نشست دوحه: گام اول برای به رسمیت شناختن طالبان برداشته می‌شود؟

سازمان ملل دوشنبه و سه‌شنبه ۱ و ۲ مه / ۱۱ و ۱۲ اردیبهشت در دوحه پایتخت قطر نشستی پشت درهای بسته با حضور نمایندگان کشورهای مختلف برگزار خواهد کرد تا در مورد چگونگی تعامل با طالبان گفتگو کند.

از طالبان برای شرکت در این نشست دعوت نشده است با این حال، آنچنان که رسانه‌های افغانستان و از جمله روزنامه «هشت صبح» نوشته‌اند، جنبش‌های اعتراضی زنان افغانستان از دبیرکل سازمان ملل متحد خواسته‌اند که برای طالبان «لابی» نکند.

در چند روز گذشته تظاهرات‌هایی در کابل برای مخالفت با برگزاری این نشست برگزار شد. زنان و دخترانی که در تظاهرات خیابان‌های کابل شرکت کرده بودند، برگزاری این نشست بدون حضور زنان را سیاستی موازی با آپارتاید جنسیتی طالبان دانستند و با صدور قطعنامه‌ای اعلام کردند که طالبان نماینده مردم افغانستان نیست.

این زنان معترض خواستار این شده‌اند که موضع سازمان ملل در مورد رفتار طالبان با زنان افغانستان باید قاطع باشد و از خواسته‌های آنها به طور واقعی و معنادار حمایت شود.

از سوی دیگر، برخی از شخصیت‌های سیاسی نشست دوحه را فرصتی برای ارتقای جایگاه سیاسی طالبان و گامی مهم برای رسمیت دادن به حاکمیت این گروه توصیف کرده‌اند و از مردم افغانستان در سراسر جهان خواسته‌اند تا نسبت به اقدام سازمان ملل اعتراض کنند. با این وجود، سازمان ملل متحد اعلام کرده است که به رسمیت شناختن طالبان موضوع بحث در این نشست نیست.

سازمان ملل متحد اعلام کرده است که این نشست برای گفتگو درباره مشکلات افغانستان برگزار خواهد شد نه به رسمیت شناختن طالبان. به گفته سازمان ملل، آنتونیو گوترش، دبیرکل و نمایندگان کشورهای مختلف جلسه‌ای غیرعلنی و بدون حضور رسانه‌ها برگزار خواهند کرد تا در مورد یک رویکرد واحد برای تعامل با طالبان مشورت کنند.

امینه محمد، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد، اخیراً در دانشگاه پرینستون در مورد پتانسیل شناسایی رسمی طالبان سخنرانی کرد. اظهارات او با واکنش‌های شدید و گسترده شهروندان و شخصیت‌های سیاسی افغانستان مواجه شده است.

امینه محمد، در آن سخنرانی اعلام کرد که می‌توان «گام‌های متوازنی» برای به رسمیت شناختن طالبان در نشست دوحه برداشت. وی همچنین با اذعان به دشواری‌های دستیابی به شناسایی طالبان گفت: «آرزو داریم گام‌های کوچکی در جهت به رسمیت شناختن طالبان بر اساس اصولمان برداریم، اما اینکه آیا این امکان‌پذیر است یا خیر، من مطمئن نیستم. با این وجود، این گفتگو باید آغاز شود. طالبان آشکارا خواستار به رسمیت شناختن هستند و این اهرمی است که ما در اختیار داریم.»

واکنش جنبش‌های اعتراضی زنان به نشست دوحه

زنان معترض کمپینی را در واکنش به نشست دوحه و روند عادی سازی تعاملات بین المللی با طالبان به راه‌ انداخته‌اند. این معترضان از طریق تظاهرات خیابانی در کابل و ولایات مختلف افغانستان خواستار واکنش قاطع و جدی سازمان ملل متحد علیه طالبان هستند.

در روز  ۲۹ آوریل، زنان در برخی از نقاط کابل به خیابان‌ها ریختند و شعارهایی علیه به رسمیت شناختن طالبان سر دادند. جنبش‌های اعتراضی زنان تاکید کرده‌اند که حذف زنان از نشست دوحه معادل «آپارتاید جنسیتی طالبان» است. علاوه بر تظاهرات خیابانی، زنان معترض در فضاهای بسته نیز تجمعات اعتراضی برگزار کرده‌اند. معترضان در کابل، بغلان، تخار، و سایر مناطق این کشور تاکید کرده‌اند که طالبان برای چانه‌زنی بین المللی، حقوق زنان و حقوق بشر افغانستان را به گروگان گرفته‌اند. این زنان طالبان را به نقض گسترده حقوق بشر متهم کرده‌اند و به سازمان ملل هشدار داده‌اند که به رسمیت شناختن طالبان همانند به رسمیت شناختن دیکتاتوری، تروریسم و ​​آپارتاید جنسیتی است.

قطعنامه‌ای از سوی جنبش‌های اعتراضی زنان در افغانستان صادر شده است که مشروعیت طالبان برای نمایندگی سیاسی مردم افغانستان را محکوم می‌کند. در این قطعنامه تاکید شده است که مردم افغانستان طالبان را گروهی بی‌رحم و ضد بشری می‌دانند و تحمیل آنها را بر زندگی و مال و جان مردم افغانستان را نمی‌پذیرند.

