روز جهانی محیط زیست با شعار صرفه‌جویی در غذا

فکر کن، بخور و صرفه‌جویی کن» این شعار روز جهانی محیط زیست در سال ۲۰۱۳ است. پنجم ماه ژوئن یا پانزدهم خرداد روزی است که برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد یا UNEP آن را به نام روز جهانی محیط زیست نام‌گذاری است. محیط زیستی که اگر به فکر حفظ آن نباشیم، آینده‌ای برای هیچ‌کدام ما روی کره زمین وجود نخواهد داشت، فرقی هم نمی‌کند جمهوری خواه هستیم یا دمکرات، طرفدار اصول‌گرایان هستیم یا حامی اصلاح‌طلبان و یا اصلاً اهل تحریم کردن.

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130606_Environment_UNEPDay.mp3[/podcast]

شعار امسال روز جهانی محیط زیست اما بیشتر دنیای مصرفی و ولنگاری را هدف قرار داده است که در آن بیش از یک سوم غذای تولید شده در جهان به هدر می‌رود، اما از طرف دیگر بخش عظیمی از جمعیت همین دنیا با گرسنگی و سوء تغذیه شدید دست و پنجه نرم می‌کنند.

جهانی که تهیه غذا در آن چنان به مخاطره افتاده است که طبق گزارش جدید سازمان ملل، باید به فکر استفاده از حشرات به عنوان منابع غذایی در آینده بود. به گفته سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، فائو، سالانه بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون تن غذا به هدر می‌رود. در همین حال یک نفر از هر هفت نفر جمعیت جهان هر شب گرسنه به خواب می‌رود. قضیه دردناک‌تر آن‌جاست که بدانیم سالانه بیش از ۲۰ هزار کودک زیر پنج سال به دلیل گرسنگی می‌میرند.

توسعه سریع بسیاری از جوامع و رشد سرمایه نیز نتوانسته است امنیت غذایی را در تمام نقاط جهان تامین کند. در نظر گرفتن تمام این واقعیت‌های موجود باعث شد تا شعار امسال بر درست مصرف کردن مواد غذایی متمرکز شود. شعاری که به ما هشدار می‌دهد نسبت به انتخاب مواد غذایی، شیوه مصرف و همچنین هدر دادن به آن شدت مراقب و حساس باشیم.

در حالی که کره زمین و طبیعت فشار زیادی را برای تأمین غذای جمعیت هفت میلیارد نفری انسان‌ها متحمل می‌شود، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا حدود کمتر از چهار دهه، دو میلیارد نفر دیگر به جمعیت جهان اضافه خواهد شد. هدر دادن غذا در بخش‌های مختلفی از تولید، توزیع و مصرف اتفاق می‌افتد. گرچه تمام گناه هدر رفتن منابع غذایی جهان بر عهده مصرف کنندگان نیست، اما نمی‌توان سهم بسیاری از ما را در نابود کردن این منابع با ارزش نادیده گرفت.

در بسیاری کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه، بخش زیادی از محصولات کشاورزی گرچه دارای کیفیت خوب هستند اما تنها به خاطر شکل ظاهری نامطلوب خود مورد توجه مصرف کنندگان قرار نمی‌گیرند و توزیع کنندگان و فروشندگان آن‌ها را از زنجیره فروش کنار گذاشته و یا دور می‌ریزند. آمار سازمان فائو از به هدر رفتن حداقل یک سوم مواد غذایی جهان در سال خبر می‌دهد، اما برخی تحقیقات دیگر این میزان را بسیار بیشتر برآورد می‌کند. گزارشی که توسط IME یا موسسه تحقیقات مکانیک بریتانیا در ژانویه سال ۲۰۱۳ منتشر شد، میزان هدر رفتن مواد غذایی را در حدود نصف محصولات تولید برآورد کرده است.

