گزارش رخدادها: اعتراضات در سالگرد ژینا امینی

در ۲۵ شهریور و در سالگرد قتل حکومتی ژینا (مهسا) امینی، اعتراضات از جمله در شهرهای اراک، رشت، مشهد، تهران، کرج، دهدشت، و زاهدان با وجود حضور گسترده نیروهای سرکوب شکل گرفتند. با توجه به جو امنیتی و نظامی حاکم بر بیشتر شهرها، در شهرهای بندر انزلی، کرمان، و قزوین معترضان سوار بر خودرو به خیابان‌ها آمدند و بوق ممتد زدند.

بازارها در شهرهای کرد در روز سالگرد به فراخوان اعتصاب در همبستگی با معترضان پاسخ مثبت گفتند. اعتراضات شبانه در شهرهای مختلف کردستان از جمله، مهاباد، سنندج، مریوان، بوکان و کرمانشاه شکل گرفت.

نیروهای امنیتی از هفته قبل از سالگرد ژینا امینی، تعداد زیادی از فعالان سیاسی و مدنی، خانواده‌های دادخواه، دانشجویان و … را در اقدامی پیشگیرانه برای جلوگیری از شعله‌ور شدن آتش اعتراضات دستگیر کردند. این بازداشت‌ها در روز سالگرد هم ادامه داشت و از جمله پدر ژینا امینی و خانواده حدیث نجفی را برای چندین ساعت بازداشت کردند.

آزار امنیتی خانواده‌های دادخواه که عزیزانشان را نیروهای سرکوب در اعتراضات ۱۴۰۱ کشتند ادامه‌دار بوده است. سازمان حقوق بشر ایران مستقر در نروژ در روز سالگرد ژینا اعلام کرد که که آمار کشته‌های اعتراضات سراسری پس از قتل ژینا، دست‌کم ۵۵۱ نفر است که در بین آنها ۶۸ نفر کودک بودند.

هم‌زمان با سالگرد ژینا، تظاهرات‌ها و تجمع‌ها در شهرهای مختلف جهان در حمایت از جنبش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» شکل گرفت. از جمله شهر برلین که هم در شب سالمرگ ژینا و هم در روز سالگرد به خیابان آمدند. در شهر تورنتو که خانواده‌های دادخواه در گذشته هم اعتراضات بزرگی را سازماندهی کرده بودند، تجمعی چند هزار نفری مقابل پارلمان استان اونتاریو برگزار شد.

بازداشت فعالان و خانواده‌های دادخواه

بازداشت و فشار امنیتی به خانواده‌های دادخواه کشته‌های قیام ژینا در ۲۵ شهریور ۱۴۰۲، ادامه داشت. مأموران امنیتی پدر ژینا، امجد امینی را برای چندین ساعت بازداشت و سپس به خانه برگرداندند. خانه آنها در تمام روز و شب ۲۵ شهریور، محاصره بود.

در کرج هم، نیروهای امنیتی خانواده دادخواه حدیث نجفی از جمله جابر نجفی، امیرحسین نجفی، شیرین نجفی و نگین نجفی را در روز ۲۵ شهریور ۱۴۰۲ بازداشت کردند و شبانه آنها را به خانه فرستادند.

در شهرهای کرد بازداشت خانه‌به‌خانه فعالان که از هفته پیش شدت گرفته بود، در سالروز ژینا امینی هم ادامه داشت. بیشتر بازداشت‌ها همراه با خشونت و کتک‌زدن بازداشتی‌ها گزارش شد. از جمله کسانی که در روز سالروز بازداشت شدند: مهران کوهی و امید خسروی در قروه؛ آرمان سهرابی در دیواندره؛ محمد مرادی‌نژاد در کامیاران؛ بختیار نظری در مریوان؛ علی احمدی و دیار احمدی در روستای آرنان سنندج؛ اشکان فهیم و رضا اندیشه در مهاباد.

چندین زندانی سیاسی سابق را از جمله سجاد زارع در شهر شیراز و سعید فتحی‌پور، در فسا بازداشت کردند. در گرگان، نیما صفار سفلایی (نویسنده)، مانی صفار سفلایی و مجید کلاته عربی را بازداشت کردند. محمد معینی (کنشگر وبلاگ‌نویس) را در شهر زنجان بازداشت کردند. در یاسوج و دهدشت هم چند فعال با هجوم نیروهای امنیتی بازداشت شدند اما زمانه هنوز نتواسته است که این بازداشت‌ها را به شکل مستقل تأیید کند.

