گزارش سالانه کارگری بنیاد رسانه‌ای زمانه، شماره ۵

کارگران در سال همبسته‌ شدنِ خیزش‌ها − سالنامه کارگری زمانه، ۱۴۰۱/۲۰۲۲

سالنامه کارگری زمانه منتشر شد. دانلود متن کامل در فرمت‌های PDF و Epub

بخش کارگری

مشخصات تصویر مشخصات تصویر

گزارش سالانه حقوق کارگران در ایران ـ شماره ۵، سال ۱۴۰۱

۲۶ اسفند ۱۴۰۱

۳ دقیقه

درباره گزارش‌های کارگری زمانه

زمانه در پنج سال گذشته ۲۳ خبرنامه کارگری (هر دو ماه یا سه ماه یک بار)، ۵ خبرنامه ویژه (در مورد پرستاران، سرکوب مزدی، کارگران پیمانی صنعت نفت، معلمان و سرکوب فعالیت‌های صنفی) و ۴ سالنامه کارگری به زبان‌های فارسی و انگلیسی منتشر کرده است.
آنچه پیش رو دارید پنجمین سالنامه کارگری زمانه است که مسائل مربوط به حقوق کارگران را در بازه زمانی حدودی ۱۴۰۱/۲۰۲۲ در برمی‌گیرد.
برای دریافت گزارش‌ها و خبرنامه‌های کارگری به صفحه ویژه حقوق کارگران در زمانه مراجعه کنید.

سالی که گذشت

سال ۲۰۲۲ یکی از سخت‌ترین سال‌ها برای کارگران بود. دولت ابراهیم رئیسی از همان آغاز تهاجم همه‌جانبه به معیشت و امنیت کارگران و بازنشستگان را دستورکار قرار داد.

گزارش سالانه حقوق کارگران در ایران ـ شماره ۵، سال ۱۴۰۱

در روزهای پایانی زمستان ۲۰۲۲ مشخص شد مذاکرات احیای برجام به نتیجه نمی‌رسد و پس از آن نیز به رغم چند دور مذاکره مستقیم و غیرمستقیم، خیزش گسترده «ژن، ژیان، ئازادی» ادامه مذاکرات را تحت تاثیر قرار داد. به نتیجه نرسیدن مذاکرات و تداوم تحریم‌های آمریکا و متحدانش برای دولت ایران یک فرصت بود تا سیاست‌های آزادسازی قیمت‌ها را با سرعت بیشتری پیش ببرد. تاثیر این سیاست‌ها در سقوط پیاپی ارزش ریال نمایان شد. ریال در یک بازه زمانی یک‌ساله نزدیک به ۶۰ درصد ارزش خود را از دست داد. دلار به عنوان یک کالای معیار به محدوده ۴۰ هزار تومان رسید. دولت نیز علی‌رغم وعده‌هایش نتوانست بازار را کنترل کند.

دولت سیزدهم که پیشتر به بهانه کسری بودجه با دو لایحه موثر در بهبود وضعیت کارگران و بازنشستگان مخالفت کرده بود، مجموعه‌ای از سیاست‌های فقرزا را در بودجه ۱۴۰۱ گنجاند. حذف ارز ترجیحی یا به صورت روشن‌تر آزادسازی قیمت مواد غذایی و نهاده‌های دامی در بهار ۱۴۰۱/ ۲۰۲۲ تورم مواد غذایی را تا محدوده ۱۰۰ درصد پیش برد و در بهار یکی از کم‌سابقه‌ترین جهش‌های قیمتی مواد غذایی در ایران ثبت شد.

میانگین نرخ تورم مواد غذایی تا پایان سال ۲۰۲۲ از ۶۰ درصد پایین‌تر نیامد تا سفره کوچک شده مزدبگیران کوچک‎تر شود و فقر گسترده‌تر. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در یک گزارش فاش کرد خط فقر سرانه دست‌کم ۵۰ درصد افزایش یافته است و تا پایان سال ۱۴۰۱، ۷۰ درصد دیگر رشد می‌کند.

