۲۰۲۲، تکرار سالی مرگ‌بار برای کولبران: ۲۱۵ زخمی و ۴۹ کشته

کولبری در مرزهای کردستان مرگ‌بار است: شلیک نیروهای مرزبانی، مین‌های به جا مانده از جنگ ایران و عراق یا تازه کاشته شده و حوادث طبیعی چون سرما، سقوط از بلندی یا تصادف سالانه جان ده‌ها کولبر را می‌گیرد یا آن‌ها برای دوره‌ای کوتاه یا همیشه مصدوم و خانه‌نشین می‌کند.

بر بنیاد گزارش کولبر نیوز در سال ۲۰۲۲ دست‌کم ۲۵۸ کولبر در شهرهای سه استان کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی مصدوم شدند یا جانشان را از دست دادند. تیراندازی ماموران حکومتی نخستین عامل مصدومیت یا مرگ کولبرانی بود که به دلیل بیکاری جان را برای نان قمار می‌کنند.

شمار کولبران جان‌باخته در سال ۲۰۲۲ـ یعنی از ۱۰ دی ۱۴۰۰ تا ۱۰ دی ۱۴۰۱ـ ۴۳ نفر اعلام شده است که بیش از ۶۷ درصد (۲۹ نفر) آنها را ماموران حکومتی با تیراندازی مستیم کشته‌اند و پنج نفر نیز بر اثر فشار کار دچار ایست قلبی یا عارضه‌های دیگر جسمی شدند و جانشان را از دست دادند. یخ‌زدگی از سرما (۴)، تصادف در مسیر کولبری (۲) و سقوط از ارتفاع، غرق در رودخانه و تیراندازی ماموران حکومتی ترکیه هر یک با یک مورد دیگر عوامل مرگ کولبران بودند.

تیراندازی ماموران حکومتی در مرزهای تحت کنترل ایران در سال‌های اخیر نخستین عامل کشتار کولبران بوده است. به رغم تذکر چند نمانیده مجلس و وعده مقام‌های دولتی مبنی بر تسهیل شرایط برای کولبران، خشونت ماموران مرزبانی سال به سال بیشتر می‌شود.

تیراندازی ماموران مرزی ر بازه زمانی یک‌ساله دست‌کم ۱۶۰ کولبر را هم مصدوم کرد. مصدومیت برخی از کولبران به معلولیت همیشگی و خانه‌نشینی دائمی آنان منجر می‌شود. شمار کولبران مصدوم شده در این سال ۲۱۵ نفر اعلام شده است.

پس از تیراندازی که عامل مصدومیت ۷۴ درصد کولبران است، سقوط از کوه و ارتفاع (۱۷)، ضرب و شتم به دست مرزبانان (۱۴)، تصادف در مسیر کولبری (۱۴) و انفجار مین (۱۰) دیگر عوامل موثر در مصدومیت کولبران بودند.

آمار دقیقی از شمار کولبران وجود ندارد. برخی نمایندگان مجلس از اشتغال بالغ بر ۸۰ هزار نفری به کولبری خبر داده‌اند. بیکاری گسترده در استان‌های کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی کولبری را به عنوان تنها گزینه ممکن برای تامین معیشت در برابر کسر بزرگی از ساکنان این مناطق قرار داده است.

بر بنیاد این گزارش استان کرمانشاه که در دو دهه اخیر همواره یکی از سه استان با بالاترین نرخ بیکاری بوده است، بالاترین سهم را در کولبران مصدوم و جان باخته دارد. ۱۳۹ کولبر (معادل ۵۴ درصد) کولبران مصدوم شده و جان باخته ساکن یکی از شهرهای این استان بودند. ۱۰۰ کولبر (۳۹ درصد) ساکن استان کردستان و ۱۹ کولبر (۷ درصد) ساکن شهرهای آذربایجان‌غربی بودند.

ثلاث‌باباجانی و جوانرود در استان کرمانشاه و بانه در استان کردستان هم از جمله شهرهای با نرخ بالا مرگ و مصدومیت کولبران هستند. نمودار زیر پراکندگی شهری کولبران زخمی یا کشته شده را نشان می‌دهد.

در سه ماه پایانی سال ۲۰۲۲، یعنی پس از قیام زن، زندگی، آزادی شمار کولبران مصدوم شده یا جان‌باخته به شکل چشمگیری کاهش یافته است که می‌تواند از کاهش تردد کولبران به دلیل گستردگی اعتراضات در شهرهای کُرد متاثر باشد.