سقز در محاصره نیروهای سرکوب؛ به سر یک شهروند شلیک کردند

در زادگاه ژینا امینی، نیروهای یگان ویژه، سپاه و بسیج در همه شهر حضور داشتند. آنها جاده‌های منتهی به آرامستان آیچی را بسته بودند. این آرامستان جایی‌ست که مزار ژینا (مهسا) امینی قرار دارد و جایی‌ست که اولین بار شعار ژن، ژیان، ئازادی (زن، زندگی، آزادی) در روز خاکسپاری ژینا سر داده شد و سپس تبدیل به شعار معترضان شد.

در شهر سقز، نیروهای حکومت به سر فردین جعفری، شهروند ۲۸ ساله سقزی که با معلولیت ذهنی زندگی می‌کند، شلیک کردند. به او جایی در نزدیکی آرامستان آیچی شلیک کردند و حال او وخیم گزارش شده است.

مهدی رمضانی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار کردستان در گفت‌وگو با تسنیم خبر شلیک به فردین جعفری را تأیید کرد و گفت:

نیروهای نظامی حکومتی حدفاصل شهر تا این آرامستان را منطقه ممنوعه اعلام کردند.

شبانه در سقز تجمع‌های اعتراضی در محله بهارستان در شبکه‌ها گزارش شده است اما زمانه نتوانست تا لحظه انتشار این گزارش، این خبر را تأیید کند.

اعتراضات شبانه از جمله در سنندج، کرمانشاه و بوکان

کسبه در شهرهای سقز، سنندج، مهاباد، اشنویه، پیرانشهر، بوکان، دیواندره، دهگلان، بانه، مریوان و کامیاران در هبستگی با معترضان در سالگرد ژینا، کرکره مغازه‌ها را پایین نگه داشتند.

در چندین محله شهر سنندج، اعتراضات شبانه شکل گرفت. به گزارش منابع زمانه، در شهر سنندج در محله‌های حسن‌آباد، تقته‌قان و فرجه اعتراضات شبانه به شکل روشن کردن آتش، شعار دادن گروه‌های معترضان در خیابان و یا شعار از خانه‌ها برگزار شد اما پیوسته و ادامه‌دار نبود. شعارها معطوف به دیکتاتوری، خود شخص علی خامنه‌ای و شعار قیام ژینا، ژن، ژیان، ئازادی (زن، زندگی، آزادی) بود.

همچنین منابع زمانه تأیید کردند که در شهر کرمانشاه تجمع‌ها بیشتر در محله نوبهار شکل گرفت و نیروهای سرکوب به سمت معترضان با سلاح ساچمه‌ای شلیک کردند. ویدئوهایی از این شهر در شبکه‌ها منتشر شده است که صدای تیراندازی در آن شنیده می‌شود:

شبکه حقوق بشر کردستان نوشت که در شهر بوکان هم نیروهای سپاه پاسداران به تجمع معترضان تیراندازی کردند. این شبکه نوشت در بوکان تجمع‌های اعتراضی در محله‌های میرآباد و مجبورآباد شکل گرفت.

در شهرهای سقز، سنندج و بوکان در تمام روز و شب ۲۵ شهریور، نیروهای نظامی حکومتی بر فراز شهر با بالگرد و پهباد در حال گشت‌زنی بودند. فرض بر این است که این از جمله برای شناسایی محله‌های تجمع‌ها و معترضان است.

منابع زمانه و تصاویر منتشر شده در شبکه‌ها حاکی از حضور گسترده نیروهای سرکوب از جمله نیروهای یگان ویژه، سپاه پاسداران، و بسیج در شهرهای سقز، سنندج، مهاباد، بوکان، دیواندره، و کامیاران بود. در شهرها و روستاهای کوچک کرد هم امنیتی‌ها و نظامی‌ها هم حضور داشتند و هم شهروندان را با فرستادن پیامک و یا حضوری در نهی شرکت در اعتراضات تهدید کردند.

شعار در زاهدان: «مرگ بر خامنه‌ای، لعنت بر خمینی»

سازمان حقوق بشری «حال وش» گزارش داد که اعتراضاتی در بلوچستان در شامگاه ۲۵ شهریور گزارش شده است. از جمله در زاهدان معترضان در مناطقی آتش روشن کردند و شعار دادند: «مرگ بر خامنه‌ای، لعنت بر خمینی».

همچنین نیروهای نظامی حکومت در ساحل ۱۶ کنارک به سمت قایق‌های صیادان تیراندازی کردند. این سازمان نوشته است که نیروهای نظامی خواستند که اول قایق‌ها را متفرق کنند و تیرهوایی زدند اما بعد از آن به سمت برخی قایق‌های صیادی شلیک کردند و به قایق‌ها آسیب زده‌اند.