در یک کلام، نتیجه سیاست‌های دولت چیزی جز گسترش فقر و شیوع سوء تغذیه در ایران نبود. آن‌طور که دفتر مدیریت تغذیه وزارت بهداشت و درمان به صراحت از شیوع سوء‌تغذیه در چند استان و گرسنگی سلولی در خانواده‌های فقیر خبر داد.

در بهار ۱۴۰۱/ ۲۰۲۲، دولت تعرفه‌ خدمات پزشکی را ۱۹ تا ۴۰ درصد افزایش داد. قیمت مسکن و اجاره به صورت پیوسته بالا رفت و در آخرین ماه سال ۲۰۲۲ نرخ تورم ماهانه مسکن به رقمی در محدوده ۱۰ درصد رسید. نهادهای رسمی تورم مسکن و اجاره بها را ۴۰ درصد گزارش کردند. متقاضیان مسکن و به صورت ویژه اجاره‌نشین‌ها اما تورم ۱۰۰ درصدی اجاره بهاء را تجربه کردند. وضعیتی که موجب خروج درصد بزرگتری از جمعیت از مناطق به نسبت توسعه‌یافته‌تر و مهاجرت به مناطق محروم‌تر و حاشیه‌نشین‌تر شد. جمعیت در شهرک‌های اقماری افزایش یافت. تراکم دانش‌آموز در برخی شهرک‌های حاشیه‌ای بیشتر شد و پدیده‌های تازه‌ای چون کانکس‌نشینی، اجاره انبار برای سکونت‌گاه و اتوبوس‌خوابی در تهران نمایان‌تر و گسترده‌تر شد. وعده دولت برای تامین مسکن ارزان قیمت هم مانند سیاست‌های قبلی بی‌ثمر ماند تا در نهایت معاون اول رئیس دولت بگوید خانه‌سازی وظیفه دولت نیست، و این بخش خصوصی است که باید خانه بسازد.

در چنین وضعیتی دولت مانع افزایش دستمزد کارگران بر مبنای سبد معیشت شد. درخواست کارگران برای بازنگری در حداقل دستمزد از سوی دولت نادیده گرفته شد تا شکاف دستمزد و هزینه معیشت در همان نیمه نخست سال به رقمی در حدود ۸ میلیون تا ۱۰ میلیون تومان برسد.

دولت اعتراضات کارگران را که پس از پایان محدودیت‌های کرونا گسترده‌تر شده بود، سرکوب کرد. ده‌ها معلم در جریان اعتراضات معلمان به تعدیل و کاهش بودجه رتبه‌بندی حقوق معلمان، که از شهریور ۱۳۹۹ آغاز و تا خرداد ۱۴۰۱ تداوم داشت، بازداشت و زندانی شدند. صدها معلم نیز به مراکز قضایی، امنیتی و دیگر نهادهای نظارتی حکومتی احضار و با کاهش حقوق، تعلیق از کار و تقلیل رتبه مجازات شدند.

کارگران و فعالان صنفی، روزنامه‌نگاران و کنشگران مدنی نیز به موازات معلمان هدف سرکوب قرار گرفتند. بازداشت گسترده فعالان صنفی کارگری در بهار و تابستان ۱۴۰۱/ ۲۰۲۲ با هدف جلوگیری از گسترده‌تر شدن اعتراضاتی بود که در واکنش به آزادسازی قیمت کالاهای اساسی رخ داد. دامنه این اعتراضات گسترده نشد؛ اما چند ماه بعد، در شهریور ماه قتل حکومتی ژینا (مهسا) امینی سرآغاز اعتراضاتی شد که تا پایان سال همچنان ادامه داشت. در جریان این اعتراضات بیش از ۵۰۰ تن به دست ماموران حکومتی کشته شدند. ماموران پلیسی و امنیتی بالغ بر ۲۰ هزار نفر بازداشت کردند و ده‌ها تن از بازداشت‌شدگان را به اعدام محکوم کردند. حکم اعدام چهار تن به نام‌های محمدمهدی کرمی، مجیدرضا رهنورد، محسن شکاری و محمد حسینی که همگی کارگر بودند اجرا شد.