مسئولان زندان هم به‌طور سیستماتیک به آزارهای مبتنی بر جنسیت برای ساکت کردن زنان متوسل می‌شوند.

پیش‌تر هنگامه شهیدی، روزنامه‌نگار و کنشگر سیاسی و نیلوفر بیانی، زندانی محیط‌زیستی نیز افشا کرده بودند که در بازجویی‌ها به تعرض و آزارهای جنسی تهدید شده‌اند.

نرگس محمدی نیز که گفته بود بارها شاهد تعرض‌های مردان حکومت به زنان زندانی بوده، بر این باور است که آزار و تعرض جنسی زنان زندانی برنامه‌ای هدفمند است که بازجوها برای شکست مقاومت زندانی از آن استفاده می‌کنند.

فحاشی‌های جنسی، آزارهای جنسی کلامی و رفتاری، تهدید به تجاوز و تحقیرها و توهین‌های مبتنی بر جنسیت در زندان‌ها، مسئله‌ای نیست که مقام‌های حکومت از جمله معاون امور زنان ابراهیم رئیسی بتوانند در مدت کوتاهی آن را راستی‌آزمایی یا تکذیب و انکار کنند.

روایت‌ها و گزارش‌های زنان قربانی آزار جنسی در زندان‌ها از این واقعیت پرده برمی‌دارد که مقام‌های حکومت نه‌تنها از این موضوع بی‌اطلاع نیستند بلکه این آزارها به شکلی سیستماتیک با اطلاع و چراغ سبز آنان با هدف خاموش کردن صدای زنان معترض و خانه‌نشین کردن آنان انجام می‌شود.