زنان معترض در اراک در تجمع‌ها حضور محسوس داشتند

شهر اراک با وجود جو امنیتی و با وجود اینکه بازداشت‌ها صدور احکام زندان در این شهر در رابطه با اعتراضات مردمی بر سر مزار مهرشاد شهیدی نژاد ادامه داشته است، شاهد تجمع هایی بود. حضور زنان در تجمع‌های اراک محسوس است. در ویدئویی که شامگاه ۲۵ شهریور را در اراک نشان می‌دهد، زنان روسری بر بالای سر خود می‌چرخوانند و فریاد می‌زنند: «آزادی آزادی آزادی».

تجمع‌های اعتراضی در شهر اراک بیشتر شامل چندده معترض یا کم‌وبیش ۱۰۰ معترض بودند و بیشتر شعارها معطوف به نهادهای سرکوب و رهبران جمهوری اسلامی بود. از جمله در یکی از تجمع‌ها معترضان شعار دادند: «مرگ بر سپاهی؛ مرگ بر خمینی؛ مرگ بر خامنه‌ای».

تجمع‌های اعتراضی در شهر اراک بیشتر شامل چندده معترض بودند و بیشتر شعارها معطوف به نهادهای سرکوب و رهبران جمهوری اسلامی بود. از جمله در یکی از تجمع‌ها معترضان شعار دادند: «مرگ بر سپاهی؛ مرگ بر خمینی؛ مرگ بر خامنه‌ای».

بیشترین ویدئوها و پرشمارترین تجمع‌ها در این ویدئوها که در شبکه‌ها منتشر شدند از شهر اراک بودند.

بازداشت دست‌کم ۱۵ معترض در دهدشت

در شهر دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد، اعتراضات شبانه شکل گرفت و مأموران حکومتی در این تجمع‌ها دست کم ۱۵ نفر را بازداشت کردند.

سید جواد هاشمی‌مهر، معاون سیاسی و امنیتی استاندار کهگیلویه و بویراحمد بازداشت ۱۳ نفر مرد و دو نفر زن را در گفت‌وگو با کبنانیوز تأیید کرد. باوجود گزارش‌هایی مبنی بر شلیک ساچمه او گفت که کسی زخمی نشده است.

این مقام استانداری گفت که تجمع در چهار راه شهید مفتح (معروف به آقا شیروان) شکل گرفت. رضا اکوانیان، روزنامه‌نگار حوزه حقوق بشر، در شبکه‌ها نوشت که تجمعی در امامزاده جابر دهدشت (جابرسیتی) شهر دهدشت شکل گرفته است. دهدشت با بیش از صدهزار نفر جمعیت سومین بزرگ‌ترین شهر استان است و بیشتر شهروندان آن لر هستند.

رشت بازهم آمد

با وجود حضور گسترده نیروهای سرکوب و از جمله نیروهای یگان ویژه در سطح شهر رشت از روز ۲۵ شهریور ۱۴۰۲، تجمع‌های اعتراضی به شکل شبانه در شهر رشت شکل گرفت.

منابعی به زمانه گفتند که بیشتر تجمع‌ها در حوالی خیابان معلم بود. شهروندان جمع می‌شدند، بیشتر شعار «مرگ بر دیکتاتور» سر می‌دادند و به محض هجوم موتورسوارهای نیروهای سرکوب جمعیت پراکنده می‌شد و مجدد شکل می‌گرفت. در شهر رشت خانه‌ها هم شعارهای شبانه سر دادند.

در ویدئویی که از اعتراضات شبانه شهر رشت منتشر شد، زنی معترض به مأمور سرکوب می‌گوید: «ما می‌گیم "مرگ بر دیکتاتور" به شما نمی‌گیم که. کرایه خونه ندارم. بچه‌م بیکاره، پول نداره». مأمور به زن پاسخ می‌دهد: «برو پی کارت».

مشهدی‌ها در روز روشن آمدند

در شهر مشهد اعتراضات در روز روشن آغاز شد. تجمع‌های پراکنده و در سکوت در بلوار وکیل‌آباد گزارش شد. این در حالی است که تعداد زیادی زائر در صحن رضوی در روز منتسب مرگ امام هشتم شیعیان جمع شده بودند. جو مشهد ازاین‌رو امنیتی و نظامی بود.

رسانه‌های حکومتی در خود شهر مشهد و در سطح کشوری تصاویری از زائران حرم رضوی را منتشر می‌کردند و به‌طور ضمنی این بدنه مذهبی را نزدیک به حکومت و در برابر معترضان معرفی می‌کردند.

در بلوار کوثر مشهد، نیروهای سرکوب سعی کردند تجمع‌های کم شمار را پراکنده کنند. در اینجا خشونت نیروهای سرکوب به معترضان گزارش شد و دست‌کم دو نفر بازداشت شدند اما زمانه هنوز هویت بازداشتی‌ها را نمی‌داند.

