آیا میزان ریزگردها کاهش می‌یابد؟

ریزگردها در ایران همچنان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های زیست محیطی است. در حالی که رییس سازمان محیط زیست اعلام کرده است امسال میزان ریزگردها وارد شده به ایران کاهش محسوسی داشته، اما پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در روزهای آینده موج جدیدی از ریزگردها به داخل ایران می‌رسد و هوای پایتخت را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این پیش‌بینی سازمان هواشناسی است که می‌گوید ریزگردهایی که از مرزهای غربی وارد ایران می‌شوند غلظت ذرات معلق در تهران را نیز به شدت افزایش خواهند داد.

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130620_Environment_MicroDust_Rouhani.mp3[/podcast]

با این حال، به گفته محمد محمدی‌زاده، رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران، میزان ریزگردها در سال ۹۱-۹۲ حدود سی درصد نسبت به سال قبل کمتر شده است. او دلیل این امر را مشارکت ایران در درخت‌کاری و مقابله با بیابان‌زایی در عراق و همچنین برگزاری دوره‌های آموزشی با همکاری سازمان جنگل‌های ایران برای متخصصان عراقی عنوان کرده است.

مسئله ریزگردها در چند سال اخیر به یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست محیطی ایران تبدیل شده است. هر از چند گاهی با شدت گرفتن ورود گرد و غبار و ریزگرد، زندگی در بسیاری از شهرهای ایران به خصوص در مناطق غربی و جنوبی مختل می‌شود. دامنه ریزگردها بسیاری از مواقع به تهران نیز می‌رسد. دلایل متفاوتی برای بروز این پدیده ذکر می‌شود اما به اعتقاد کارشناسان سازمان محیط زیست ایران، بخش اصلی این ریزگردها از کشورهای مجاور ایران و به خصوص از عراق وارد کشور می‌شوند. به همین دلیل مسئولان این سازمان معتقدند با اجرای برخی پروژه‌ها از جمله درخت‌کاری و مقابله با گسترش بیابان‌ها در عراق می‌توان قدمی در راه حفاظت از محیط زیست ایران نیز برداشت و مانع از ورود ریزگردها شد.

به گفته رییس سازمان محیط زیست، سندی با نام سند مقابله با ریزگردها با همکاری سازمان جنگل‌ها تهیه شده و در آن راه حل‌هایی برای اجرا در داخل و خارج از کشور پیشنهاد شده است، اما این سند برای اجرایی شدن نیاز به بودجه‌ای در حد ۵۵ میلیارد تومان دارد و بدون آن نمی‌توان امیدوار به حل این مشکل بود.

با این حال ظاهراً اقدامات و برنامه‌های سازمان محیط زیست مورد پذیرش تمام کارشناسان در ایران نیست. پرویز کردوانی، استاد دانشگاه و متخصص کویرشناس در همین زمینه به خبرگزاری ایسنا گفته است مجلس نباید حتا یک ریال هم برای مقابله با ریزگردها به سازمان محیط زیست بدهد، زیرا تاکنون این بودجه‌ها در جهت درستی مصرف نشده است. به گفته آقای کردوانی عراق برای مقابله با ریزگردها با ایران همکاری نکرده است و به همین خاطر سازمان محیط زیست بودجه مقابله با ریزگردها را در داخل ایران صرف اقداماتی کرده که به گفته او «غلط و خنده‌دار» هستند. او با اشاره به استفاده از ماسک‌های فیلتردار مخصوص و استفاده از دستگاه‌های تصفیه‌کننده هوا در محیط‌های بسته، آن‌ها را اقداماتی بی‌فایده دانسته است.

به اعتقاد پرویز کردوانی درخت‌کاری در مرزهای غربی هم برای مقابله با ریزگردها تأثیری ندارد زیرا ریزگردها در ارتفاعی بسیار بالا حرکت می‌کنند و اصلاً پایین نمی‌آیند که جنگل‌ها در مقابله با آن‌ها تأثیری داشته باشند. علاوه بر آن از زمان کاشت درخت‌ها تا زمان به نتیجه رسیدن آن‌ها حدود ۱۰ تا ۱۵ سال زمان لازم است. او منشأ ریزگردها را غرب کشور عراق، شرق اردن، بیابان‌های شام، قسمتی از عربستان و محتملا بخشی از صحرای آفریقا می‌داند و معتقد است برای مهار این ریزگردها باید از روش‌های طبیعی مانند پاشیدن شن و ریگ استفاده کرد. او راهکارهایی مانند درخت‌کاری و مالچ‌پاشی را پرهزینه و کم فایده می‌داند.

خشکسالی در ایران اوج می‌گیرد

در حالی که بحث ریزگردها همچنان ادامه دارد، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، فائو، نیز اعلام کرد بیش از نیمی از مردم ایران با اثرات نامطلوب خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند. به گفته نورالدین مونا، نماینده این سازمان در ایران، اثرات خشکسالی بر مردم فقیر در ایران بیشتر اثر گذار است. آقای مونا که در مراسم روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی سخن می‌گفت اظهار داشت بخش بزرگی از زمین‌های ایران شامل اکوسیستم خشک و نیمه خشک است که نتیجه آن کاهش رویش گیاهان و کاهش تولید است. به گفته او ایران کمیته‌ای به نام کمیته مقابله با بیابان‌زایی تشکیل داده که به همراه سازمان جنگل‌ها در حال تدوین برنامه‌ای در این زمینه است. فائو نیز قصد دارد برنامه‌ای را در سه کشور ایران، عراق و سوریه برای مدیریت منابع آب کشاورزی به اجرا درآورد. مراسم روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی روز دوشنبه ۲۷ خرداد با حضور مقامات سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع، سازمان فائو و برنامه توسعه سازمان ملل در ایران برگزار شد.

گری لوییس، نماینده برنامه توسعه سازمان ملل در ایران نیز در این مراسم در مورد ریزگردها اعلام کرد آژانس‌های مختلف سازمان ملل متحد این موضوع را در مورد ایران بسیار جدی گرفته‌اند اما این کار به تنهایی ممکن نیست و به همکاری منطقه‌ای نیاز دارد. او دلیل کند بودن فعالیت برای مقابله با ریزگردها را کمبود دانش و اطلاعات در مورد هزینه‌های عدم توجه به این پدیده عنوان کرد.