تلاش تبلیغاتی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد آن است که صرفه‌جویی در منابع غذایی از درون خانه‌ها آغاز شود تا سرانجام بتوانیم با یکدیگر شاهد قدرت تصمیم‌گیری جمعی برای کاهش اتلاف مواد غذایی، صرفه جویی در پول و منابع مادی، و همچنین کاستن از تأثیرات مخرب زیست محیطی هدر دادن غذا باشیم. شاید به این ترتیب نیز بتوان تولید کنندگان بزرگ غذا در جهان را وادار کرد تا ساختارهای کارآمدتری برای تولید و توزیع مواد غذایی به کار برند.

هدر دادن غذا تنها به معنای از بین رفتن امکان تغذیه برای ما و انسان‌های دیگر نیست. نابود شدن مواد غذایی در عمل یعنی نابودی تمام منابع مادی و زیست محیطی که برای فراهم کردن آن به کار رفته‌اند. به عنوان مثال، برای تولید یک لیتر شیر، هزار لیتر آب لازم است. بنابراین وقتی بیش از مصرف هفتگی خود شیر می‌خریم و آن را مصرف نمی‌کنیم تا ترش شود، در حقیقت حدود هزار لیتر آب گران‌بها را نیز نابود کرده‌ایم. اما میزان آب لازم برای تهیه گوشت قرمز بسیار بیشتر از این حرف‌هاست. به عنوان مثال هر گاو برای پروار شدن و اینکه سرانجام از قصابی‌ها و همبرگر فروشی‌ها سردر آورد به حدود ۱۶ هزار لیتر آب برای تأمین غذایش نیاز دارد. در کنار این‌ها، می‌توان حدس زد میزان تولید گازهای گلخانه‌ای حاصل از دامداری‌های بزرگ و در نهایت چرخه عظیم تولید مواد غذایی چقدر زیاد است؛ و همه این‌ها آسیب‌هایی است که به طبیعت و محیط زیست وارد می‌شود.

صنعت تولید مواد غذایی حدود ۲۵ درصد از کل زمین‌های قابل سکونت جهان را در اختیار دارد. این صنعت همچنین ۷۰ درصد از منابع آب شیرین را مصرف می‌کند و مسئول مستقیم ۸۰ درصد از میزان نابودی جنگل‌ها و ۳۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای تولید شده است. تولید غذا، یکی از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن تنوع زیستی در دنیا و تغییر کاربری اراضی است. پس هر ماده غذایی که به دست ما می‌رسد، در پشت سر خود زنجیره‌ای طولانی از مصرف آب و دیگر منابع کره زمین را دارد. به این ترتیب ارزش تولیدات غذایی بسیار بیشتر از ارزشی است که با واحد پول سنجیده می‌شود. هدر دادن غذا به معنای محروم کردن بخشی از جمعیت جهان از رشد و سلامت و همچنین نابود کردن منابع آبی و حیاتی دیگر است.

برنامه محیط زیست سازمان ملل می‌گوید حتی با برخی کارهای به ظاهر کوچک هم می‌توان جلو خسارت‌های بزرگ را گرفت. مثلاً می‌شود از آن دسته مواد غذایی استفاده کرد که در تولید آن‌ها مواد شیمیایی کمتری به کار رفته است، غذاهایی که اصطلاحاً به آن‌ها ارگانیک گفته می‌شود و به طور طبیعی تولید شده‌اند. همچنین خریدن مواد غذایی که در محل زندگی شما تولید شده‌اند به معنی کم کردن از هزینه حمل و نقل مواد غذایی و کم کردن از میزان گازهای گلخانه‌ای است که بر اثر حمل و نقل تولید می‌شود. راه‌های فراوان دیگری نیز وجود دارد. راه‌هایی که باید در مورد آن فکر کنیم و یکدیگر را نسبت به آن آگاه سازیم. به همین خاطر شعار امسال چنین است: فکر کن، بخور و صرفه‌جویی کن.