اعتراضات فردی و جمعی در تهران و کرج پراکنده بود

در تهران شامگاه پیش از سالگرد ژینا و روز سالگرد حضور نیروهای یگان ویژه و سایر نیروهای سرکوب محسوس بود.

سه منبع که برای ارزیابی وضعیت اعتراضات در روز سالگرد در حوالی دانشگاه تهران پیاده رفتند به زمانه گفتند که اطراف دانشگاه بیش از رهگذران نیروهای یگان ویژه و بسیج مستقر بودند. جاهایی که معمولاً دست‌فروشان بساط پهن می‌کنند، با وجود اینکه مشتری زیاد نبود، برخی از دست‌فروشان به کار خود مشغول بودند. در منطقه صادقیه، ستارخان، نارمک و شهرک اکباتان فضای شبانه ملتهب گزارش شد. نیروهای سرکوب در خانه‌هایی که شعار می‌دادند لیزر می‌انداختند و جو خیابان‌ها بر از ارعاب و گاهی فریاد متفرق کردن رهگذران بود.

در حوالی غروب، ویدیوئی در شبکه‌ها منتشر شد که یک زن و مرد جوان در آن به روی پست برق رفتند و اجرای منتسب به اعتراضات دختران خیابان انقلاب را باز اجرا کردند. در شبکه‌های اجتماعی نوشتند که این اجرای اعتراضی در خیابان شریعتی اتفاق افتاده است:

در کرج جایی که بسیاری از زنان جوان معترض از جمله حدیث نجفی و سارینا اسماعیل‌زاده را کشتند و بسیاری را هم ماه‌ها در زندان کچویی، بازداشت نگه داشتند، بااین‌حال بازهم زنان آمدند.

در روز روشن، در گوهردشت کرج جمعی از زنان تجمع اعتراضی برگزار کردند و شعار دادند «ما ملت کبیریم، ایران رو پس می‌گیریم». زنی دیگر که فیلم می‌گرفت با مشاهده آنها از داخل خودرو فریاد زد: «درود بر شرفتان».

شامگاه ۲۵ شهریور، صدای بوق ممتد و شعارهای ضد حکومتی از جمله در گوهردشت، فردیس، و گلشهر گزارش شد. در گلشهر زنی نماد اعتراضات ژینا که چرخاندن روسری بالای سر بود را شبانه تکرار کرد و خودروها برای او بوق حمایتی زدند.

همبستگی زندانیان سیاسی با معترضان

کانال تلگرامی شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران نوشت که سیزده زندانی سیاسی، کارگری و صنفی که از زندان اوین برای تنبیه به زندان قزلحصار منتقل شدند، در سالروز ژینا و در همبستگی با معترضان برای مدت سه روز دست به اعتصاب غذا می‌زنند.

این سیزده زندانی از دوازدهم شهریور به قزلحصار منتقل شدند و در شرایط بسیار بدی نگهداری می‌شوند. در میان آنها، حال جعفر ابراهیمی از معلمان زندانی به دلیل بیماری خودایمنی بد است و دست کم یک بار در زندان بی هوش و به بهداری قزلحصار منتقل شده است. مسئولان زندان و قوه قضاییه به جعفر ابراهیمی دسترسی به درمان مناسب در بیمارستان نمی‌دهند.

به غیر از ابراهیمی، سعید ماسوری، کامیار فکور، لقمان امین‌‌پور، افشین بایمانی، سپهر امام‌‌جمعه، زرتشت احمدی‌راغب، محمد شافعی، سامان صیدی (یاسین)، حمزه سواری، احمدرضا حائری، رضا سلمان‌زاده و مسعودرضا ابراهیمی‌نژاد در این اعتصاب غذای سه روزه شرکت می‌کنند.

جمعی از زنان زندانی سیاسی بند زنان زندان اوین هم اعلام کردند که در «حمایت از مردم علیه حکومت و هم‌صدا با مردم ایران» از ۲۴ شهریور در حیاط زندان دست به تحصن خواهند زد. نرگس محمدی، سپیده قلیان، ‌ آزاده عابدینی، شکیلا منفرد، ‌ گلرخ ایرایی، ‌ محبوبه رضایی و ویدا ربانی از جمله زنان زندانی معترض هستند که پیش‌تر در بیانیه‌ای مشترک اعلام کرده بودند که در همبستگی با مردم معترض آنها هم در زندان اعتراض می‌کنند.

در بیانیه این زنان زندانی سیاسی و کارگری به مناسبت سالگرد ژینا آمده است:

منابع زمانه تایید کردند که در روز سالگرد ژینا امینی، تحصن زنان زندانی سیاسی در زندان صورت گرفت و آنها در محوطه زندان، شال‌ها را سوزاندند.