علاوه بر این، قطعنامه‌ای شش ماده‌ای از سوی معترضان صادر شده است که از سازمان ملل متحد خواسته تا از حقوق زنان حمایت کند و آنها را در جلسات تصمیم گیری در مورد آینده‌شان بپذیرد. علاوه بر این، قطعنامه هشدار می‌دهد که با به رسمیت شناختن طالبان، سازمان ملل متحد مسئول نقض حقوق بشر و گسترش تروریسم در افغانستان خواهد بود و کشورهای حامی طالبان هم در این اقدامات شریک خواهند بود.

بسیاری از سیاستمداران، فعالان حقوق بشر و به ویژه زنان از شهرهای بزرگ جهان در واکنش به نشست دوحه فراخوانی برای اعتراض صادر کرده‌اند. این فراخوان‌ها خواستار حقوق و آزادی‌های مردم افغانستان، مشارکت سیاسی و برابری جنسیتی است. معترضان مخالفت و محکومیت خود را نسبت به عادی سازی وضعیت کنونی در افغانستان ابراز کرده‌اند. فراخوان‌های عمومی برای اعتراض نشان می‌دهد که شهروندان افغان در شهرهای سراسر ایالات متحده، آلمان و سایر نقاط جهان تجمع خواهند کرد.

چه کسانی به فراخوان پیوسته‌اند؟

پیش از این، ۸۱ فعال مدنی، سیاسی و دانشگاهی افغانستان در نامه‌ای سرگشاده به آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، از وی درخواست کرده بودند که این نشست را لغو کند. آن‌ها تاکید کردند که کمک سازمان ملل متحد در به رسمیت شناختن یک گروه ظالم و تروریست توسط کشورهای عضو، اقدامی جبران ناپذیر خواهد بود.

در این میان، محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، از هموطنانش خواسته است تا با سازماندهی تظاهرات گسترده علیه تاکتیک‌های ظالمانه طالبان، صدای خود را به گوش جامعه بین المللی برسانند. رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان اظهار داشت که جنبش‌های مدنی علیه انحصار و ظلم طالبان نشان از بلوغ سیاسی بالایی دارد.

هیله نجیب، فعال حقوق بشر و دختر محمد نجیب، رئیس جمهوری پیشین افغانستان که توسط طالبان کشته شد، به کمپین ضد به رسمیت شناختن طالبان پیوسته است. او از شهروندان افغان خواسته است تا با استفاده از هشتگ انگلیسی #Not Recognize Taliban به کمپین رسانه‌های اجتماعی بپیوندند.

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان هم روز شنبه ۲۹ آوریل با انتشار بیانیه‌ای از کشورهای سراسر جهان درخواست کرد که از هرگونه تعامل با طالبان به دلیل نقض ارزش‌های دموکراتیک، معیارهای بین المللی حقوق بشر و معیارهای پذیرفته شده بین المللی خودداری کنند.

این کمیسیون بر موضع طالبان به عنوان مخالفان حقوق بشر، دموکراسی و به ویژه حقوق زنان تأکید کرد. علاوه بر این، کمیسیون خاطرنشان کرد که طالبان از حقوق زنان به عنوان تاکتیکی برای به رسمیت شناخته شدن و دریافت کمک‌های بشردوستانه استفاده می‌کنند.

آیا به رسمیت شناختن طالبان در دستور کار است؟

سازمان ملل متحد اعلام کرد نشستی که پشت درهای بسته در روزهای ۱ و ۲ مه ۲۰۲۳ در دوحه برگزار خواهد شد «گام‌های اولیه» به سمت رویکرد «اقدام محور» برای تعامل با طالبان است. با این حال، به گفته استفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد، طالبان به این نشست دعوت نشده‌اند. دوجاریک اظهار داشت که این نشست برای بحث در مورد «تقویت تعامل بین المللی در مورد اهداف مشترک برای یک راه پایدار رو به جلو در افغانستان» برگزار خواهد شد.

سازمان ملل متحد بارها اعلام کرده است که به رسمیت شناختن طالبان هدف این نشست نیست. استفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد، در یک کنفرانس مطبوعاتی در روز جمعه ۲۸ آوریل، تصریح کرد که هدف از این نشست ارتقای تعامل بین‌المللی و یافتن راه‌حلی پایدار برای وضعیت افغانستان است. وی تاکید کرد که این کنفرانس به موضوعاتی مانند حکومت فراگیر، مبارزه با تروریسم، قاچاق مواد مخدر و حقوق زنان خواهد پرداخت. دوجاریک تاکید کرد که به رسمیت شناختن طالبان در دستور کار این نشست نیست.

با این حال، نگرانی‌ها در مورد به رسمیت شناختن رژیم طالبان افزایش یافته است زیرا طالبان درخواست حضور در نشست دوحه را داده است. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان اعلام کرد که «نماینده افغانستان [طالبان] باید برای بیان موضع خود حضور داشته باشد و موضع سایر کشورها نیز سازنده و همکاری با افغانستان باشد».

سازمان ملل متحد در حال حاضر در حال بررسی چگونگی تقویت تعامل جامعه بین‌المللی با طالبان است، در حالی که هیئت کمک سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) قبلاً هشدار داده بود که اگر ممنوعیت اشتغال زنان در این سازمان لغو نشود، سازمان ملل متحد مجبور خواهد شد از افغانستان خارج شود.

این سازمان هشدار داده است که پیامدهای نامطلوب خروج از افغانستان بر عهده طالبان است. شورای امنیت سازمان ملل متحد هم اخیراً با تصویب قطعنامه‌ای محدودیت‌های طالبان بر زنان در افغانستان و نهادهای سازمان ملل متحد را محکوم کرده و از این گروه خواسته است که ممنوعیت‌های اعمال شده را بدون فوت وقت لغو کنند. طالبان اصلا توجهی به این قطعنامه نکرده است.